Grenada

Ten artykuł od 2021-03 zawiera treści, przy których brakuje odnośników do źródeł. Należy dodać przypisy do treści niemających odnośników do wiarygodnych źródeł. (Dodanie listy źródeł bibliograficznych lub linków zewnętrznych nie jest wystarczające). Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu. Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Grenada

Flaga Grenady Herb Grenady
Dewiza: (ang.) The Land, The People, The Light (Kraj, ludzie, światło)
Hymn: Hail Grenada – hymn państwowy (Bądź pozdrowiona, Grenado) God Save the King – hymn królewski (Boże, chroń Króla)
Język urzędowy	angielski
Stolica	Saint George’s
Ustrój polityczny	monarchia konstytucyjna
Typ państwa	królestwo
Głowa państwa	król Karol III
w jego imieniu	gubernator generalna Cécile La Grenade[1]
Szef rządu	premier Dickon Mitchell[2]
Powierzchnia  • całkowita  • wody śródlądowe	344 km² 1,6%
Liczba ludności (2017)  • całkowita   • gęstość zaludnienia	108 000[3] 325 osób/km²
PKB (2017)  • całkowite   • na osobę	1,12 mld[3] USD 10 360[3] USD
PKB (PSN) (2017)  • całkowite   • na osobę	1,61 mld[3] dolarów międzynar. 14 926[3] dolarów międzynar.
Waluta	dolar wschodniokaraibski (XCD)
Niepodległość	od Wielkiej Brytanii 7 lutego 1974
Strefa czasowa	UTC -4
Kod ISO 3166	GD
Domena internetowa	.gd
Kod samochodowy	WG
Kod samolotowy	J3
Kod telefoniczny	+1 473

Grenada – państwo wyspiarskie na wyspie Grenada i części wysp archipelagu Grenadyn (Małe Antyle) na Morzu Karaibskim.

Geografia

Grenada jest jednym z najmniejszych państw na półkuli zachodniej. Jest to grupa małych wysp w południowej części Morza Karaibskiego.

Największe wyspy:

• Grenada
• Carriacou
• Ronde Island
• Mała Martynika

Większość populacji żyje na największej wyspie, Grenadzie. Największymi jej miastami są, zaczynając od stolicy: Saint George’s, Grenville i Gouyave. Większym siedliskiem ludzkim na pozostałych wyspach jest Hillsborough na wyspie Carriacou.

Wyspy Grenady są pochodzenia wulkanicznego, w związku z tym charakteryzują się wysoką żyznością gleby. Wnętrze największej wyspy jest górzyste z najwyższym wzniesieniem Górą Świętej Katarzyny 840 m n.p.m. Ze stoków góry wypływa szereg strumieni z kaskadami. Klimat wyspy jest tropikalny: gorący i wilgotny w porze deszczowej oraz chłodny z wiejącymi pasatami w porze suchej. Grenada, znajdując się na południowej granicy pasa huraganów, w ostatnich dziesięcioleciach ucierpiała tylko trzykrotnie: 23 września 1955 r. – huragan „Janet” (prędkość wiatru dochodziła do 185 km/h powodując poważne zniszczenia), 7 września 2004 r. huragan "Ivan" (poważne zniszczenia, 39 osób zginęło) oraz 14 lipca 2005 r. huragan „Emily” (poważne zniszczenia na Carriacou i w północnej części Grenady).

Historia

Pierwszymi mieszkańcami wyspy byli Karaibowie. W 1498 roku została odkryta dla Europy przez Krzysztofa Kolumba. Pierwsza próba osadnictwa europejskiego została podjęta przez Anglików w 1609 roku. Została ona udaremniona przez lokalnych Indian, którzy krwawe zwycięstwo nad białymi mieli uczcić ludożerczą ucztą^[4]. W 1650 roku przybyli osadnicy francuscy z Martyniki, którzy zawarli z Indianami porozumienie, wykupując przy tym prawa do wyspy. W 1762 roku wyspa została zajęta przez Wielką Brytanię. W XIX wieku Brytyjczycy uprawiali tu trzcinę cukrową i do czasu zniesienia niewolnictwa sprowadzili z Afryki dużą liczbę niewolników. W 1877 roku wyspa uzyskała status kolonii. W 1958 roku włączona w skład Federacji Indii Zachodnich (do 1962)^[5]. Od roku 1967 państwo stowarzyszone z Wielką Brytanią, a od 1974 roku niepodległe.

Pierwszym premierem niepodległej Grenady był Eric Gairy ze Zjednoczonej Partii Pracy Grenady (Grenada United Labour Party – GULP). Opozycyjna Narodowa Partia Grenady (Grenada National Party – GNP) zarzuciła mu wkrótce dążenie do rządów dyktatorskich i rozpoczęła ostra walkę przeciwko ekipie rządzącej^[4]. Oskarżany o nadużycia finansowe i łamanie prawa Gairy został ostatecznie obalony w 1979 roku przez lewicową partię Nowy Ruch JEWEL. Lewicowy premier Maurice Bishop realizował radykalne reformy i przeorientował politykę zagraniczną na współpracę z blokiem wschodnim. W 1983 roku miał miejsce wojskowy zamach stanu, w wyniku którego radykalnie lewicowa część rządu obaliła Bishopa i zamordowała go. Śmierć premiera stała się dla USA pretekstem do inwazji na kraj. W 1985 roku wycofano ostatnie obce wojska^[5].

Gospodarka

Saint George’s

Grenville

Carriacou

Porty lotnicze na Grenadzie

Podstawą gospodarki Grenady jest rolnictwo. Pod uprawą znajduje się ok. 75% powierzchni kraju, jedynie najwyższe partie niewysokich gór, zajmujących centralną część wyspy, porastają lasy i zarośla. Głównymi roślinami uprawnymi są bananowiec (3 tys. ha), kakaowiec (6 tys. ha) i muszkatołowiec (2,6 tys. ha). Niewielkie obszary zajmuje uprawa trzciny cukrowej oraz warzyw (m.in. jams i bataty). Wzdłuż brzegów wyspy istnieją plantacje palmy kokosowej (1,2 tys. ha)^[a]. W latach 1951-1955 Grenada była największym producentem i eksporterem gałki i kwiatu muszkatołowego na świecie – eksportowała rocznie 84 tys. centnarów angielskich tej przyprawy. Znaczące zmiany przyniósł huragan "Janet", który zniszczył ok. 80% wszystkich drzew muszkatołowych^[4].

Podział administracyjny

Demografia

Większość populacji (82.4%) stanowią osoby pochodzenia afrykańskiego, 13,3% to osoby o mieszanej etniczności, Hindusi 2,2%^[6].

Religia

Struktura religijna kraju w 2011 roku^[6]:

• protestanci – 49,2%:
  • zielonoświątkowcy – 17,2%,
  • adwentyści dnia siódmego – 13,2%,
  • anglikanie – 8,5%,
  • baptyści – 3,2%,
• katolicy – 36%,
• brak religii – 5,7%,
• świadkowie Jehowy – 1,2%,
• Ruch Rastafari – 1,2%,
• inne religie – 5,5%,
• nieokreśleni – 1,3%.

Siły zbrojne

W ciągu kilkusetletniej historii wyspy, niejednokrotnie stacjonowały na niej niewielkie oddziały francuskie, a następnie angielskie, pełniące przede wszystkim funkcje policyjne. Po uzyskaniu niepodległości w 1974 roku rząd utworzył własną kilkusetosobową policję, która w ograniczonym stopniu spełniała zadania wojska (zgodnie z konstytucją, odpowiedzialność za obronę Grenady ponosić miała w większości Wielka Brytania).

Po przewrocie w 1979 roku lewicowy rząd utworzył Ludową Armię Rewolucyjną (People’s Revolutionary Army = PRA). Armia liczyła około 1500 żołnierzy. Podczas inwazji w 1983 roku armia stawiła opór wojskom USA i państw Organizacji Wschodniokaraibskiej, jednak wobec ich ogromnej przewagi liczebnej i technicznej, wygasł on po kilku dniach i utracie 45 zabitych oraz 337 rannych (większe procentowo straty ponieśli Kubańczycy, którzy wsparli wojska rządowe). Nowy rząd rozwiązał PRA i ponownie oparł obronność na oddziałach o charakterze policyjnym. Są one szkolone i wyposażane przy dużym udziale organizacyjnym oraz finansowym USA.

W 2005 roku Królewskie Grenadyjskie Siły Policyjne (Royal Grenadian Police Force = RGPF) liczyły 755 ludzi (w tym 80-osobowy specjalny oddział komandosów), uzbrojonych przede wszystkim w lekką broń. RGPF podlega też Straż Przybrzeżna (Coast Guard) posiadająca ok. 50 funkcjonariuszy i 4 małe, ale nowoczesne okręty patrolowe.

Kultura

Łatwo zauważalne są wpływy francuskie i to bardziej niż w innych państwach Karaibów. Francuskie nazwiska i nazwy miejsc są dla Grenady rzeczą typową. Język zawiera wpływy o podłożu francuskim. Mieszkańcy kraju używają również lokalnego dialektu Patois. Silne wpływy francuskie zaobserwować można w grenadyjskiej kuchni. Potrawy są sowicie przyprawiane. Kuchnia przypomina tę znaną z Nowego Orleanu. Zaobserwować można wpływy francuskie w architekturze z początków XVIII wieku. Kultura wyspiarska zapożyczyła wiele z kultury afrykańskiej – większość mieszkańców ma korzenie sięgające Czarnego Lądu. O wpływach indyjskich świadczą: gotowanie dhalu, jedzenie mięsa koziego i kurczaków przyprawianych curry. Należy zwrócić uwagę na grenadyjski taniec, muzykę i zwyczaje świąteczne. Soca, calypso czy reggae były tańczone w czasie wyspiarskich karnawałów. Również zouk był i jest popularnym stylem w lokalnej muzyce. Dziedzictwo wyspiarzy pochodzenia afrykańskiego odgrywa olbrzymią rolę w kulturze kraju. Ważnym elementem miejscowej kultury jest gawędziarstwo (ang. storytelling) i opowiadanie ludowych legend, w których odnaleźć można zarówno wpływy afrykańskie, jak i starofrancuskie. Postać Anansi, boga trickstera, znana jest np. w Zachodniej Afryce i innych krajach Karaibów, gdzie mieszka ludność pochodzenia afrykańskiego. Z bohaterów legend typowo francuskich znani są La Diablesse (pol. diablica) czy Ligaroo, tzn. wilkołak.

Uwagi

Przypisy

Monarchie na świecie

Absolutne	Arabia Saudyjska Brunei Eswatini Watykan Oman
Konstytucyjne	Andora Bahrajn Belgia Bhutan Dania Hiszpania Holandia Japonia Jordania Kambodża Katar Kuwejt Lesotho Liechtenstein Luksemburg Malezja Maroko Monako Norwegia Szwecja Tajlandia Tonga Zjednoczone Emiraty Arabskie Commonwealth realms Antigua i Barbuda Australia Bahamy Belize Grenada Jamajka Nowa Zelandia Papua-Nowa Gwinea Saint Kitts i Nevis Saint Lucia Saint Vincent i Grenadyny Kanada Tuvalu Wielka Brytania Wyspy Salomona
Elekcyjne	Kambodża Malezja Watykan Zjednoczone Emiraty Arabskie
Plemienne	Ghana Aszanti Dagomba Uganda Ankole Buganda Bunyoro Busoga Rwenzururu Toro Wallis i Futuna Alo Sigave Uvea Inne Maorysi (Nowa Zelandia) Jogjakarta (Indonezja) Zululand (RPA)