Gromadzice (województwo świętokrzyskie)
| wieś | |
 Kapliczka z przełomu XIX i XX w. | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2020) | 478[1] |
| Strefa numeracyjna | 41 |
| Kod pocztowy | 27-400[2] |
| Tablice rejestracyjne | TOS |
| SIMC | 0229398[3] |
Położenie na mapie gminy Bodzechów _location_map.png "Mapa lokalizacyjna gminy Bodzechów") | |
Położenie na mapie Polski  (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
Położenie na mapie powiatu ostrowieckiego  | |
 50°52′55″N 21°20′51″E/50,881944 21,347500 | |
Gromadzice – wieś w Polsce, położona w województwie świętokrzyskim, w powiecie ostrowieckim, w gminie Bodzechów[4][3].
W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa kieleckiego.
Integralne części wsi
| SIMC | Nazwa | Rodzaj |
|---|---|---|
| 0229406 | Dwór | część wsi |
| 0229412 | Jeziorko | część wsi |
| 0229429 | Poręba | część wsi |
| 0229435 | Zagaje | część wsi |
Historia
W chwili obecnej trudno określić, kiedy osadnictwo w rejonie obecnej wsi Gromadzice przyjęło formę zorganizowaną. W zachowanych źródłach można znaleźć informacje, że na przełomie XIV i XV wieku w Gromadzicach funkcjonował już folwark i zakłady garncarskie.
Pierwszym wzmiankowanym dziedzicem Gromadzic, żyjącym na przełomie XIV i XV w., był Stanisław herbu Wieniawa. Po Stanisławie folwark przejął jego syn Heronim, a następnie jego potomkowie: Heronim, Łukasz i Stanisław. Według kilku różnych źródeł, w XV wieku Gromadzice miały jednocześnie siedmiu dziedziców: pięciu Straszów herbu Odrowąż i dwóch Gromadzkich herbu Wieniawa; znajdował się tu wtedy młyn na rzece Skarzynie (współcześnie: Kamionka).
W 1784 roku miejscowość administracyjnie należała do powiatu i województwa sandomierskiego i była własnością Ignacego Grodzieckiego, cześnika pilzneńskiego.
Zespół dworski powstał prawdopodobnie w I. połowie XIX wieku, otoczony parkiem o powierzchni ok. 1,5 ha. Dwór położony był w mocno zróżnicowanym terenie lessowym pokrytym parowami i skarpami z kamiennymi murkami oporowymi. Do parku przylegała istniejąca do dziś kapliczka z przełomu XIX i XX wieku. Do czasów współczesnych zachowały się jedynie pozostałości założenia parkowego z okazami starodrzewu lipowego i kasztanowego. Na miejscu dworu wybudowano w roku 1946 szkołę podstawową. W obrębie dawnych zabudowań dworskich zachowały się ruiny stodoły, obór i zabudowań gospodarskich. O młynie wodnym, wzniesionym jeszcze za czasów Gromadzkich, można znaleźć informacje w kronikach Jana Długosza. Na podstawie przekazów ustnych wiadomo, że jeden z istniejących młynów został doszczętnie zniszczony podczas powodzi w 1929 roku. Dziś istnieją tylko zabudowania po ostatnim z młynów.
W roku 1819, zgodnie z ówcześnie panującą tendencją, właściciele Gromadzic postanowili uruchomić małą fabrykę ceramiczną. Kilkanaście lat później, Gromadzice były wymieniane jako jeden z 53 ośrodków garncarsko-ceramicznych regionu świętokrzyskiego obok Ćmielowa, Denkowa, Kunowa i Staszowa. Założycielem i pierwszym właścicielem fabryki był Wyszyński. Następnie zakład przejął Aleksander Bełdowski, który sprowadził do zakładu znanego angielskiego ceramika i projektanta naczyń, Fryderyka Janslina. W tym czasie fabryka zatrudniała 12 robotników i produkowała rocznie 2800 tuzinów różnych naczyń. Zdobione one były wypukłym reliefem i miały polewy w różnych odcieniach brązu. Wartość produkowanej w Gromadzicach kamionki wynosiła od 1200 rubli srebrnych w roku 1851 do 2500 rubli w roku 1854. Po śmierci Bełdowskiego zakład przejęła jego córka, Paulina Dobiecka herbu Ossorya. Przez kolejne lata zakład pozostawał w posiadaniu Dobieckich.
Wieś Gromadzice w roku 1827 liczyła 25 domostw i 152 mieszkańców, natomiast w roku 1880 było tu już 34 domy i 263 mieszkańców. W okresie tym grunty dworskie zajmowały powierzchnię 927 mórg, natomiast chłopskie 283 morgi[5].
Według opisu w SgKP była tu w roku 1882 szkoła koronczarska, której wyroby prezentowano na wystawie warszawskiej[5].
Na terenie Gromadzic znajduje się wiele przejawów kultu religijnego w postaci figurek i krzyży, związanych z burzliwą historią ich mieszkańców w czasie powstań i wojen.
Zabytki
- Kapliczka z przełomu XIX i XX w.
- Pozostałości zespołu dworskiego z przełomu XIX i XX w.; park oraz dawne zabudowania gospodarcze
- Figura NMP z 1925 roku
- Figura św. Jana Nepomucena z 1825 roku
Przypisy
- ↑ Raport o stanie gminy w roku 2020. Stan ludności 31.12.2020 str. 8 [dostęp 2022-04-18]
- ↑ Oficjalny Spis Pocztowych Numerów Adresowych, Poczta Polska S.A., październik 2013, s. 341 [zarchiwizowane z adresu 2014-02-22].
- ↑ a b c TERYT (Krajowy Rejestr Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju). Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2015-03-20].
- ↑ a b Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 1867, 2013-02-15. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2015-03-20].
- ↑ a b Gromadzice, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 538.
Bibliografia
- Filip Sulimierski, Bronisław Chlebowski, Władysław Walewski, Słownik Geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, Warszawa 1880
- Czaykowski Franciszek- Regestr Diecezjów Franciszka Czaykowskiego czyli właściciele ziemscy w Koronie 1783-1784. Warszawa 2006.
- Siedziba gminy: Ostrowiec Świętokrzyski
Media użyte na tej stronie
(c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de
Location map of Poland
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Świętokrzyskie Voivodeship. Geographic limits of the map:
- N: 51.4 N
- S: 50.1N
- W: 19.6 E
- E: 22 E
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Ostrowiec County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
- N: 51.08 N
- S: 50.80 N
- W: 21.10 E
- E: 21.70 E
Autor: Jakub Hałun, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Kaplica w Gromadzicach