Granit strzegomski

Granit strzegomski z kamieniołomu przy ul. Kopalnianej w Strzegomiu

Granit strzegomski – potoczna nazwa głównej skały wchodzącej w skład jednostki geologicznej masyw strzegomski (masyw Strzegom-Sobótka) na bloku przedsudeckim (Przedgórzu Sudeckim).

Z granitu strzegomskiego zbudowane jest podłoże zachodniej części Przedgórza Sudeckiego – Wzgórz Strzegomskich, Równiny Świdnickiej oraz zachodnich zboczy Masywu Ślęży. Powstanie tej skały datowane jest na 308–294 mln lat temu^[1][2]. Miało to miejsce w czasie orogenezy waryscyjskiej.

Charakterystyka

Granit strzegomski składa się głównie z plagioklazu, kwarcu, biotytu, rzadziej hornblendy. Występują w nim liczne ciała pegmatytowe, szliry zbudowane z minerałów ciemnych. Pocięty jest młodszymi żyłami aplitów oraz żyłami kwarcowymi. Słynne są pegmatyty strzegomskie i ich minerały^[1].

Granit strzegomski odznacza się barwą jasnoszarą lub niekiedy żółtawą, strukturą jednorodną, jawnokrystaliczną, pełnokrystaliczną, teksturą bezkierunkową. Skała ta charakteryzuje się doskonałymi parametrami technologicznymi, posiada wysoką wytrzymałość na ściskanie i ścieranie, niską nasiąkliwość i wysoką mrozoodporność. Granity te, głównie odmiana hornblendowo-biotytowa, charakteryzują się też wysoką blocznością, która wiąże się z istnieniem w górotworze systemu regularnych spękań, tzw. ciosu, w tym zwłaszcza ciosu poziomego (pokładowego). Ułatwia to pozyskiwanie stosunkowo dużych bloków o prostopadłościennym kształcie oraz późniejszą produkcję kostki brukowej, krawężników czy kamienia murowego. Są to skały o wysokich walorach dekoracyjnych, dobrze poddające się obróbce uszlachetniającej (polerowanie i nadawanie dekoracyjnych faktur)^[2].

Użycie

Granity strzegomskie od wieków były eksploatowane w licznych kamieniołomach. Na obszarze masywu Strzegom - Sobótka eksploatowanych jest obecnie (koniec 2018 r.) 36 złóż. Najwięcej kopalni (aż 28) zlokalizowanych jest w zachodniej części masywu, na obszarze między Strzegomiem a Paszowicami koło Jawora. W 2018 r. wydobyto w nich blisko 5,5 mln ton granitu, tj. ok. połowy tego surowca wydobytego w Polsce^[2]. Najstarszym czynnym obecnie kamieniołomem w okolicach Strzegomia jest działająca od 1826 r. kopalnia Barcz (od nazwiska pierwszego właściciela, F. S. Bartscha).

Granity strzegomskie zostały użyte między innymi w poniższych obiektach^[3]:

• Kolumna Zygmunta w Warszawie
• Warszawskie pomniki: Żołnierza, Wolności, Lotnika
• Krakowskie pomniki: Wyspiańskiego, Grunwaldzki, Wolności, Władysława Jagiełły
• Rynek główny w Krakowie, Wrocławiu, Legnicy, Kaliszu
• Dworce kolejowe w Katowicach, Zabrzu, Poznaniu
• Dworzec Centralny w Warszawie
• Port Północny w Gdańsku
• Metro w Warszawie
• Pałac Kultury i Nauki oraz jego otoczenie w Warszawie
• Marszałkowska Dzielnica Mieszkaniowa w Warszawie
• Plac Piłsudskiego w Warszawie

Przypisy

Bibliografia

• Budowa geologiczna Polski, t. IV Tektonika, cz. 2 Sudety i obszary przyległe, Józef Oberc, Wydawnictwo Geologiczne, Warszawa 1972
• Stefan Kozłowski: Surowce skalne Polski, Wydawnictwa Geologiczne, Warszawa 1986
• Agata Pacławska,Tomasz Pawlik – Co kryje strzegomski granit, SUDETY nr 05/2008