Graça Machel

Graça Machel
Machel na Światowym Forum Ekonomicznym (2010 r.)
Pełne imię i nazwisko	Graça Simbine Machel Mandela
Data i miejsce urodzenia	17 października 1945 Incadine, prowincja Gaza, Portugalska Afryka Wschodnia
Pierwsza Dama Mozambiku
Okres	od 11 listopada 1975 do 19 października 1986
Małżonek	1. Samora Machel (1975-1986, jego śmierć) 2. Nelson Mandela (1998-2013, jego śmierć)
Pierwsza Dama Republiki Południowej Afryki
Okres	od 18 lipca 1998 do 14 czerwca 1999
Minister Edukacji i Kultury Mozambiku
Okres	od 1975 do 1989
Przynależność polityczna	FRELIMO

Graça Machel (ur. 17 października 1945 w Incadine) – mozambicka działaczka humanitarna i społeczna, polityk i nauczycielka^[1]. Wdowa po prezydencie Mozambiku Samorze Machelu oraz po prezydencie Republiki Południowej Afryki Nelsonie Mandeli^[2].

Życiorys

Edukacja

Urodziła się jako Graça Simbine we wsi Incadine w Mozambiku, będącym wtedy pod protekcją Portugalskiej Afryki Wschodniej. Miała sześcioro rodzeństwa, a jej ojciec, pastor metodystyczny, zmarł 3 tygodnie przed jej narodzinami^[3]. Uczęszczała do metodystycznej szkoły misyjnej, a następnie otrzymała stypendium i w 1968 roku wyjechała do Portugalii studiować germanistykę na Uniwersytecie w Lizbonie. Tam po raz pierwszy zaangażowała się w ruch niepodległościowy Mozambiku^[4].

Działalność niepodległościowa

Pod naciskiem tajnej policji, zmuszona była uciekać do Szwajcarii z powodu swojej działalności. W 1973 roku przyłączyła się do marksistowskiej organizacji Frontu Wyzwolenia Mozambiku działającego przeciw kolonializmowi Portugalii. W ramach operacji FWM została przerzucona do Tanzanii, odbyła kurs wojskowy i miała zajmować się szkoleniami^[5]. Została także zastępcą dyrektora szkoły w mieście Bagamoyo. Następnie trafiła do prowincji Cabo w Mozambiku. Poznała tam Samorę Machela, jednego z dowódców bojówek FWM^[5].

Pierwsza Dama Mozambiku

Graca i Samora Machelowie wizytujący sekretarza generalnego Rumuńskiej Partii Komunistycznej Nicolae Ceaușescu w Maputo (1979)

Nelson Mandela oraz Graca Machel w 2000 roku

Graca Machel oraz prezydent USA Barack Obama podczas ceremonii pogrzebowej jej drugiego męża, Nelsona Mandeli (2013)

We wrześniu 1975 roku wzięli ślub i została Pierwszą Damą nowo utworzonego Mozambiku (niepodległość uzyskał w czerwcu tego samego roku). Miała z nim dwoje wspólnych dzieci, wychowywała także pięcioro dzieci z pierwszego małżeństwa Samory Machela^[5].

Po odzyskaniu niepodległości jej mąż sformował pierwszy rząd, powołując Graçę na stanowisko Ministra Edukacji i Kultury. Wprowadziła reformy w szkolnictwie, dzięki czemu liczba uczniów zapisanych do szkół podstawowych i średnich wzrosła z około 40 procent wszystkich dzieci w wieku szkolnym do ponad 90 procent w przypadku mężczyzn i 75 procent w przypadku kobiet. Przyczyniła się do wzrostu wykształcenia Mozambijczyków i ograniczenia analfabetyzmu w kraju^[5].

Działalność międzynarodowa

Po śmierci męża w katastrofie lotniczej 19 października 1986 roku w RPA zrezygnowała z teki ministra i chwilowo wycofała się z polityki^[4], zostając jednak niedługo później przewodniczącą Narodowej Organizacji Dzieci Mozambiku, organizacji zajmującymi się sierotami oraz wzmocnieniem roli kobiet w społeczeństwie. Machel uczestniczyła również w forach międzynarodowych jako delegat na konferencję UNICEF w 1988 roku w Harare w Zimbabwe oraz jako przewodniczący Krajowej Komisji UNESCO w Mozambiku^[1].

Została powołana przez sekretarza generalnego ONZ na eksperta do kierowania badaniami nad wpływem konfliktu zbrojnego na dzieci^[1]. Pierwsze tego rodzaju badanie w historii ONZ pokazało społeczności światowej konieczność podjęcia skutecznych działań w celu promowania i ochrony praw dzieci będących ofiarami konfliktów zbrojnych^[6].

W latach 90. pogłębiła przyjaźń z Nelsonem Mandelą, prezydentem Południowej Afryki, który był przyjacielem jej pierwszego męża. Para pobrała się 18 lipca 1998 roku. Zdobyła międzynarodowe uznanie za swoje osiągnięcia^[1]. Przyznano jej nagrody za m.in. koordynowanie projektu Hunger w 1992 roku przeciwdziałającemu niedożywieniu ludności^[7], oraz w uznaniu jej wkładu w dobro dzieci-uchodźców, a także za przeciwdziałanie zawieraniu małżeństw przez nieletnie dziewczęta^[8].

W 2008 roku Uniwersytet w Barcelonie przyznał jej tytuł doktora honoris causa. Zasiadała w zarządach organizacji międzynarodowych, w tym Fundacji ONZ, Forum Afrykańskich Pedagogów Kobiet, Afrykańskiego Forum Przywództwa i Międzynarodowej Grupy Kryzysowej. Przez kilka lat była także przewodniczącą GAVI, organizacji zajmującej się szczepieniami^[5].

Przypisy