Graniczna Placówka Kontrolna Terespol
| Historia | |
| Państwo | |
|---|---|
| Sformowanie | czerwiec 1956 |
| Rozformowanie | 16 maja 1991 |
| Tradycje | |
| Rodowód | |
| Kontynuacja | |
| Organizacja | |
| Dyslokacja | |
| Formacja | |
| Podległość | SOZ WOP Chełm |
Graniczna Placówka Kontrolna Terespol – zlikwidowany pododdział Wojsk Ochrony Pogranicza wykonujący kontrolę graniczną osób, towarów i środków transportu bezpośrednio w przejściach granicznych na granicy z ZSRR.
Formowanie i zmiany organizacyjne
Reorganizacja, jaką przechodziły Wojska Ochrony Pogranicza w czerwcu 1956 roku, doprowadziły do likwidacji 23 Brygady Wojsk Ochrony pogranicza i podległych jej pododdziałów[1]. W miejsce zniesionej jednostki utworzono dwie samodzielne: Grupę Manewrową Wojsk Ochrony Pogranicza Tomaszów (Chełm) Lubelski i Samodzielny Oddział Zwiadowczy WOP Chełm do którego została włączona Graniczna Placówka Kontrolna Terespol[1] z połączenia: Granicznej Placówki Kontrolnej Terespol – kolejowa i Granicznej Placówki Kontrolnej Terespol – drogowa.
1 maja 1957 roku, na bazie Grupy Manewrowej i Samodzielnego Oddziału Zwiadowczego WOP zorganizowano 23 Chełmski Oddział WOP[a]. W 1957 roku GPK Terespol przeformowana została na etat 358/8[b].
W 1959 roku nadano 23 Oddziałowi nazwę regionalną: 23 Chełmski Oddział WOP[c][1] w skład którego weszła GPK Terespol. W tym samym roku po raz kolejny przeformowana została na etat 358/13[d], a w 1963 roku przeszła kolejną reorganizację i przeformowała została na etat 358/15[e].
1 lipca 1965 roku WOP podporządkowano Ministerstwu Obrony Narodowej, Dowództwo WOP przeformowano na Szefostwo WOP z podległością Głównemu Inspektoratowi Obrony Terytorialnej. Do Ministerstwa Spraw Wewnętrznych odeszła cała kontrola ruchu granicznego oraz ochrona GPK. Tym samym naruszono jednolity system ochrony granicy państwowej[2]. GPK Terespol weszła w podporządkowanie Wydziału Kontroli Ruchu Granicznego Komendy Wojewódzkiej Milicji Obywatelskiej[f], kontrolę graniczną wykonywali funkcjonariusze Milicji Obywatelskiej podlegli MSW[3].
_01.jpg)
1 października 1971 roku WOP został podporządkowany pod względem operacyjnym, a od 1 stycznia 1972 roku pod względem gospodarczym MSW. Do WOP powrócił cały pion kontroli ruchu granicznego wraz z przejściami. Przywrócono jednolity system ochrony granicy państwowej[4]. GPK Terespol podlegała bezpośrednio pod sztab Nadbużańskiej Brygady WOP w Chełmie[1].
30 lipca 1984 roku z chwilą uruchomienia drogowego przejścia granicznego Kukuryki-Kozłowiczy, w strukturach Nadbużańskiej Brygady Wojsk Ochrony Pogranicza[1][5] została utworzona Graniczna Placówka Kontrolna Kukuryki[6], która bezpośrednio podlegała GPK Terespol. W wyniku tych działań jednostka w Terespolu stała się jedną z największych (nie tylko na wschodniej granicy, ale i w całym kraju) granicznych placówek kontrolnych obsługujących towarowy i osobowy ruch graniczny (GPK kolejowe, osobowe i towarowe)[6]
W 1989 roku przeformowana została na etat 44/0136[h].
1 października 1989 roku rozformowana została Nadbużańska Brygada WOP, na jej bazie powstał Nadbużański Batalion WOP[1], a Graniczna Placówka Kontrolna Terespol i Graniczna Placówka Kontrolna Kukuryki zostały włączone w struktury Podlasko-Mazurskiej Brygady WOP w Białymstoku[7][8] jako Graniczna Placówka Kontrolna Terespol–Kukuryki (GPK Terespol–Kukuryki) i tak funkcjonowała do 15 września 1991 roku[9].
15 maja 1991 roku rozformowano Wojska Ochrony Pogranicza, na ich bazie sformowano 16 maja 1991 roku Straż Graniczną, w tym Nadbużański Oddział Straży Granicznej, w ramach którego rozpoczęła funkcjonowanie Graniczna Placówka Kontrolna Straży Granicznej w Terespolu[i][9].
Podległe przejścia graniczne
- Terespol-Brześć (kolejowe)
- Terespol-Brześć (drogowe)
- Kukuryki-Kozłowiczy (drogowe) – od 30.07.1984[6].
Dowódcy/komendanci granicznej placówki kontrolnej
- mjr Wacław Czajkowski[10]
- płk Franciszek Kaczmarek[10]
- ppłk Jerzy Tabulski[10] (16.01.1985–był 31.07.1990)[11]
- por. Zenon Szmydki (15.04.1988–był 31.07.1990)[12].
Uwagi
- ↑ Zarządzenie DWW nr 07/WW z 24.04.1957 toku (Prochwicz 2011 ↓, s. 225).
- ↑ Zarządzenie dowódcy WW nr 07/ww z 24.04.1957 roku (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 113).
- ↑ Zarządzenie MSW nr 203/59/WW z 27.11.1959 (Jackiewicz 1998 ↓, s. 106).
- ↑ Zarządzenie dowódcy WW nr 0203/ww z 27.11.1959 roku (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 113).
- ↑ Rozkaz organizacyjny dowódcy WOP nr 0148 z 2.09.1963 roku (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 113).
- ↑ Zarządzenie Prezesa RM z 24.06.1965 roku (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 113).
- ↑ ... Elementem służby granicznej jest jeden lub więcej uzbrojonych żołnierzy WOP wyznaczonych do ochrony granicy państwowej. Elementami służby granicznej są: patrol graniczny, podsłuch, obserwacja, dozór, posterunek graniczny, zasadzka, patrol pogotowia. Element służby składający się z dwóch lub więcej żołnierzy posiada wyznaczonego rozkazem dowódcę, któremu podlegają pozostali żołnierze (Rozdział V, Obowiązki żołnierza WOP, Obowiązki żołnierzy wchodzących w skład elementów służby granicznej, pkt 76) → Regulamin Służby Granicznej Część I – Zasady Ogólne, t. WOP 1/67, Warszawa: Ministerstwo Obrony Narodowej Szefostwo Wojsk Ochrony Pogranicza, 1968, s. 24, 25–26 (pol.).
- ↑ Zarządzenie organizacyjne 0129 z 12.06.1989 roku (ASGran., sygn. 2825/1 ↓, s. 113).
- ↑ Zarządzenie nr 019/Org. Komendanta Głównego Straży Granicznej z 30 kwietnia 1991 roku : Archiwum Straży Granicznej w Szczecinie, sygn. KGSG 666/2, s. 104–105 (Nowosad 2013 ↓, s. 301.)
Przypisy
- ↑ a b c d e f Nadbużańska Brygada WOP (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-18].
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 37–38.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 22–23.
- ↑ Żurawlow 2014 ↓, s. 38.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 107.
- ↑ a b c Zaremba 2013 ↓, s. 295.
- ↑ Jackiewicz 1998 ↓, s. 121.
- ↑ Podlasko-Mazurska Brygada WOP (pol.). W: Muzeum Polskich Formacji Granicznych im. Władysława Raginisa [on-line]. muzeumsg.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-11-20].
- ↑ a b Historia NOSG (pol.). W: Nadbużański Oddział SG [on-line]. nadbużański.strazgraniczna.pl. [dostęp 2021-12-28].
- ↑ a b c Jarmoliński 2013 ↓, s. 167.
- ↑ Jerzy Tabulski (pol.). W: Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2020-02-03].
- ↑ Zenon Szmydki (pol.). W: Biuletyn Informacji Publicznej IPN [on-line]. katalog.bip.ipn.gov.pl, 2019. [dostęp 2021-11-19].
Bibliografia
- Zenon Jackiewicz: Wojska Ochrony Pogranicza: (1945–1991): krótki informator historyczny. Kętrzyn: Centrum Szkolenia Straży Granicznej, 1998. ISBN 83-909304-3-9.
- Sławomir Żurawlow, Garnizon Wojska Polskiego w Gliwicach Rys historyczny 1945–2014, Gliwice: Zakład Poligraficzny Waldemar Wiliński, 2014.
- Grzegorz Zaremba. Wschodnia Granica Polski i jej Ochrona przez Wojska Ochrony Pogranicza w latach 1945–1991. „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych”. VIII–IX, zeszyt 1, 2012–2013, s. 283–297, 2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski (pol.). [dostęp 2021-12-28].
- Dariusz Nowosad. Nadbużański Oddział Straży Granicznej w latach 1991–2011. „Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych”. VIII–IX, zeszyt 1, 2012–2013, s. 299–314, 2013. Lublin: Katolicki Uniwersytet Lubelski (pol.). [dostęp 2021-11-24].
Media użyte na tej stronie
Żołnierz WOP samodzielnej kompanii KRG (skkrg) w Terespolu . Element służby granicznej pełniący służbę w kolejowym przejściu granicznym Terespol-Brześć – Nadbużańska Brygada WOP.