Grobla (Poznań)

ulica Grobla
Osiedle Stare Miasto
Ulica Grobla, widok w kierunku ul. Mostowej i ul. Garbary
Państwo	Polska
Miejscowość	Poznań
Długość	650 m
Przebieg
ul. Wodna, ul. Garbary 650 m ul. Mostowa 600 m ul. Łazienna 500 m ul. Wierzbowa 270 m ul. Za Groblą, ul. Ewangelicka 150 m ul. Mostowa, Most św. Rocha 0 m
Położenie na mapie Poznania ulica Grobla
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de ulica Grobla
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego ulica Grobla
52°24′18,4″N 16°56′29,3″E/52,405120 16,941468

Grobla na mapie z 1856

Muzeum Etnograficzne w Poznaniu

Stara Gazownia

Instytut Zachodni

Grobla – część Poznania, położona w centrum miasta, pomiędzy Chwaliszewem na północy, Garbarami na zachodzie i częściowo Piaskami na południowym zachodzie. Znajduje się ok. 500 m na południowy wschód od Starego Rynku, w obrębie Osiedla Stare Miasto.

Historia

Osada Nowa Grobla powstała jako konkurencja dla kapitulnego Chwaliszewa, które konkurowało z ulokowanym w 1253 na nowym miejscu Poznaniem. Początkowo było tu tylko pastwisko pomiędzy dwoma odnogami Warty (ówczesnym głównym nurtem, a tzw. Starą Rzeką), przez które usypano w 1447 groblę dla ułatwienia przejazdu. Spowodowało to obniżenie poziomu wód i stopniowe wysuszenie terenu^[1]. Grobla skonstruowana była z gliny, piasku oraz faszyny, a brzegi umacniano drewnianymi palami. Pełniła rolę przede wszystkim komunikacyjną, łącząc lewobrzeżny Poznań (od Bramy Wodnej) z prawym brzegiem Warty w okolicy obecnego Mostu Św. Rocha^[2]. Nową Groblę założono z inicjatywy rajców poznańskich. W 1447 król Kazimierz IV Jagiellończyk potwierdził prawa miejskie tej osady. W 1460 istniał już most łączący miasteczko z Bramą Wodną. XV wiek był okresem intensywnego rozwoju ekonomicznego Grobli.

Na tzw. planie saskim (1734) obszar wyspy podzielony jest już na działki, co wskazuje na ekonomiczną eksploatację tego terenu w połowie XVIII wieku (musiało już wtedy nastąpić osuszenie gruntów). W tym czasie wyspę nazywano już Nową Groblą^[2].

Następny ważny okres dla tej części miasta nastąpił w XIX i początkach XX wieku. Wtedy to, w wyniku postępujące industrializacji, powstawały na Grobli liczne zakłady przemysłowe, fabryki i okazałe kamienice.

W domu przy ul. Grobla 14 mieszkał, wraz z matką (Anną Kazmierczak) i babcią (Apolonią z domu Bilewicz), Ludwig Kazmierczak – dziadek Angeli Merkel ze strony ojca. Potem rodzina przeprowadziła się na Piekary^[3].

Pod numerem 11, w latach 1928-1930 mieściła się siedziba komitetu Okręgu Poznańskiego Polskiej Partii Socjalistycznej-Lewicy, co upamiętniała tablica pamiątkowa odsłonięta 29 kwietnia 1983^[4].

Podczas okupacji hitlerowskiej, w domu przy ul. Mostowej 15, mieścił się zakonspirowany punkt kontaktowy komendy poznańskiego okręgu Armii Krajowej. Tutaj, jesienią 1943 odbywały się rozmowy pomiędzy AK a PPR. Informuje o tym stosowna tablica na budynku.

Architektura

Obecnie za Groblę uważa się przede wszystkim zabudowania zlokalizowane przy ulicach Grobla i Mostowej, a także Łaziennej, Wierzbowej, Ewangelickiej i Za Groblą. Na tym terenie znajduje się wiele siedzib instytucji i budynków, w tym m.in.:

• Stara Gazownia z 1856 (brytyjski architekt John Moore),
• Muzeum Etnograficzne, dawna Loża Masońska z 1817 (architekt Christian Wernicke),
• Muzeum Bambrów Poznańskich (2003),
• Kościół Wszystkich Świętych z lat 1777-1783 (architekt Antoni Höhne),
• Fabryka Józefa Zeylanda,
• Instytut Zachodni,
• pałacyk Paetzów oraz fabryki Pecowin i Likwowin z 1928 i 1930, według projektu Stefana Sawickiego,
• kamienica przy ul. Mostowej 24 – zastosowano tutaj unikalne na terenie Poznania instrumentarium symboliczne autorstwa Jana Raczyborskiego, w zakresie wystroju sztukatorskiego^[5],
• zabytkowe budynki pod nr 22,
• dawny dom starców,
• Konsulat Ukrainy,
• apartamentowiec Wstęga Warty,
• szkoła przy ul. Cegielskiego 1,
• skwer Ignacego Łukasiewicza,
• pomnik Zygi Latarnika,
• pomnikowa Ławeczka Ignacego Łukasiewicza.

Komunikacja

Południowym skrajem Grobli przebiega trasa tramwajowa – linie 5, 13, 16 – przystanek Most św. Rocha.

Zobacz też

• wybuch gazu w gazowni na Grobli w 1926
• pożar w Poznaniu (1569) – pochłonął dużą część zabudowań Grobli
• Stare koryto Warty w Poznaniu

Przypisy

Bibliografia

• Poznań – atlas aglomeracji 1:15.000, wyd. CartoMedia/Pietruska & Mierkiewicz, Poznań, 2008, ​ISBN 978-83-7445-018-8​
• Praca zbiorowa, Atlas architektury Poznania, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2008, ss.139-142, ​ISBN 978-83-7503-058-7​
• Jerzy Topolski (redakcja), Dzieje Poznania, Warszawa-Poznań, PWN, 1988, s.232, ​ISBN 83-01-08194-5​
• MarcinM. Libicki MarcinM., Poznań - przewodnik, PiotrP. Libicki (ilust.), Poznań: Wydawnictwo Gazeta Handlowa, 1997, s. 175, ISBN 83-902028-4-0, OCLC 69302402 .

Poznań – Osiedle Stare Miasto

Obszary Systemu Informacji Miejskiej	Centrum Dzielnica Cesarska Garbary (Grochowe Łąki) Grobla Piaski Piekary Przepadek Rybaki Święty Marcin Święty Wojciech Chwaliszewo Stare Miasto
Osiedla mieszkaniowe	Osiedle Nad Wartą Osiedle robotnicze na Czartorii Zespół domów profesorskich przy ul. Libelta Zespół domów urzędniczych przy ulicy Kościuszki Zespół mieszkaniowy przy Placu Bernardyńskim
Atrakcje turystyczne	Fontanna Prozerpiny Odwach Pałac Anderschów Pałac Działyńskich Pałac Górków Pałac Mielżyńskich Pręgierz Ratusz Stary Browar Studzienka Bamberki Waga miejska Zamek Cesarski Zamek Królewski
Kina	Kino Apollo Kino „Malta” Kino „Muza” Kino Pałacowe Multikino Stary Browar
Miejsca kultu religijnego	Kościół św. Antoniego Padewskiego Kościół Bożego Ciała Kościół św. Franciszka Serafickiego Kościół św. Józefa Kościół św. Marcina Kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy, św. Marii Magdaleny i św. Stanisława Biskupa Kościół Najświętszego Serca Jezusowego i Matki Boskiej Pocieszenia Kościół Najświętszego Zbawiciela Kościół Najświętszej Krwi Pana Jezusa Kościół Najświętszej Marii Panny Wspomożycielki Wiernych Kościół Najświętszej Maryi Panny Królowej Różańca Świętego Kościół Przemienienia Pańskiego Kościół Świętego Krzyża Kościół św. Wojciecha Kościół Wszystkich Świętych Synagoga
Targowiska	Plac Bernardyński Plac Wielkopolski
Stacje kolejowe	Poznań Garbary

(c) Diego Delso, CC BY-SA 4.0

• nawiasy grupują części miasta położone w tym samym obszarze SIM Portal:Poznań
• Wikiprojekt:Poznań