Gradihna Branislavljević

Gradihna Branislavljević - król Zety w latach 1131-1142.

Dzieciństwo i młodość

Gradihna był jednym z sześciu synów Branisława Radosławowicza^[1]. Dziad Gradihnyy, Radosław władał Trawunią. Po śmierci Radosława, ojciec Gradihny, Branisław nie chciał uznać zwierzchnictwa króla Konstantyna Bodina. W połowie lat 90. najstarszy syn króla, Michał, miał nie więcej niż 12 lat. W Zecie nie obowiązywała zasada primogenitury zapewniająca sukcesję najstarszemu synowi władcy. Do sukcesji powołani byli wszyscy dorośli członkowie rodziny królewskiej. Istniało więc duże prawdopodobieństwo, że w razie śmierci Bodina, przed osiągnięciem przez synów dorosłości, po władzę może sięgnąć Branisław^[2].

Prawdopodobnie pomiędzy 1093 a 1095 rokiem Konstantyn Bodin podjął, za namową swej żony, królowej Jakwinty, próbę wzmocnienia pozycji swych synów. Kiedy Branisław wraz z bratem Gradisławem i synem stanęli w Skadarze, zostali z rozkazu Bodina zatrzymani i wtrąceni do więzienia. Branisław wkrótce potem zmarł w więzieniu. Pozostali na wolności bracia Branisława i jego synowie, pomiędzy nimi młody Gradihna, obawiając się o swe życie schronili się w Dubrowniku. Bodin obległ miasto i zażądał wydania zbiegów, mieszczanie jednakże odmówili. W walkach pod murami Dubrownika zginął faworyt królowej, która w gniewie zażądała wyprowadzenia pozostałych dwóch więźniów i ścięcia ich pod murami miasta. Po tych wypadkach Kościół próbował mediacji między zwaśnionymi stronami. Żądni odwetu Radosławowicze wybrali jednak emigrację i schronili się pod opiekę cesarza Aleksego I Komnena w Konstantynopolu^[2].

Osłabienie pozycji Radosławowiczów nie rozwiązało bynajmniej sprawy następstwa tronu. Po śmierci Bodina w 1101 roku pretensje do tronu, oprócz walczącej o prawa synów królowej wdowy, zgłosili również bracia przyrodni zmarłego króla, na których czele stanął Dobrosław. Najstarszy syn zmarłego króla, Michał, kilkunastoletni wówczas, uległ ostatecznie i tytuł królewski otrzymał Dobrosław. Na wieść o śmierci Bodina w sprawy Zety postanowił się jednak wmieszać również cesarz bizantyński, wykorzystując zeckich wygnańców przebywających od kilku lat w Konstantynopolu. Z rozkazu cesarskiego Gradihna wraz ze stryjami i braćmi został przewieziony do Dracza. Z Dracza stryj Gradihny, Kočapar Radoslavljević, wspierany przez Bizantyńczyków, udał się do Raszki szukać pomocy przeciw Dobrosławowi^[3]. Wielki żupan Raszki Wukan skorzystał z okazji do zrzucenia zwierzchnictwa zeckiego i wspólnie z Kočaparem wyprawił się przeciw królowi Zety. Na tronie zeckim zasiadł Kočapar Radoslavljević. Tryumf Radosławowiczów okazał się krótkotrwały. Tradycyjnie probiznatyńscy w swej polityce, wkrótce utracili zaufanie Wukana. Wojska raszkańskie wyprawiły się ponownie do Zety i niezależnego Kočapara zastąpił kuzyn Gradihny, Włodzimierz^[4].

Droga do władzy

W 1115 roku, po śmierci króla Włodzimierza otrutego przez królową, wodowę po Konstantym Bodinie, Jakwintę, władzę w państwie objął jej syn Jerzy Bodinović^[5]. Objąwszy władzę Jerzy stanął na czele ugrupowania antybizantyńskiego w Zecie, które przypieczętował przymierzem z nowym władcą Raszki Uroszem I^[6]. W drugim roku panowania Jerzego doszło do konfliktu z synami Branisława. Jerzy uwięził Grubeszę, najstarszego brata Gradihny, a pozostali bracia zbiegli do Dubrownika. Prawdopodobnie przed swym aresztowaniem Grubesza spiskował przeciw królowi i Jerzy aresztując go działał we własnej obronie. Pociągnęło to jednak za sobą dalsze wypadki. Nieoczekiwanie dla Jerzego w konflikt w Zecie włączył się bowiem cesarz bizantyński Jan II Komnen. Armia bizantyńska, wspierana przez członków zeckiej rodziny królewskiej, wkroczyła od strony Dracza do Zety. Jerzy zbiegł, a Jakwinta została aresztowana i odesłana do Konstantynopola, gdzie wkrótce zmarła^[5].

Po obaleniu Jerzego władzę nad Zetą objął Grubesza, wspierany przez braci. Dzięki silnemu protektoratowi bizantyńskiemu nie musiał się obawiać przebywającego na dworze wielkiego żupana Urosza I w Rasie Jerzego. W 1125 roku Grubesza wyprawił się w głąb Raszki wspierając wyprawę cesarza bizantyńskiego przeciw Węgrom. Serbowie odparli armię zecką i sami z kolei zaatakowali Zetę, wspierając roszczenia Jerzego Bodinovicia. Grubesza zginął w walkach pod Barem, a Jerzy powrócił na tron zecki^[7].

Gradihna z braćmi zbiegli za granicę^[7]. W następnym roku po bizantyńskiej ofensywie Serbia musiała jedanak uznać zwierzchnictwo Bizancjum^[8]. Jerzy ułożył się wówczas z synami Branisława. Zezwolił na ich powrót i przywrócił Dragihnie i Dragili ich ziemie. Jedynie Gradihna, najstarszy z braci, pozostał na wygnaniu w Raszce^[7].

Walka o tron zecki

W następnych latach Jerzy szczęśliwie interweniował w Raszce, pomagając odzyskać tron wielkożupański Uroszowi I. Po wyprawie Jerzego Gradihna zbiegł do Zahumla. Umocniony sukcesem król przystąpił do rozprawy z opozycją, wtrącił do więzienia Michała, syna Włodzimierza, wielkiego knezia Zahumla oraz brata Gradihny Dragilę. Dragihna ze swymi czterema synami zbiegł do Dracza. Wkrótce potem wojsko bizantyńskie wspierane przez Gradinhę i Draginhę zajęło kraj po Vranjine i Bar. Ponieważ wódz bizantyński został odwołany do Konstantynopola, Branisławowicze wycofali się ponownie do Dracza, pozostawiając w Obliku Borosza syna Grubeszy. Mszcząc się na przeciwnikach Jerzy rozkazał oślepić uwięzionych Michała i Dragilę. Następnie obległ broniącego Obliku Borosza^[7].

Tymczasem nowy namiestnik Dracza Aleksy Kontostefanos wspólnie z Gradinhą i jego bratem wkroczyli do Zety. Wojsko Gradinhy uderzyło znienacka na obóz królewski rozłożony pod Oblikiem zadając mu znaczne straty. Król zbiegł do Crmnicy. Po jego ucieczce Kontostefanos powrócił do Dracza, a Branisławowicze kontynuowali podbój kraju. Posłuszeństwo królowi wypowiedział Kotor, a po nim inne miasta. Gradihna kontynuował podbój ziem królewskich i pościg za królem, a z drugiej strony szachował Raszkan. Król ukrywał się po górach i lasach, wreszcie otoczony ze wszystkich stron schronił się w twierdzy Obolon. Pod Obolon nadciągnęli wspólnie Gradinha i Aleksy Kontostefanos. Oblężeni poddali twierdzę i wydali króla w ręce Bizantyńczyków. Aleksy powiódł go do Dracza, a stamtąd wysłał do Konstantynopola, gdzie Jerzy zmarł w więzieniu^[7].

Panowanie

Pop Duklanin, główne źródło do dziejów Zety w tym okresie, niewiele ma do powiedzenia na temat rządów Gradihny. Po kilkunastu latach walk objął on władzę nad ziemią, która została niemal całkowicie zniszczona i opustoszała^[9]. Pokój, który teraz zapanował skłonił do powrotu wielu zbiegów. Gradihna panował 11 lat. Zmarł i został pochowany w klasztorze św. męczenników Sergiusza i Bachusa^[9].

Związki rodzinne

Przypisy

Bibliografia

• Charles Cawley: Medieval Lands. Foundation for Medieval Genealogy, 2006–2009.
• John Fine: The Early Medieval Balkans. Warszawa: The University of Michigan Press, 1991. ISBN 0-472-08149-7.
• T. Wasilewski: Historia Jugosławii do XVIII wieku. W: W. Felczak, T. Wasilewski: Historia Jugosławii. Wrocław: Ossolineum, 1985. ISBN 83-04-01638-9.