Gromadzice (województwo świętokrzyskie)

Gromadzice
wieś
Ilustracja
Kapliczka z przełomu XIX i XX w.
Państwo

 Polska

Województwo

 świętokrzyskie

Powiat

ostrowiecki

Gmina

Bodzechów

Liczba ludności (2020)

478[1]

Strefa numeracyjna

41

Kod pocztowy

27-400[2]

Tablice rejestracyjne

TOS

SIMC

0229398[3]

Położenie na mapie gminy Bodzechów
Mapa konturowa gminy Bodzechów, na dole nieco na lewo znajduje się punkt z opisem „Gromadzice”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego
Mapa konturowa województwa świętokrzyskiego, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gromadzice”
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego
Mapa konturowa powiatu ostrowieckiego, na dole znajduje się punkt z opisem „Gromadzice”
Ziemia50°52′55″N 21°20′51″E/50,881944 21,347500

Gromadzicewieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Bodzechów[4][3].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.

Integralne części wsi

Integralne części wsi Gromadzice[3][4]
SIMCNazwaRodzaj
0229406Dwórczęść wsi
0229412Jeziorkoczęść wsi
0229429Porębaczęść wsi
0229435Zagajeczęść wsi

Historia

W chwili obecnej trudno określić, kiedy osadnictwo w rejonie obecnej wsi Gromadzice przyjęło formę zorganizowaną. W zachowanych źródłach można znaleźć informacje, że na przełomie XIV i XV wieku w Gromadzicach funkcjonował już folwark i zakłady garncarskie.

Pierwszym wzmiankowanym dziedzicem Gromadzic, żyjącym na przełomie XIV i XV w., był Stanisław herbu Wieniawa. Po Stanisławie folwark przejął jego syn Heronim, a następnie jego potomkowie: Heronim, Łukasz i Stanisław. Według kilku różnych źródeł, w XV wieku Gromadzice miały jednocześnie siedmiu dziedziców: pięciu Straszów herbu Odrowąż i dwóch Gromadzkich herbu Wieniawa; znajdował się tu wtedy młyn na rzece Skarzynie (współcześnie: Kamionka).

W 1784 roku miejscowość administracyjnie należała do powiatu i województwa sandomierskiego i była własnością Ignacego Grodzieckiego, cześnika pilzneńskiego.

Zespół dworski powstał prawdopodobnie w I. połowie XIX wieku, otoczony parkiem o powierzchni ok. 1,5 ha. Dwór położony był w mocno zróżnicowanym terenie lessowym pokrytym parowami i skarpami z kamiennymi murkami oporowymi. Do parku przylegała istniejąca do dziś kapliczka z przełomu XIX i XX wieku. Do czasów współczesnych zachowały się jedynie pozostałości założenia parkowego z okazami starodrzewu lipowego i kasztanowego. Na miejscu dworu wybudowano w roku 1946 szkołę podstawową. W obrębie dawnych zabudowań dworskich zachowały się ruiny stodoły, obór i zabudowań gospodarskich. O młynie wodnym, wzniesionym jeszcze za czasów Gromadzkich, można znaleźć informacje w kronikach Jana Długosza. Na podstawie przekazów ustnych wiadomo, że jeden z istniejących młynów został doszczętnie zniszczony podczas powodzi w 1929 roku. Dziś istnieją tylko zabudowania po ostatnim z młynów.

W roku 1819, zgodnie z ówcześnie panującą tendencją, właściciele Gromadzic postanowili uruchomić małą fabrykę ceramiczną. Kilkanaście lat później, Gromadzice były wymieniane jako jeden z 53 ośrodków garncarsko-ceramicznych regionu świętokrzyskiego obok Ćmielowa, Denkowa, Kunowa i Staszowa. Założycielem i pierwszym właścicielem fabryki był Wyszyński. Następnie zakład przejął Aleksander Bełdowski, który sprowadził do zakładu znanego angielskiego ceramika i projektanta naczyń, Fryderyka Janslina. W tym czasie fabryka zatrudniała 12 robotników i produkowała rocznie 2800 tuzinów różnych naczyń. Zdobione one były wypukłym reliefem i miały polewy w różnych odcieniach brązu. Wartość produkowanej w Gromadzicach kamionki wynosiła od 1200 rubli srebrnych w roku 1851 do 2500 rubli w roku 1854. Po śmierci Bełdowskiego zakład przejęła jego córka, Paulina Dobiecka herbu Ossorya. Przez kolejne lata zakład pozostawał w posiadaniu Dobieckich.

Wieś Gromadzice w roku 1827 liczyła 25 domostw i 152 mieszkańców, natomiast w roku 1880 było tu już 34 domy i 263 mieszkańców. W okresie tym grunty dworskie zajmowały powierzchnię 927 mórg, natomiast chłopskie 283 morgi[5].

Według opisu w SgKP była tu w roku 1882 szkoła koronczarska, której wyroby prezentowano na wystawie warszawskiej[5].

Na terenie Gromadzic znajduje się wiele przejawów kultu religijnego w postaci figurek i krzyży, związanych z burzliwą historią ich mieszkańców w czasie powstań i wojen.

Zabytki

  • Kapliczka z przełomu XIX i XX w.
  • Pozostałości zespołu dworskiego z przełomu XIX i XX w.; park oraz dawne zabudowania gospodarcze
  • Figura NMP z 1925 roku
  • Figura św. Jana Nepomucena z 1825 roku

Przypisy

  1. Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 8 [dostęp 2022-04-18]
  2. Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 341 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
  3. a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-03-20].
  4. a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-03-20]. 
  5. a b Gromadzice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 538.

Bibliografia

  • Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880
  • Czaykowski Franciszek- Regestr Diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783-1784. Warszawa 2006.

Media użyte na tej stronie

Świętokrzyskie Voivodeship location map.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 51.4 N
  • S: 50.1N
  • W: 19.6 E
  • E: 22 E
Ostrowiec County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Ostrowiec County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 51.08 N
  • S: 50.80 N
  • W: 21.10 E
  • E: 21.70 E
Gromadzice chapel 20060812 1719.jpg
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kaplica w Gromadzicach