Gródek Ostroszycki

Gródek Ostroszycki
Астрашыцкі Гарадок
Острошицкий Городок
Ilustracja
Pałac od strony podjazdu,
Akwarela Napoleona Ordy
z okresu między 1864 a 1876 rokiem
Państwo

 Białoruś

Obwód

miński

Rejon

miński

Sielsowiet

Gródek Ostroszycki

Populacja (2009)
• liczba ludności


2302[1]

Nr kierunkowy

+375 17

Kod pocztowy

223054

Tablice rejestracyjne

5

Położenie na mapie obwodu mińskiego
Mapa konturowa obwodu mińskiego, blisko centrum u góry znajduje się punkt z opisem „Gródek Ostroszycki”
Położenie na mapie Białorusi
Ziemia54°03′57″N 27°41′50″E/54,065833 27,697222
Portal Białoruś

Gródek Ostroszycki (błr. Астрашыцкі Гарадок, Astraszycki Haradok; ros. Острошицкий Городок, Ostroszyckij Gorodok; hist. Gródek Tyszkiewiczów) – agromiasteczko na Białorusi, w rejonie mińskim obwodu mińskiego, około 20 km na północ od Mińska, nad rzeką Usiażą, dopływem Hajny. Siedziba sielsowietu Gródek Ostroszycki.

Historia

Michał Tyszkiewicz

Pierwsze pisane informacje pojawiły się w 1567 roku. W 1650 roku istniał tu obronny drewniany zamek z 4 wieżami, otoczony fosą. W pobliżu zamku stała cerkiew, młyn wodny, tartak, w miasteczku były 3 ulice i 51 domów. W spisie z 1745 roku już nie było mowy o zamku, natomiast istniał w miasteczku drewniany pałac i 30 domów.

Miasteczko było własnością rodziny Tyszkiewiczów (majątek Tyszkiewiczów obejmował 5 starostw i 125 wsi[2]). Michał Tyszkiewicz wybudował tu w 1855 roku pałac. Jednak rzadko tu zaglądał, osiedliwszy się w 1862 roku w Rzymie. Po jego śmierci w 1897 roku wdowa po nim, Maria z Radziwiłłów zamieszkała w Gródku. Po jej śmierci majątek odziedziczył ich syn, mieszkający w Wielkopolsce Józef Tyszkiewicz, który podarował go swojej bratowej Klementynie z Potockich Tyszkiewiczowej, co spowodowało, że ostatecznie Gródek (jak i Birże) przeszedł w ręce Alfreda Tyszkiewicza, syna Klementyny i Jana Antoniego Tyszkiewicza. Był on ostatnim właścicielem Gródka[3].

W 1886 roku w miasteczku istniały 2 cerkwie (jedna z nich, św. Ducha, pounicka cerkiew przekształcona na prawosławną w ramach kasaty, wybudowana w 1773 roku), kaplica, szkoła, 11 kramów, 4 młyny i zajazd. Działała tu hamernia zajmująca się wyrobem blach miedzianych i urządzeń miedzianych, przede wszystkim na potrzeby pobliskich browarów. Była poruszana młynem wodnym[4]. W 1917 roku istniały tu 324 domy.

W wyniku II rozbioru Polski Gródek znalazł się w 1793 roku w Imperium Rosyjskim. W 1800 roku miał status miasteczka.

W latach 1919–1920 miasteczko znalazło się pod polskim zwierzchnictwem, będąc siedzibą gminy Gródek Ostroszycki. Ostatecznie, po ustaleniu przebiegu granicy polsko-radzieckiej znalazło się na terytorium ZSRR. Od 1924 roku stało się siedzibą sielsowietu po zdegradowaniu do statusu wsi. W 2000 roku miejscowość uzyskała status agromiasteczka.

Wnętrza pałacu Tyszkiewiczów, 1872 rok, rekonstrukcja podawana w wątpliwość[3]
Cerkiew św. Ducha, zdjęcie z 1910 roku
Cerkiew Przemienienia Pańskiego, z 1943 roku, przebudowana, stan z 2010 roku
XIX-wieczna kaplica św. Anny, 2010 rok

Ustanowiona w 1863 roku szkoła istnieje do dziś. W XIX wieku była to szkoła przycerkiewna, w której uczyło się około dwadzieścioro dzieci, głównie dzieci żydowskie. Obecnie jest to szkoła średnia. W 2011 roku uczył się w niej przez pół roku Mikałaj Łukaszenka, syn prezydenta Białorusi. Alaksandr Łukaszenka odwiedził szkołę 1 września 2011 roku.

Dawne zabytki

  • dworzyszcze otoczone głęboką fosą nad rzeką Usiążą[5]
  • wielki, dwukondygnacyjny neogotycki pałac w Gródku został wybudowany przez Michała Tyszkiewicza w 1855 roku. Kilka lat po wybudowaniu, około 1860 r. pałac spłonął i został tylko częściowo zrekonstruowany (do 1876 r.). Akwarela Napoleona Ordy jest jedyną ilustracją pałacu. Przedstawia zarówno część spaloną, jak i nietkniętą przez pożar. Ocalała część składała się z dwupiętrowej części centralnej i skrzydeł, krytych dachem dwuspadowym szczytem do frontu, połączonych z nią parterowymi łącznikami. W budynku centralnym balkon oparty od frontu na trzech arkadach. Pałac w Gródku był znany w szerokiej okolicy z powodu ogromnej kolekcji dzieł sztuki i pamiątek narodowych zgromadzonych tam przez Michała Tyszkiewicza. Do najbardziej znanych należały: bogata kolekcja XVI- i XVII-wiecznej broni, która przepadła w czasie powstania styczniowego, duża kolekcja cennych obrazów, wśród nich m.in. przypisywane Holbeinowi, Rafaelowi i Boucherowi, wiele obrazów nowszych malarzy, bogaty zbiór akwarel, poza tym zbiory starych srebrnych pucharów polskich i niemieckich, kolekcja fajansów, wielki zbiór monet, odsprzedany później Emerykowi Hutten-Czapskiemu, wreszcie bogata biblioteka starodruków (zabrana później do Birż)[3]. W pałacu znajdowała się domowa kaplica[3][4][2]. Wokół pałacu znajdował się duży park, w stylu angielskim, a w nim ciekawy zwierzyniec, gdzie odbywały się pańskie polowania[2]. W czasie polskiej ofensywny w 1920 roku pałac i jego wyposażenie wciąż były nietknięte. Dalsze losy pałacu są nieznane[3]. Majątek w Gródku został opisany w pracy Antoniego Urbańskiego Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi wydanej w 1928 roku. Jest również opisany w 1. tomie Dziejów rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej Romana Aftanazego[3].
  • prawosławna drewniana kaplica św. Anny (XIX wiek),
  • prawosławna cerkiew przycmentarna pw. Przemienienia Pańskiego (zbudowana w 1943 r.),
  • cmentarz żydowski.

Przypisy

  1. Liczby ludności miejscowości obwodu mińskiego na podstawie spisu ludności wg stanu na dzień 14 października 2009 roku (ros.).
  2. a b c Gródek Ostroszycki, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 818.
  3. a b c d e f Roman Aftanazy, Dzieje rezydencji na dawnych kresach Rzeczypospolitej, wyd. drugie przejrzane i uzupełnione, t. 1: Województwa mińskie, mścisławskie, połockie, witebskie, Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1991, s. 64–66, ISBN 83-04-03713-0, ISBN 83-04-03701-7 (całość).
  4. a b Napoleon Rouba (zebrał i opracował): Przewodnik po Litwie i Białejrusi. Wilno: Wydawnictwa „Kurjera Litewskiego”, s. 68–69.
  5. Antoni Urbański: Podzwonne na zgliszczach Litwy i Rusi (II cz. książki Memento kresowe). Warszawa: 1928, s. 124.

Media użyte na tej stronie

Minsk oblast location map.svg
Autor: Ta ^specifik^ z W3C grafika wektorowa została stworzona za pomocą Inkscape ., Licencja: CC BY-SA 4.0
Позиционная карта Минской области

Цилиндрическая равноугольная проекция с координатами краёв:

  • С: 55.09° с.ш.
  • Ю: 52.31° с.ш.
  • З: 25.86° в.д.
  • В: 29.64° в.д.
Michel Tyszkiewicz 1828-1897.jpg
Michel Tyszkiewicz, né le 4 décembre 1828 à Wolozyn en Lituanie (aujourd'hui en Biélorussie) dans une famille des magnats polonais, mort le 18 novembre 1897 à Rome, est un grand collectionneur d'antiquités et fondateur d'un musée privé à Rome.
Астрашыцкі Гарадок. Царква.jpg
Autor: Стэльмах Аляксандр Мікалаевич (http://fgb.by/viewtopic.php?p=48200#48200), Licencja: CC BY-SA 3.0
Астрашыцкі Гарадок. Перабудова царквы
Астрашыцкі Гарадок. Капліца.jpg
Autor: Стэльмах Аляксандр Мікалаевич (http://fgb.by/viewtopic.php?p=48200#48200), Licencja: CC BY-SA 3.0
Астрашыцкі Гарадок. Капліца