Graniczna Placówka Kontrolna Kudowa

PPK Kudowa
GPK Kudowa-Słone

GPK SG w Kudowie-Zdroju

(c) ARKADIUSZ MARKIEWICZ, CC BY-SA 3.0 Budynek dawnego GPK Kudowa (sierpień 2015)
Historia
Państwo	Polska
Sformowanie	1945[a]
Rozformowanie	24 sierpnia 2005 (przekształcenia)
Tradycje
Rodowód	PPK Kudowa
Kontynuacja	PSG w Kudowie-Zdroju
Organizacja
Dyslokacja	Kudowa
Formacja	Wojska Ochrony Pogranicza Straż Graniczna
Podległość	11 Oddział OP 23 Brygada OP KW MO Sudecka Brygada WOP Sudecki Batalion WOP Sudecki Oddział SG

Graniczna Placówka Kontrolna Kudowa-Słone – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściu granicznym na granicy z Czechosłowacją.

Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju – zlikwidowana graniczna jednostka organizacyjna Straży Granicznej wykonująca kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu w przejściach granicznych na granicy z Czechosłowacją/Republiką Czeską^[b].

Formowanie i zmiany organizacyjne

W październiku 1945 roku Naczelny Dowódca WP nakazywał sformować na granicy państwowej 51 przejściowych punktów kontrolnych^[c]. Graniczna Placówka Kontrolna Kudowa powstała w 1945 roku jako kolejowy przejściowy punkt kontrolny II kategorii o etacie nr 8/11^[1]. Obsada PPK składała się z 17 żołnierzy i 2 pracowników cywilnych^[2].

W 1946 roku przejściowy punkt kontrolny został przeformowany do kategorii C według etatu nr 7/12. W 1947 roku powtórnie przeorganizowany na kategorię D według etatu 7/33. Przyjął też nową nazwę granicznej placówki kontrolnej WOP. W 1948 roku nastąpiła kolejna reorganizacja Wojsk Ochrony Pogranicza. Oddziały WOP przeformowano w brygady ochrony pogranicza, a GPK WOP Kudowa przemianowano na Graniczną Placówkę Ochrony Pogranicza Kudowa i przeformowano według etatu nr 7/54^[3]. W 1948 roku Graniczna Placówka Kontrolna nr 55 „Kudowa” (drogowa) podlegała 23 Brygadzie Ochrony Pogranicza^[4].

W 1948 roku pododdział przekazany został do Ministerstwa Bezpieczeństwa Publicznego^[d]. W roku 1950 przeformowana na GPK WOP o etacie nr 096/27^[e]. W 1952 roku włączona w skład 4 Brygady WOP w etat nr 352/3^[f].

1 lipca 1965 roku WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej^[5]. GPK Kudowa-Słone weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej^[6], kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW^[7].

1 października 1971 roku WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 roku pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami granicznymi. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej^[8]. GPK Kudowa-Słone podlegała bezpośrednio pod sztab Sudeckiej Brygady WOP w Kłodzku do 1989, a następnie Sudeckiego Batalionu WOP w Kłodzku i tak funkcjonowała do 15 maja 1991 roku.

Straż Graniczna:

Po rozwiązaniu 15 maja 1991 roku Wojsk Ochrony Pogranicza, 16 maja 1991 roku ochronę granicy państwa przejęła nowo sformowana Straż Graniczna. Graniczna Placówka Kontrolna w Kudowie-Słonem weszła w podporządkowanie Sudeckiego Oddziału Straży Granicznej^[9] i przyjęła nazwę Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju.

W 2000 roku rozpoczęła się reorganizacja struktur Straży Granicznej związana z przygotowaniem Polski do wstąpienia do Unii Europejskiej i przystąpieniem do Traktatu z Schengen. Podczas restrukturyzacji wprowadzono kompleksową ochronę granicy już na najniższym szczeblu organizacyjnym tj. strażnica i graniczna placówka kontrolna. Wprowadzona całościowa ochrona granicy zniosła podział na graniczne jednostki organizacyjne ochraniające tylko tzw. „zieloną granicę” i prowadzące tylko kontrole ruchu granicznego. W wyniku tego, w 2 stycznia 2003 roku nastąpiło zniesienie strażnic SG w Radkowie i Kotle, a ochraniany odcinek przejęła Graniczna Placówka Kontrolna SG w Kudowie-Zdroju^[g][10].

Jako Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju funkcjonowała do 23 sierpnia 2005 roku i 24 sierpnia 2005 roku została przekształcona na Placówkę Straży Granicznej w Kudowie-Zdroju (PSG w Kudowie-Zdroju)^[h].

Ochrona granicy

2 stycznia 2003 roku GPK SG w Kudowie-Zdroju przejęła pod ochronę odcinek granicy państwowej, po rozformowanych strażnicach SG w Radkowie i Kotle.

Podległe przejście graniczne

• Kudowa Słone-Náchod – drogowe.

Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej

Tadeusz Jarmoliński wymienia następujących dowódców granicznej placówki kontrolnej^[11]:

• por. Adam Jakubowicz
• kpt. Edward Moroz
• ppłk Ryszard Machowski
• ppłk Stanisław Suchodolski
• kpt. Albert Raczkiewicz (01.12.1989–był 31.07.1990)^[12].

Uwagi

Przypisy

Bibliografia

• Henryk Dominiczak: Zarys historii Wojsk Ochrony Pogranicza 1945–1985. Warszawa: Wojskowa Drukarnia w Łodzi, 1985.
• Tadeusz Jarmoliński: Kontrola ruchu granicznego w Polsce w latach 1945–1990. Koszalin: Centralny Ośrodek Szkolenia Straży Granicznej im. Marszałka Polski Józefa Piłsudskiego, 2013. ISBN 978-83-909484-7-8.
• Halina Łach: System ochrony polskiej granicy państwowej w latach 1989–2004. Olsztyn: Instytut Historii i Stosunków Międzynarodowych. Wydział Humanistyczny UWM, 2013. ISBN 978-83-935593-8-1.
• Stefan Gacek: Górnośląska Brygada WOP. Rys historyczny 1945–1991. Gliwice: Wydawnictwo Byłych Żołnierzy Zawodowych i Oficerów Rezerwy Wojska Polskiego, 2005.
• SławomirS. Żurawlow SławomirS., Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014 .
• Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
• Grażyna Szczepańska: Straż Graniczna od 1991 – Sudecki Oddział Straży Granicznej. [w:] Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.pl. [dostęp 2019-12-27]. (pol.).
• Archiwum Straży Granicznej, zespół DWOP, sygn.217/32, k. 56–60. Wykaz przejściowych punktów kontrolnych. Pismo z 9.11.1945 r.
• Archiwum Straży Granicznej, Zespół DWOP, sygn. 2825/1. Rejestr główny jednostek Wojsk Ochrony Pogranicza.
• Archiwum Straży Granicznej, Wykazy dyslokacyjne pododdziałów WOP.