Granit strzeliński

Granit strzeliński, Strzelin, Dolny Śląsk

Granit strzeliński (Strzelin) – handlowa nazwa szarego granitu pochodzącego z intruzji Strzelina, wchodzącego w skład masywu strzelińskiego na bloku przedsudeckim. Wiek intruzji oceniany jest na 303-283 mln lat (westfal, górny karbon). Należy do waryscyjskiego piętra strukturalnego. Nazwa pochodzi od miasta Strzelin.

Odmiany

Granit strzeliński występuje w trzech odmianach:

• drobnoziarnisty granit biotytowy

Skład: mikroklin, plagioklazy, kwarc i biotyt. Odsłania się w środkowej części kamieniołomu Strzelin i w północnej części kamieniołomu Mikoszów. Występują ciemne enklawy drobnoziarniste (jednak są one rzadkie i niewielkie (do kilku centymetrów)).

• średnioziarnisty granit biotytowy

Skład: mikroklin, plagioklazy, kwarc i biotyt. Odsłania się w południowej i północnej części kamieniołomu Strzelin i w południowej części kamieniołomu Mikoszów. Można spotkać enklawy ciemnych gnejsów i ciemne enklawy drobnoziarniste.

• drobnoziarnisty granit biotytowo-muskowitowy

Skład: mikroklin, plagioklazy, kwarc, biotyt i muskowit. Żyły białego, drobnoziarnistego granitu biotytowo-muskowitowego grubości kilku metrów do kilkudziesięciu cm przecinają przecinają zarówno granit średnioziarnisty jak i granit biotytowy drobnoziarnisty.

Cechy fizyczne

• Gęstość 2,66 g/cm³
• Porowatość 1,5%
• Nasiąkliwość 0,31%
• Wytrzymałość na ściskanie 253 MPa
• Ścieralność na tarczy Boehmego 0,15 cm
• Ścieralność w bębnie Devala 2%
• Mrozoodporność 25 (całkowita)

Historia

W dokumencie lokacyjnym Strzelina wydanym w 1292 przez Księcia Świdnicko–Jaworskiego Bolka I Surowego pojawia się cech skalników-kamieniarzy. Granit strzeliński z pewnością wydobywano już w I połowie XII wieku. Wydobycie na skalę przemysłową rozpoczęto w XIX w. Po odzyskaniu Strzelina przez Polskę w 1945 roku zastano zdewastowane urządzenia techniczne kamieniołomu, a samo wyrobisko zalane wodą. Jednak już w styczniu 1946 wznowiono sprzedaż surowca. W 1992 kamieniołom sprywatyzowano. Obecnie granity strzelińskie eksploatuje Mineral Polska sp. z o.o. niemal wyłącznie na kruszywo drogowe.

Przykłady zastosowania

Granity strzelińskie wykorzystane były m.in. w:

• Rotunda św. Gotarda w Strzelinie
• kościoły w Górce Sobockiej i Białym Kościele
• Kościół św. Mikołaja w Brzegu
• ratusz w Brzegu
• mury miejskie w Strzelinie
• Most Poniatowskiego w Warszawie
• Pałac Kultury i Nauki
• Pomnik Bohaterów Warszawy (pomnik Nike)
• gmach Deutsche Bank w Berlinie (kolumny)
• gmachu Reichstagu (schody i posadzki)
• Czerwony Ratusz w Berlinie (elementy architektoniczne)

Bibliografia

• H. Walendowski, Granit ze Strzelina. Minimonografie polskich kamieni budowlanych. "Nowy Kamieniarz", nr 57 (7/2011), s. 70

Linki zewnętrzne

• Portal Kamienie Budowlane w Polsce Państwowego Instytutu Geologicznego – Strzelin. kamienie-budowlane.pgi.gov.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-10-08)]. – zdjęcia skały i kamieniołomów