Granne

Granne
	wieś
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	siemiatycki
Gmina	Perlejewo
Liczba ludności (2011)	183
Strefa numeracyjna	86
Kod pocztowy	17-312
Tablice rejestracyjne	BSI
SIMC	0403070
	Położenie na mapie gminy Perlejewo Granne
	Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Granne
	Położenie na mapie województwa podlaskiego Granne
	Położenie na mapie powiatu siemiatyckiego Granne
	52°32′23″N 22°30′45″E/52,539722 22,512500

Artykuł	52°32′23″N 22°30′45″E
- błąd	38 m
WD	52°35'N, 22°27'E
- błąd	20318 m
Odległość	10 m

Granne – wieś w Polsce, położona w województwie podlaskim, w powiecie siemiatyckim, w gminie Perlejewo^[5]^[4].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa łomżyńskiego.

Wieś jest siedzibą rzymskokatolickiej parafii św. Jana Chrzciciela^[6].

Bug na wysokości wsi

Części wsi

Integralne części wsi Granne^[5]^[4]
SIMC	Nazwa	Rodzaj
0403092	Nowe Granne	kolonia
0403086	Zakościele	część wsi

Historia

Historia miejscowości

Wieś położona nad Bugiem, powstała w XI – XII w. Dzięki istniejącemu tu brodowi była to ważna osada przy istniejącej od średniowiecza do XIX wieku przeprawie przez rzekę Bug na trakcie z Mazowsza przez Grodno na Litwę. Po zniszczeniu pierwotnego osadnictwa miejsce ponownie zasiedlono w połowie XV wieku.

Wieś Granne została założona „na surowym korzeniu” w 1453 r. przez dziedzica pobliskiego Krzemienia, Michała Wesztortowicza (zm. 1473), łowczego wielkiego litewskiego. W 1491 r. wdowa po Michale, Katarzyna, wraz z synem Janem (również łowczym wielkim litewskim) ufundowała pierwszy kościół pw. Wniebowzięcia NMP i św. Jana Chrzciciela, który bogato uposażyła. Po Wesztortowiczach Granne i Krzemień przeszło w ręce ich spadkobierców po córce Michała - Opranii, żonie marszałka hospodarskiego Jakuba Niemirowicza zwanego Szczytem. Do poł. XVI wieku Granne pozostawało w posiadaniu Niemirowiczów-Szczyttów, a marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (zm. przed 1535) dwukrotnie łożył na rozbudowę i uposażenie kościoła w Grannem^[7].

Pod koniec I poł. XVI w. po śmierci Mikołaja Niemirowicza-Szczytta jego synowie zaczęli wyprzedawać krewnym swoje działy w ziemi drohickiej. Właścicielami Grannego byli w XVI-XVII w. m.in. Irzykowiczowie (po Jadwidze Niemirowiczównie żonie Jerzego Olechnowicza), Iliniczowie (po Elżbiecie Niemirowiczównie żonie Mikołaja Ilinicza), Raczkowie (po Annie Niemirowiczównie zonie Pawła Raczko), a następnie Kosińscy (po Annie Irzykowiczównie żonie Adama Kosińskiego) i Lisieccy (po Mariannie Irzykowiczównie żonie Jana Franciszka Lisieckiego)^[8]. W XVIII w. Granne przeszło do Ossolińskich.

W 1770 r. we wsi Zerczycach pod Grannem doszło do bitwy między oddziałami konfederacji barskiej dowodzonymi przez pułkownika Dzwonkowskiego h. Przegonia, z wojskami Branickiego. Pułkownik Dzwonkowski legł w bitwie wraz z 40 konfederatami z oddziału, drugie tyle było ranionych i wziętych na Syberię. Oddział konfederatów liczył 170 osób.

24 lipca 1792 roku pod Grannem i leżącym na przeciwległym brzegu Bugu Krzemieniem doszło do ostatniej bitwy wojsk polsko-litewskich w wojnie w obronie Konstytucji 3 Maja. Pod Grannem walczyły wtedy po stronie polskiej dwa oddziały 10 Regimentu Koronnego (Działyńczycy) oraz 200 kawalerzystów. Na cmentarzu w potyczce zginęło wtedy 50 polskich żołnierzy (więcej w Bitwa pod Krzemieniem). Do XIX wieku znajdowała się tu stacja pocztowa na trasie z Warszawy do Grodna.

W 1830 przemaszerował tędy generał Dybicz ze swoim korpusem^[9].

Kolejni znani właściciele
- Michał Wesztortowicz, łowczy wielki litewski (do 1473)
- Wesztortowiczowie - Katarzyna, wdowa po Michale, i ich syn Jan, wielki łowczy litewski, (1491)
- Jakub Niemirowicz- Szczyt (Jakub Szczyt), marszałek hospodarski i jego zona Oprania, córka Michała Wesztortowicza
- do ok. poł XVI w.- Niemirowiczowie-Szczyttowie, Mikołaj Niemirowicz-Szczyt (Mikołaj Szczytt), marszałek hospodarski
- XVI-XVII - Irzykowiczowie, Iliniczowie, Raczkowie, Gałązkowscy, Czosnowscy, Kosińscy
- około 1684 - Jan Franciszek Lisiecki, miecznik podlaski
- około 1700 - Kazimierz Krasnodębski, sędzia drohicki
- XVIII – XIX – w posiadaniu rodu Ossolińskich
- w XX w. własność Potockich z Rudki^[10].

Do roku 1850 była tu komora celna. W 1877 zamontowano na Bugu wodomierz, zwany dawniej rejką. Słownik geograficzny Królestwa Polskiego podaje, iż pod koniec XIX w. Granne jest własnością Pieńkowskich.

W wieku XIX w powiecie bielskim. We wsi 16 chat, 300 mieszkańców i 2 karczmy^[9].

Według Powszechnego Spisu Ludności z 1921 roku wieś zamieszkiwały 354 osoby, wśród których 340 było wyznania rzymskokatolickiego, a 14 mojżeszowego. Wszyscy mieszkańcy zadeklarowali polską przynależność narodową. Było tu 52 budynki mieszkalne^[11].

Historia kościoła

Parafia pod wezwaniem Wniebowzięcia N.P. Marii i św. Jana Chrzciciela erygowana przy kościele wzniesionym w 1491 r. kosztem Katarzyny Miszkowiczowej Wesztortowiczowej, wdowie po Michale, i ich syna Jana

Marszałek hospodarski Mikołaj Niemirowicz-Szczytt (Mikołaj Szczytt) (syn Jakuba Niemirowicza Szczyta i Oprani Miszkowiczówny Wesztortowicz) wraz z synem Stanisławem w 1520 r. ufundował altarię pw. św. Mikołaja przy kościele. Natomiast w 1531 Mikołaj wraz z innymi członkami rodziny (Wacławem Kostewiczem, Pawłem Raczko, Jerzym Olechnowiczem oraz Elżbietą i Mikołajem Iliniczami) powiększył w nim uposażenie^[7].

Kolejny drewniany kościół wystawiony w 1684 r. staraniem księdza Krzysztofa Klepackiego i Franciszka Lisieckiego.

Aleksander Ossoliński, miecznik litewski ufundował w 1784 następny drewniany kościół, zamknięty w 1886 i rozebrany w 1892 w ramach represji za udzielenie pomocy unitom. W II połowie XIX w. parafia dekanatu bielskiego, liczyła 1013 wiernych. Po odzyskaniu niepodległości, w roku 1927 reaktywowano parafię i wybudowano nowy, drewniany kościół.

Obecny, murowany zbudowano w latach 1948–1962, według projektu Stanisława Bukowskiego. Inicjatorem budowy był ks. Tomasz Miłkowski, ówczesny proboszcz. Świątynię konsekrował 11 sierpnia 1973 r. ks. bp Władysław Jędruszuk^[12].

Parafia pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela należy do dekanatu ciechanowieckiego w diecezji drohiczyńskiej^[10] ^[13].

Obiekty zabytkowe

kapliczka, przed kościołem, XVII, nr rej.: 298 z 25.11.1966^[14].
kościół Jana Chrzciciela z wnętrzem barokowym i klasycystycznym z XVII – XIX w. Parafia obecnie liczy mniej niż 1000 osób.
na cmentarzu przykościelnym żeliwny cokół nagrobka rodziny Pieńkowskich z 1876 r. oraz kapliczka murowana z XVIII w.

Zobacz też

500 kajaków

Przypisy

↑ Wieś Granne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-12-28] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.
↑ GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..
↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 333 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .
↑ ^a ^b ^c GUS. Rejestr TERYT
↑ ^a ^b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)
↑ Opis parafii na stronie diecezji
↑ ^a ^b T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV wieku [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, M.Kietliński et al. (red.), Białystok 2005
↑ T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 205-245
↑ ^a ^b Granne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 795 .
↑ ^a ^b Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 36-37
↑ Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 28 .
↑ GRANNE – Parafia świętego Jana Chrzciciela. Diecezja Drohiczyńska. [dostęp 2016-06-08].
↑ Historia parafii na stronie diecezji
↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 .

Linki zewnętrzne

Granne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 795 .

[pwl-1] Wieś Granne w liczbach, Polska w liczbach [dostęp 2020-12-28] (pol.), liczba ludności w oparciu o dane GUS.

[nsp-2] GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r..

[poczta-3] Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 333 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22] .

[teryt-4] GUS. Rejestr TERYT

[R2013-5] Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części (Dz.U. z 2013 r. poz. 200)

[par-6] Opis parafii na stronie diecezji

[ReferenceA-7] T. Jaszczołt, Fundacje kościelne na Podlasiu do końca XV wieku [w:] Kościoły a państwo na pograniczu polsko-litewsko-białoruskim. Źródła i stan badań, M.Kietliński et al. (red.), Białystok 2005

[8] T. Jaszczołt, Ród Niemiry z Wsielubia - Niemirowiczowie i Szczytowie herbu Jastrzębiec do połowy XVI wieku, [w:] Unia w Horodle na tle stosunków polsko-litewskich, S.Górzynski (red.), Wydawnictwo DiG, Warszawa 2015, s. 205-245

[Słownik_geograficzny-9] Granne, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 795 .

[Katalog_zabytków-10] Katalog zabytków sztuki, Województwo łomżyńskie, Pod redakcją M. Kałamajskiej-Saeed, Ciechanowiec, Zambrów, Wysokie Mazowieckie i okolice, PAN Instytut Sztuki, Warszawa 1986, str. 36-37

[:02-11] Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej: opracowany na podstawie wyników pierwszego powszechnego spisu ludności z dn. 30 września 1921 r. i innych źródeł urzędowych., t. T. 5, województwo białostockie, 1924, s. 28 .

[12] GRANNE – Parafia świętego Jana Chrzciciela. Diecezja Drohiczyńska. [dostęp 2016-06-08].

[13] Historia parafii na stronie diecezji

[14] Rejestr zabytków nieruchomych – województwo podlaskie, Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2021 .

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne