Graniczna Placówka Kontrolna Gubin

GPK Gubin

GPK SG w Gubinie

Medal pamiątkowy GPK Gubin
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945
Rozformowanie	2 stycznia 2003
Tradycje
Rodowód	PPK Gubin
Kontynuacja	GPK SG w Gubinku
Organizacja
Dyslokacja	Gubin
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	2 Oddział OP 2 Oddział WOP[1] (9) Lubuska Brygada WOP KW MO Zielona Góra Lubuska Brygada WOP Łużycka Brygada WOP Lubuski Oddział SG

Graniczna Placówka Kontrolna Gubin – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy granicy z Niemiecką Republiką Demokratyczną/Republiką Federalną Niemiec^[a].

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Gubinie – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z granicy państwowej z Republiką Federalną Niemiec.

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1945 roku^[b] Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych (PPK). Przejściowy Punk Kontrolny Kostrzyn (PPK Kostrzyn) powstał w 1945 roku jako: Kolejowy Przejściowy Punkt Kontrolny Gubin – III kategorii o etacie nr 8/12^[2]. Obsada PPK składała się z 10 żołnierzy i 1 pracownika cywilnego^[3].

Dowódca Okręgu Wojskowego nr III Poznań, rozkazem organizacyjnym nr 2 z 8 listopada 1945 roku, nakazał sformować na terenie Gubina dwa przejściowe punkty kontrolne kategorii III według etatu 8/12^[4]:

• PPK nr 4 – kolejowy III kategorii^[5] (w okolicach wioski Zamsz)
• PPK nr 5 – drogowy III kategorii^[5] (przy moście na Nysie Łużyckiej).

Obsady PPK Gubin faktycznie rozmieszczone zostały w Gubinie w koszarach przy ul. Wyzwolenia^[6].

Jesienią 1946 roku przeprowadzono reorganizację jednostek WOP. Gubiński kolejowy PPK podniesiono do kategorii B według etatu 7/11 o stanie 33 wojskowych i 2 kontraktowych^[6]. Wiosną 1947 roku nastąpiła kolejna reorganizacja WOP. Drogowy PPK Gubin został przeniesiony do Krosna Odrzańskiego i rozpoczął wypełniać rolę rzecznego przejściowego punktu kontrolnego^[7]. Kolejowy PPK nr 4 kategorii B pozostał przy poprzednim stanie 33 wojskowych 2 kontraktowych. Latem 1947 roku przejściowe punkty kontrolne przemianowano na graniczne placówki kontrolne. W Gubinie pozostała kolejowa Graniczna Placówka Kontrolna nr 5^[8].

W 1948 roku placówka w Gubinie przyjęła nazwę Granicznej Placówki Kontrolnej Ochrony Pogranicza nr 5 kategorii B. Stacjonowała przy ulicy Wyzwolenia. W 1948 Graniczna Placówka Kontrolna nr 5 „Gubin” (kolejowa) podlegała 10 Brygadzie Ochrony Pogranicza^[9].

1 lipca 1965 roku WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej^[10]. GPK Gubin weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej, kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW^[11].

1 października 1971 roku WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 roku pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej^[12]. GPK Gubin podlegała bezpośrednio pod sztab 9 Lubuskiej Brygady WOP w Krośnie Odrzańskim. Po rozformowaniu Lubuskiej Brygady WOP, 1 listopada 1989 roku GPK Gubin została włączona w struktury Łużyckiej Brygady WOP w Lubaniu Śląskim i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku^[13].

Straż Graniczna:

15 maja 1991 roku po rozwiązaniu Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku Graniczna Placówka Kontrolna Gubin została przejęta przez Lubuski Oddział Straży Granicznej w Krośnie Odrzańskim^[14] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Gubinie (GPK SG w Gubinie).

Ochrona granicy

Podległe przejścia graniczne

Stan z 1997 ^[15]

• Gubin-Guben (kolejowe)
• Gubin-Guben (drogowe).

Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej

• por. Stefan Zalewski (03.12.1945–1946)
• kpt. Antoni Januszkiewicz
• mjr Bronisław Małek^[16]
• ppłk Mikołaj Gaczyński^[17]
• mjr Stanisław Przywara^[16][18]
• ppłk Józef Arseniuk^[17] (14.07.1973–był 31.07.1990)^[19]
• kpt. Władysław Janiszewski^[16]
• por. Aleksander Żywiecki^[16]
• ppłk Bogusław Jarosz^[17].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• HenrykH. Dominiczak HenrykH., Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985, Warszawa: Wojskowa drukarnia w Łodzi, 1985 .
• HalinaH. Łach HalinaH., System ochrony polskiej granicy państwowej, Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013, ISBN 978-83-935593-8-1 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza : (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Warszawa–Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego ul. Marszałka Józefa Piłsudskiego 92; 75-531 Koszalin, 2013.
• Dorota Arseniuk–Siwczyk. Z historii WOP w Gubinie. „Gubin i okolice”. 3 (26), 2014. Gubin: Stowarzyszenia Przyjaciół Ziemi Gubińskiej. 
• Przejścia graniczne na granicy z RFN. „Straż Graniczna”. 6, 1997. Warszawa: Komenda Główna Straży Granicznej. 
• Grzegorz Zaremba. Przyczyny reorganizacji WOP w latach 1946–1948. „Biuletyn Centralnego Ośrodka Szkolenia”. 3/08, 2008. Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej w Koszalinie. (pol.). 
• Wojska Ochrony Pogranicza 1945–1990 – Lubuska Brygada WOP. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-01-16]. (pol.).
• Historia Lubuskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza. Krosno Odrzańskie 1965.
• Archiwum Straży Granicznej, sygn. DWOP 217/32 k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 09.11.1945 r.
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne jednostek i pododdziałów Wojsk Ochrony Pogranicza.