Grujecznik
 Grujecznik japoński w Ogrodzie Botanicznym UW w Warszawie | |
| Systematyka[1][2] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Podkrólestwo | |
| Nadgromada | |
| Gromada | |
| Podgromada | |
| Nadklasa | |
| Klasa | |
| Nadrząd | Saxifraganae |
| Rząd | |
| Rodzina | grujecznikowate |
| Rodzaj | grujecznik |
| Nazwa systematyczna | |
| Cercidiphyllum Siebold & Zucc. Abh. Math.-Phys. Cl. Königl. Bayer. Akad. Wiss. 4(3): 238. 1846[3] | |
| Typ nomenklatoryczny | |
C. japonicum Siebold et Zucc. | |
| Zasięg | |
 | |
Grujecznik (Cercidiphyllum) – rodzaj roślin należący do monotypowej rodziny grujecznikowatych (Cercidiphyllaceae). Rodzaj obejmuje dwa, podobne do siebie, gatunki drzew występujące w Chinach, południowej Korei i Japonii. W całym zasięgu rodzaju spotykany jest grujecznik japoński (C. japonicum), podczas gdy grujecznik wspaniały (C. magnificum) rośnie tylko na obszarach górskich na Honsiu[4]. Grujeczniki rosną na glebach wilgotnych, zwykle na obszarach górskich, grujecznik japoński rośnie także na nizinach, ale wówczas na głębokich, żyznych glebach. Rodzaj ze skamieniałości znany jest także z Europy i Ameryki Północnej. Drzewa szybko rosną za młodu, osiągając po 5 latach ok. 4 m wysokości, po 50 latach ok. 20 m. Znane są bardzo stare okazy grujecznika japońskiego[4]. W Japonii jest to najbardziej okazałe drzewo liściaste[5].
Współcześnie grujeczniki bywają uprawiane jako ozdobne i łatwe w uprawie drzewa, zwłaszcza japoński, choć wymagają żyznego, wilgotnego i osłoniętego stanowiska. Ajnowie wykorzystywali grujecznika do wyrobu dłubanek i broni[4]. W Japonii z bardzo trwałego drewna grujeczników wyrabia się meble i panele[4][5].
Nazwa łacińska rodzaju, Cercidiphyllum, oznacza rośliny o liściach podobnych do liści judaszowca (Cercis)[4].
Morfologia
- Pokrój
- Drzewa osiągające ponad 40 m wysokości[4]. Wytwarzają długopędy i krótkopędy. Na tych drugich wyrasta pojedynczy liść i kwiatostan. Krótkopędy i liście wyrastają naprzeciwlegle lub nieznacznie skrętolegle[6].
- Liście
- Opadające jesienią (wcześnie i efektownie się przebarwiają na żółto, pomarańczowo i czerwono)[4]. Liście są ogonkowe, owalne do zaokrąglonych, silnie sercowato wycięte u nasady i z 3–5 głównymi żyłkami z tej nasady wybiegającymi. Przylistki odpadające[6].
- Kwiaty
- Drobne, zebrane w gęste, skrócone grona, zwykle pojawiają się przed liśćmi. Kwiaty są jednopłciowe (rośliny są rozdzielnopłciowe) i pozbawione okwiatu. W gęstych kwiatostanach męskich trudno wyróżnić pojedyncze kwiaty – znajduje się w nich ok. 15 do 40 pręcików z czerwonymi pylnikami i przysadkami. W kwiatostanach na roślinach żeńskich znajduje się 2–7 owocolistków stanowiących najwyraźniej osobne kwiaty, bowiem każdy wsparty jest przysadką. Owocolistki są wydłużone, z długim purpurowym znamieniem i wydłużoną szyjką słupka[4][6].
- Owoce
- Mieszki zawierające liczne, drobne, spłaszczone i oskrzydlone nasiona[4][6].
Liście grujecznika japońskiego 
Kwiaty męskie grujecznika japońskiego 
Kwiaty żeńskie grujecznika japońskiego
Systematyka
- Pozycja rodziny według Angiosperm Phylogeny Website (aktualizowany system APG IV z 2017)
Grujecznikowate wraz z siostrzaną rodziną Daphniphyllaceae stanowią grupę siostrzaną dla oczarowatych (Hamamelidaceae) w obrębie rzędu skalnicowców[2].
| skalnicowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Podział
- rodzaj: grujecznik Cercidiphyllum Siebold & Zucc.
- grujecznik japoński C. japonicum – występuje w całym zasięgu rodzaju. Wielopniowe drzewo o wysokości do 30 m w naturze, zazwyczaj mniejsze w uprawie.
- grujecznik wspaniały C. magnificum – gatunek endemiczny dla centralnego Honsiu, gdzie rośnie na wyższych wysokościach niż grujecznik japoński. Małe drzewo do 10 m wysokości.
Gatunki wymarłe, znane ze skamielin:
- †Cercidiphyllum crenatum
- †Cercidiphyllum obtritum
Przypisy
- ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
- ↑ Index Nominum Genericorum (ING) (ang.). Smithsonian National Museum of Natural History. [dostęp 2011-04-09].
- ↑ a b c d e f g h i Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 96. ISBN 0-333-73003-8.
- ↑ a b David J. Mabberley: Mabberley’s Plant-Book. Cambridge University Press, 2017, s. 183. ISBN 978-1-107-11502-6.
- ↑ a b c d Heywood V. H., Brummitt R. K., Culham A., Seberg O.: Flowering plant families of the world. Ontario: Firely Books, 2007, s. 95–96. ISBN 1-55407-206-9. (ang.)
Media użyte na tej stronie
.jpg)
Autor: Haeferl, Licencja: CC BY-SA 3.0 at
This media shows the natural monument in Lower Austria with the ID LF-021.
Autor: Photo by David J. Stang, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location taken: the United States National Arboretum, Washington D.C.. Names: Cercidiphyllum japonicum Siebold & Zucc., Katsura Tre Classification: Plantae > Tracheophyta > Spermatopsida > Saxifragales > Cercidiphyllaceae > Cercidiphyllum > Cercidiphyllum magnificum 'Pendulum'.
Autor: Crusier, Licencja: CC BY-SA 3.0
Grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum) w Ogrodzie Botanicznym Uniwersytetu Warszawskiego
Autor: Jean-Pol GRANDMONT, Licencja: CC BY 3.0
Katsura tree - Cercidiphyllum japonicum
- Parc de Mariemont (884) - Morlanwelz-Mariemont (Belgium).
Autor: Ninjatacoshell, Licencja: CC BY-SA 3.0
The range of the plant family Cercidiphyllaceae, according to [1].
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cercidiphyllum japonicum, male flower. Plant in arboretum in Glinna, NW Poland
Autor: Krzysztof Ziarnek, Kenraiz, Licencja: CC BY-SA 4.0
Cercidiphyllum japonicum, female flower. Plant in arboretum in Glinna, NW Poland