Grüner Veltliner

Grüner Veltliner
‘Grüner Veltliner’
Ilustracja
Grüner Veltliner w Weinsberg w Wirtembergii
Gatunek

winorośl właściwa
(Vitis vinifera)

Inne nazwy

veltliner grün, veltlínske zelené, zöld veltlini

Pochodzenie

Włochy lub Austria

Ważne regiony uprawy

Austria, Czechy, Słowacja

Identyfikator VIVC

12930[1]

Przeznaczenie owoców

wino[1]

Kolor skórki

zielonożółty

Grüner Veltliner, gruner veltliner[a], veltlínske zelené – biały szczep winorośli, pochodzący z Austrii[2][3], gdzie jest najważniejszą odmianą (29,4% winnic w 2009)[4][5][6][7], choć spotyka się również teorię o pochodzeniu z Włoch[1]. Wino produkowane z tych gron, szczególnie w postaci młodego wina, jest często serwowane w wiedeńskich heurigerach[6][8]. W niewielkich ilościach produkuje się z nich również wino musujące. Poza tym jest uprawiany w innych krajach Europy Środkowej, a na mniejszą skalę w Nowym Świecie.

Charakterystyka

Grüner veltliner jest naturalną krzyżówką odmiany traminer (savagnin) i niemal wymarłej st. georgener[9]. Mimo podobieństwa nazwy nie jest spokrewniony z odmianami 'Roter Veltiner' i 'Frühroter Veltliner'[2][9]. Odmiana grauer veltliner jest jedynie mutacją kolorystyczną grüner veltlinera[9].

Kiście są średnioduże albo duże, stożkowate, z dużymi zielonożółtymi jagodami, od których pochodzi nazwa (grün – zielony)[2][9][10]. Liście są średniej wielkości, nieco owłosione od spodu. Silnie owłosiony jest stożek wzrostu[2]. Dojrzewa średnio późno[9].

Najlepiej udaje się na glebach lessowych i piaszczystych[10][11][12][13], rośnie także na glinie i glebach wapiennych[11][12].

Wina

Obsychająca kiść grüner veltlinera

W zależności od technologii tłoczenia wina z odmiany grüner veltliner mogą powstawać zarówno proste, młode wina sprzedawane w heurigerach, jak i pełne w smaku trunki zdolne do leżakowania[9]. Trwałość szacuje się wtedy na 3-10 lat[7][14]. Veltliner jest odmianą plenną (do 100 hl/ha), z której by uzyskać bardziej skoncentrowane w aromacie i smaku wina konieczne jest ograniczanie zbiorów[2][9][15].

Uważany za najlepszy szczep pod względem jakości w Austrii[16]. Za najlepsze wina uchodzą te z regionu Wachau, wyróżniające się wyraźną kwasowością, pikantnym smakiem, porównywanym do świeżo zmielonego białego pieprzu[5][7][14][17][16]. Typowe wina są świeże, zrównoważone, lekko owocowe[5]. W nucie smakowej pojawia się grejpfrut i koper[7] lub nuty cytrusowo-mineralne[9].

W Austrii wina wytwarzane z grüner veltliner w określonych regionach i spełniające kryteria jakościowe mają prawo do oznaczeń Weinviertel DAC (pierwsza apelacja w Austrii), Traisental DAC, Kremstal DAC, Kamptal DAC[9].

Rozpowszechnienie

Grüner veltliner jest podstawową odmianą winogron spośród uprawianych w Austrii[9], a także najważniejszym szczepem eksportowym, obok eleganckich rieslingów[5][18][19]. Z uprawy odmiany najbardziej znana jest Dolna Austria: region Wachau, dolina Dunaju i okolice miasta Krems (Kremstal)[19][20][21]. Jakość nie przekłada się jeszcze na popularność[22]. Jeden z producentów z okolicy Krems oferuje jednoodmianowe wino z 150-letnich krzewów (2012), z prawdopodobnie najstarszej winnicy w Austrii[9].

Jako veltlínske zelené jest ważną odmianą na Słowacji, którą obsadzonych jest ok. 20% winnic[9][23]. Pewną rolę odgrywa także w morawskim regionie winiarskim, w pobliżu granicy austriackiej[6][24][25].

Winnice na Węgrzech obsadzone szczepem liczyły pod koniec I dziesięciolecia XX w. 1439 ha[9]. Używa się nazwy zöld veltlini[9], będącej dosłownym tłumaczeniem austriackiej nazwy.

We północnych Włoszech jest spotykany jako veltliner m.in. w Valle Isarco (niem. Eisacktal), gdzie jest podstawą jednoodmianowych win apelacji Alto Adige Valle Isarco DOC Veltliner[9][26][27]. Nie jest uprawiany w innych regionach Włoch[9].

Niewielkie uprawy istnieją w Niemczech (okolice Plochingen[9]), w Bułgarii[9], Szwajcarii, Australii (od 2009)[9], Nowej Zelandii[9] i na zachodnim wybrzeżu Stanów Zjednoczonych (Oregon, Kalifornia)[9]. We Francji istnieją eksperymentalne nasadzenia[9].

Zestawienia kulinarne

Grüner veltliner lub riesling jest podstawą austriackiej zupy weinsuppe, gotowanej z wywarem wołowym, papryką i śmietaną[16].

Specyficzny charakter grüner veltlinera sprawia, że w Austrii jest popularnym winem do sznycla wiedeńskiego i niektórych dań mięsnych, wbrew regułom typowym dla krajów zachodnich[28].

Słodsze wino Auslese z grüner veltlinera albo gewürztraminera jest polecane jako kompan świeżych truskawek z niewielką ilością mielonego pieprzu[29].

Synonimy

Podstawowe synonimy to grüner, grünmuskateller, veltliner, weissgipfler, veltlínské zelené (Czechy), veltlínske zelené (Słowacja), zöld veltlini (Węgry)[1][30].

Zobacz też

  • Wina austriackie

Uwagi

  1. ↑ W wersji bez apostrofów nazwy szczepów winorośli piszemy w języku polskim małymi literami – (poradnia.pwn.pl). Polska literatura dotycząca winiarstwa również stosuje się do tej konwencji, za to w źródłach dotyczących ogólnie ogrodnictwa i sadownictwa stosuje się jednak pisownię każdego członu nazwy wielką literą.

Przypisy

  1. ↑ a b c d Veltliner gruen w bazie danych Instytutu Hodowli Winorośli Geilweilerhof (ang.). [dostęp 2013-05-03].
  2. ↑ a b c d e Grüner Veltliner (niem.). Österreich Wein. [dostęp 2013-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (4 czerwca 2016)].
  3. ↑ Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. XXXIV. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.)
  4. ↑ Weißwein (niem.). Österreich Wein. [dostęp 2013-05-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (20 marca 2011)].
  5. ↑ a b c d Stevenson 2005 ↓, s. 37.
  6. ↑ a b c Stuart Walton, Brian Glover: The Ultimate Encyclopedia of Wine, Beer, Spirits and Liqueurs. Hermes House, 1999, s. 120-122. ISBN 1-84038-085-3. (ang.)
  7. ↑ a b c d Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 258.
  8. ↑ Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 259.
  9. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r s t u v Jancis Robinson, Julia Harding, José Vouillamoz: Wine Grapes. HarperCollinsPublishers, 2012, s. 449-450. ISBN 978-0-06-220636-7. (ang.)
  10. ↑ a b Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 260.
  11. ↑ a b Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 262.
  12. ↑ a b Sautter i in. 2009 ↓, s. 541.
  13. ↑ Sautter i in. 2009 ↓, s. 544.
  14. ↑ a b Stevenson 2005 ↓, s. 389.
  15. ↑ Sautter i in. 2009 ↓, s. 537.
  16. ↑ a b c MacNeil 2001 ↓, s. 561.
  17. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 625.
  18. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 388.
  19. ↑ a b Stevenson 2005 ↓, s. 391.
  20. ↑ Sautter i in. 2009 ↓, s. 538.
  21. ↑ MacNeil 2001 ↓, s. 569.
  22. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 343.
  23. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 423.
  24. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 425.
  25. ↑ Johnson i Robinson 2008 ↓, s. 270.
  26. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 277.
  27. ↑ Tutto vino. Guida complete ai vini d'Italia. Florencja: Giunti Editori, 2008, s. 293. ISBN 978-88-440-3610-2. (wł.)
  28. ↑ MacNeil 2001 ↓, s. 565.
  29. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 622.
  30. ↑ Stevenson 2005 ↓, s. 44-45.

Bibliografia

  • Ulrich Sautter i inni, Europa Środkowa i Zachodnia, [w:] André Dominé, Wino, wyd. 2, Ożarów Mazowiecki: Wydawnictwo Olesiejuk, 2009, ISBN 978-83-7626-712-8 (pol.).
  • Hugh Johnson, Jancis Robinson: Wielki atlas świata win. Buchmann, 2008. ISBN 978-83-7670-164-6. (pol.)
  • Karen MacNeil: The Wine Bible. Nowy Jork: Workman Publishing, 2001. ISBN 978-1-56305-434-1. (ang.)
  • Tom Stevenson: The Sotheby's Wine Encyclopedia. Wyd. 4. Londyn: Dorling Kindersley, 2005. ISBN 0-7566-1324-8. (ang.)

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Gruener Veltliner Weinsberg 20060909.jpg
Autor: Rosenzweig, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grapes and leaves of the grape variety Grüner Veltliner, photographed at the viticulture trail on the Schemelsberg hill in Weinsberg
Grüner Veltliner weintrauben.jpg
Autor: Daniel Weber, Licencja: CC BY 2.0
Grüner Veltliner grapes from Austria