Gradacja (biologia)

Gradacja, pojaw masowy – zjawisko masowego rozmnożenia się osobników określonego gatunku, np. gryzoni lub owadów. Liczba osobników należących do określonej populacji wzrasta, przekraczając pojemność środowiska – osiąga wielokrotności wartości przeciętnych. Zjawisko występuje najczęściej u roślinożerców i prowadzi do katastrofalnego naruszenia równowagi środowiska[1], w tym do zakłócenia mechanizmów ograniczania liczebności szkodników przez inne populacje biocenozy[2]. Po gradacji pierwotnej często pojawiają się gradacje wtórne, co może prowadzić do zniszczenia całego ekosystemu[3][4].

Gradacji sprzyjają warunki występujące w monokulturach, np. agrocenozy. Podatne na gradacje szkodników sosen (np. strzygonia choinówka, brudnica mniszka) są przede wszystkim monokultury sosnowe[5].

Znanym przykładem gradacji roślin są zakwity wód, spowodowane masowym pojawianem się glonów (np. sinice, zielenice)[5].

Wystąpienie i postęp gradacji ocenia się m.in. na podstawie stopnia uszkodzenia roślin, wywołanego np. żerowaniem lub składaniem jaj. Stan ekosystemów jest oceniany również przez oszacowania liczebności szkodników i innych organizmów biocenozy, np. metodą wielokrotnych złowień[6].

Ekosystemy, w których występują gradacje są nazywane gradocenami[2].

Zobacz też

Przypisy

  1. ↑ Pojaw masowy, gradacja. W: Wydawnictwo Naukowe PWN > Księgarnia > Aneksy [on-line]. pwn.pl. [dostęp 2012-08-21].
  2. ↑ a b gradocen, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2012-08-21].
  3. ↑ Przemysław Trojan: Ekologia ogólna. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Naukowe, 1985, s. 224–232. ISBN 83-01-02275-2.
  4. ↑ Charles J. Krebs (tłum. Anna Kozakiewicz, Michał Kozakiewicz, Jakub Szacki): Ekologia. Eksperymentalna analiza rozmieszczenia i liczebności. Wyd. 4. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 195, 282–291. ISBN 978-83-01-16552-9.
  5. ↑ a b Definicja terminu: gradacja (pol.). W: Leksykon ekologii i ochrony środowiska [on-line]. Ekologia.pl. [dostęp 2012-08-22].
  6. ↑ Rafał Zwolak, staff.amu.edu: Szacowanie parametrów populacji (vital rates). www.staff.amu.edu.pl, 2011-10-13. [dostęp 2012-08-21].