Grumman A-6 Intruder
.jpg) Para Grummanów A-6E Intruderów z eskadry VA-65 „The World Famous Fighting Tigers” | |
| Dane podstawowe | |
| Państwo | |
|---|---|
| Producent | |
| Typ | samolot szturmowy |
| Konstrukcja | półskorupowa metalowa |
| Załoga | 2 (pilot i bombardier/nawigator) |
| Historia | |
| Data oblotu | |
| Wycofanie ze służby | |
| Dane techniczne | |
| Napęd | 2 × Pratt & Whitney J52-P8B, turboodrzutowy |
| Ciąg | 41,4 kN każdy |
| Wymiary | |
| Rozpiętość | 16,2 m |
| Długość | 16,6 m |
| Wysokość | 4,75 m |
| Powierzchnia nośna | 49,1 m² |
| Masa | |
| Własna | 11630 kg |
| Użyteczna | 15870 kg |
| Startowa | 27500 kg |
| Osiągi | |
| Prędkość maks. | 1040 km/h |
| Prędkość wznoszenia | 38,7 m/s |
| Pułap | 12 400 m |
| Zasięg | 5222 km |
| Dane operacyjne | |
| Uzbrojenie | |
| uzbrojenie podwieszane na 5 węzłach: bomby konwencjonalne, bomby naprowadzane laserem Paveway pociski rakietowe: niekierowane kal. 70 i 127 mm AGM-45 Shrike, AGM-62 Walleye, AIM-9 Sidewinder, AGM-84D Harpoon, AGM-86 ALCM, AGM-88 HARM, AGM-84E SLAM, AGM-65 Maverick, AIM-120A AMRAAM i inne | |
| Użytkownicy | |
| Stany Zjednoczone: Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych i Korpus Piechoty Morskiej Stanów Zjednoczonych | |
| Rzuty | |
 | |
Grumman A-6 Intruder – amerykański pokładowy samolot szturmowy Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych zbudowany w wytwórni Grumman jako dwumiejscowa, dwusilnikowa maszyna odrzutowa w konfiguracji średniopłata. Użytkowany w latach 1962–1997 został wprowadzony jako następca napędzanego silnikiem tłokowym A-1 Skyraider. Na bazie Intrudera zbudowano wyspecjalizowany samolot walki elektronicznej EA-6B Prowler, który nadal pozostaje w służbie. Po wycofaniu samolotu A-6 Intruder jego rolę przejął najpierw F-14 Tomcat w wersji myśliwsko-bombowej, a docelowo wielozadaniowy F/A-18E/F Super Hornet.
Historia
Intruder został opracowany w odpowiedzi na zapotrzebowanie amerykańskiej marynarki wojennej na bazujący na lotniskowcu samolot szturmowy zdolny do działań w każdych warunkach pogodowych, mający zastąpić napędzaną silnikiem tłokowym, skonstruowaną w czasie II wojny światowej maszynę A-1 Skyraider. Kontrakt na nowy samolot wygrała wytwórnia Grumman z samolotem oznaczonym jako A2F-1, który został oblatany 19 kwietnia 1960.
Załogę samolotu stanowiły dwie osoby zajmujące miejsca obok siebie, pilot po lewej stronie i bombardier/nawigator po prawej na fotelu nieco obniżonym w porównaniu do fotela pilota. W kabinie znajdował się nowatorski system obrazowania terenu na ekranie CRT, który wspomagał nawigatora i umożliwiał maszynie loty w każdych warunkach pogodowych na bardzo niskim pułapie. Zastosowane w maszynie skrzydła charakteryzowały się wysoką efektywnością dla prędkości poddźwiękowych. Te same skrzydła, ale w konfiguracji umożliwiającej zmianę ich kąta zastosowano w myśliwcu F-14 Tomcat.
Pod koniec 1962 roku w ramach wprowadzonej przez Departament Obrony standaryzacji nazw Intruder został oznaczony symbolem A-6 i w lutym 1963 wprowadzony do służby, stając się główną maszyną szturmową Marynarki Wojennej i Piechoty Morskiej. W Siłach Powietrznych Stanów Zjednoczonych tę samą rolę pełniły samoloty F-105 Thunderchief, a później General Dynamics F-111, który tak jak Intruder stał się bazą do budowy samolotu walki elektronicznej.
Maszyny A-6 Intruder służyły podczas wojny w Wietnamie, operacji w Libanie i Libii, a od 1991 brały udział w wojnie w Zatoce Perskiej. W połowie lat 90. rozpoczęto ich wycofywanie, a ich rolę przejęły maszyny F/A-18E/F Super Hornet, które zastąpiły również myśliwce F-14 i szturmowy A-7 Corsair II.
Ostatni Intruder został wycofany ze służby 28 lutego 1997 roku. Wiele z tych maszyn po zdemontowaniu elektroniki i silników zostało zatopionych u wybrzeży Florydy w hrabstwie St. Johns w celu utworzenia sztucznej rafy nazwanej Intruder Reef (ang. Rafa Intruderów). Pozostałe maszyny po wyposażeniu w nowe skrzydła zostały zakonserwowane i przekazane do Tucson w Arizonie, gdzie są składowane w AMARC (Aerospace Maintenance and Regeneration Center – centrum utrzymania i regeneracji statków powietrznych). Chociaż Intrudery nie dorównują maszynom typu F/A-18 prędkością czy możliwościami bojowymi, to ich zasięg i masa przenoszonego uzbrojenia były znacznie wyższe od nowych samolotów Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych.
Ze względu na charakterystyczną sylwetkę, tępy dziób oraz długą i smukłą część ogonową, Intrudery zyskały wiele nieoficjalnych nazw poczynając od Double Ugly (podwójnie brzydki), The Mighty Alpha Six (wszechmogąca A szóstka), Iron Tadpole (żelazna kijanka), oraz Drumstick (udko kurczaka) lub Pregnant Guppy (ciężarny gupik).
Wersje samolotu A-6 Intruder
YA-6A
Oznaczenie nadane ośmiu prototypom i samolotom serii informacyjnej używanym jako wersje rozwojowe A-6A Intruder.
A-6A
Pierwsza wersja Intrudera wyposażona w zaawansowany zintegrowany system nawigacji i kierowania ogniem DIANE (Digital Integrated Attack/Navigation Equipment) przeznaczony do bombardowania celów z wysoką efektywnością w każdych warunkach pogodowych i w nocy. System DIANE zawierał zestaw radarów: przeszukujący Norden AN/APQ-92, naprowadzający AN/APQ-112, radiowysokościomierz AN/APN-141, radar dopplerowski do określania pozycji AN/APN-153, oraz bezwładnościowy system nawigacyjny AN/ASN-31 (INS). Zainstalowano również system nawigacyjny TACAN i automatyczny wykrywacz kierunku ADF.
Łącznie wyprodukowano 488 maszyn w tej wersji włącznie z sześcioma samolotami prototypowymi. Wiele z nich zostało później zmodernizowane do innych wersji.
A-6B
W odpowiedzi na zapotrzebowanie marynarki na samolot SEAD (Suppression of Enemy Air Defences – stłumienia obrony powietrznej wroga) do wykonywania misji Wild Weasel polegających na niszczeniu wyrzutni przeciwlotniczych pocisków rakietowych w latach 1967 – 1970 przebudowano 19 maszyn A-6A do nowych zadań oznaczając je jako A-6B. W ramach modernizacji zdemontowano większość systemów kierowania ogniem instalując w ich miejsce urządzenia do wykrywania i namierzania wrogich instalacji radarowych i naprowadzania pocisków przeciwradarowych AGM-45 Shrike i AGM-78 Standard ARM. Pięć z 19 maszyn została utracona w misjach bojowych a pozostałe przebudowano pod koniec lat 70. na wersję A-6E.
A-6C
W celu przeprowadzania nocnych ataków na cele położone na szlaku Ho Chi Minha w Wietnamie przebudowano 12 maszyn A-6A do nowej wersji A-6C. Samoloty te wyposażono w wieloczujnikowy system wykrywania szlaków i dróg TRIM (Trails/Roads Interdiction Multi-sensor) zainstalowany w zasobniku pod kadłubem i zawierający kamery telewizyjne pracujące w podczerwieni i przy słabym oświetleniu, oraz system Black Crow (ang. czarna wrona) wykrywający pracę silników spalinowych. Jedna z maszyn została utracona podczas akcji, a resztę przebudowano do wersji A-6E.
KA-6D
Pod koniec lat 70. 78 maszyn wersji A-6A i 12 wersji A-6E zostało przebudowane do roli powietrznego tankowca, którego zadaniem było tankowanie w powietrzu innych samolotów szturmowych. System DIANE został zdemontowany, a w jego miejsce dodano system tankowania z przewodem elastycznym umieszczony pod kadłubem, a na węzłach podwieszeń uzbrojenia instalowano cztery dodatkowe zbiorniki paliwa. Wiele z maszyn KA-6D zostało po wycofaniu ze służby zatopionych w morzu, ale niektóre były używane do momentu wprowadzenia nowego F/A-18E Super Hornet, który również może być przystosowany do zadań powietrznego tankowca.
A-6E
Ostatnia wersja szturmowa Intrudera opracowana w 1970 roku i wprowadzona do służby 9 grudnia 1971. Systemy elektroniczne maszyny zostały znacznie unowocześnione. Zestaw radarów został zastąpiony jednym uniwersalnym AN/APQ-148 Norden, a pozostałe systemy wymieniono na nowocześniejsze i bardziej niezawodne. Poza nowym systemem nawigacji bezwładnościowej zainstalowano drugi bezwładnościowy system nawigacyjny samolotów pokładowych CAINS (Carrier Aircraft Intertial Navigation System) zapewniający dokładniejsze określanie pozycji. Od 1979 zaczęto wyposażać wszystkie A-6E w system wykrywania i określania odległości DRS (Detecting and Ranging Set) w postaci charakterystycznej małej wieżyczki montowanej pod dziobem maszyny, zawierającej detektory podczerwieni FLIR, oraz laserowy desygnator celów. DRS był częścią systemu TRAM (Target Recognition and Attack, Multi-Sensor) wielosensorowego systemu rozpoznawania i ataku, który umożliwiał naprowadzanie na cel we współpracy z radarem lub pasywnie bez użycia radaru. Ponadto możliwe było oznaczenie celu wiązką lasera i zrzucenie bomb naprowadzanych. Ponadto Intrudery zostały wyposażone w AMTI (Airborne Moving Target Indicator) powietrzny wskaźnik celów ruchomych, który umożliwiał namierzenie i zaatakowanie poruszających się po ziemi celów będących w ruchu. Możliwe było również atakowanie celów niewidocznych na radarze po wprowadzeniu ich koordynat do komputera pokładowego.
Pod koniec lat 90. pozostające jeszcze w służbie egzemplarze wyposażono w możliwość używania najnowocześniejszego uzbrojenia służącego do precyzyjnego atakowania celów takiego jak pociski rakietowe AGM-65 Maverick, AGM-84 Harpoon, AGM-84E SLAM i przeciwradarowy AGM-88 HARM. Po serii problemów ze skrzydłami powstałymi na skutek zmęczenia materiału w 85% maszyn wymieniono płaty na kompozytowe zbudowane z tytanu, aluminium i włókien węglowych.
Ogólnie zbudowano 445 egzemplarzy A-6E, z których około 240 zostało zmodernizowanymi maszynami wcześniejszych wersji A-6A/B/C.
A-6F i A-6G
W połowie lat 80. zaproponowano modernizację Intrudera do wersji A-6F Intruder II polegającą na wymianie przestarzałych silników Pratt & Whitney J52 na ekonomiczniejsze i mocniejsze, turbowentylatorowe General Electric F404, takie same jak zastosowano w samolocie F/A-18 Hornet. Maszyna ta miała posiadać całkowicie nową awionikę i możliwość odpalania pocisków rakietowych klasy powietrze-powietrze AIM-120 AMRAAM. Dodano również dwa dodatkowe uchwyty uzbrojenia podwieszanego zwiększając ich liczbę do siedmiu.
Zbudowano pięć maszyn prototypowych, które nie uzyskały zainteresowania marynarki skupionej na projekcie A-12 Avenger II. W 1991 projekt Avenger II został zamknięty, ale mimo to nie przyjęto do służby maszyn A-6F.
Kolejną propozycją firmy Grumman był A-6G, który posiadał całkiem nowe wyposażenie awioniczne, takie samo jak proponowany A-6F, ale stare jednostki napędowe. Ten projekt także nie zyskał zainteresowania marynarki i ostatecznie również został zamknięty.
Samoloty walki elektronicznej
Wersja samolotu przeznaczona do walki elektronicznej i przeciwdziałania radioelektronicznego ECM została opracowana na początku projektu A-6 Intruder dla potrzeb lotnictwa piechoty morskiej, jako następca przestarzałego F3D Skynight. Pierwsza wersja Intrudera do walki elektronicznej oznaczona początkowo jako A2F-1Q, a później jako EA-6A została oblatana 26 kwietnia 1963 roku. Maszyna była wyposażona w urządzenia ECM zainstalowane w charakterystycznej opływowej gondoli na szczycie statecznika pionowego. Teoretycznie EA-6A miał możliwość przenoszenia pocisków przeciwradarowych AGM-45 Shrike, ale nigdy ich nie stosowano.
Zbudowano tylko 28 egzemplarzy EA-6A włączając 2 maszyny prototypowe, 15 nowych samolotów i 11 przebudowanych z A-6A, a głównym polem działania tych maszyn była wojna w Wietnamie. W połowie lat 70. maszyny zostały wycofane z jednostek liniowych i zostały przeniesione do rezerwy i celów szkoleniowych. Ostatnia maszyna zakończyła służbę w 1993 roku.
Bardziej wyspecjalizowaną do walki elektronicznej wersją Intrudera był EA-6B Prowler, wydłużony i przebudowany samolot z czteroosobową załogą i nowocześniejszymi systemami. Wyprodukowano 170 egzemplarzy maszyn tego typu, które pozostają w służbie do chwili obecnej (2006). Maszyny te zastąpiły zbudowany na bazie General Dynamics F-111 Aardvark samolot EGeneral Dynamics F-111A Raven, nazywany również Spark Vark. Planuje się, że następcą Plowlera będzie specjalna wersja samolotu EF-18 Growler Super Hornet.
NA-6A
Oznaczenie sześciu maszyn z których trzy to YA-6A, a trzy pozostałe to A-6A, które zmodyfikowano do celów testowych.
YEA-6A
Jeden YA-6A na podstawie którego powstał prototyp EA-6A.
YEA-6B
Oznaczenie dwóch prototypów EA-6B przeznaczonych do celów testowych.
NEA-6A
Jeden egzemplarz EA-6A zmodyfikowany do celów testowych.
Użycie bojowe Intruderów
Pierwsze użycie bojowe samolotów A-6A Intruder miało miejsce podczas wojny w Wietnamie, gdzie intensywnie używano ich do atakowania celów naziemnych. Duży zasięg i udźwig uzbrojenia w połączeniu ze zdolnością do lotów w każdych warunkach atmosferycznych stanowiły ich największą zaletę. Z drugiej strony zdolność maszyn do lotów na niskich pułapach czyniła je bardzo podatnymi na ataki bronią przeciwlotniczą, co objawiło się w stratach 68 maszyn podczas ośmiu lat służby.
Później Intrudery wspierały wojska amerykańskie także podczas innych konfliktów, jak operacja w Libanie w 1983, gdzie 4 grudnia siły syryjskie zestrzeliły jedną z maszyn typu Intruder i jedną A-7 Corsair.
Intrudery odegrały też znaczącą rolę podczas operacji Pustynna Burza w Zatoce Perskiej w 1991 roku, operując z lotniskowców USS Saratoga, USS „John F. Kennedy”, USS „Midway”, USS Ranger, USS „America” i USS „Theodore Roosevelt”. Ich głównym zadaniem było niszczenie celów morskich i lądowych za pomocą naprowadzanych laserowo bomb i pocisków AGM-123 Skipper II. Samoloty te zatopiły w styczniu i lutym kilka irackich okrętów różnych klas[1]. Utracono w akcji trzy samoloty (18 stycznia z eskadr VA-155 i VA-35 i 2 lutego z VA-36)[1].
Później samoloty A-6E były używane do patrolowania strefy zakazu lotów na północy Iraku i do zapewnienia wsparcia z powietrza dla oddziałów piechoty morskiej podczas operacji w Somalii.
Przypisy
Media użyte na tej stronie
The flag of Navassa Island is simply the United States flag. It does not have a "local" flag or "unofficial" flag; it is an uninhabited island. The version with a profile view was based on Flags of the World and as a fictional design has no status warranting a place on any Wiki. It was made up by a random person with no connection to the island, it has never flown on the island, and it has never received any sort of recognition or validation by any authority. The person quoted on that page has no authority to bestow a flag, "unofficial" or otherwise, on the island.
U.S. Navy flight deck crewmen service a Grumman KA-6D Intruder aircraft (BuNo 152906) from attack squadron VA-115 Eagles aboard the aircraft carrier USS Midway (CV-41), 1 November 1981.
A U.S. Navy Grumman A-6E Intruder aircraft, with its arresting hook down, approaches for a landing on the flight deck of the nuclear-powered aircraft carrier USS Dwight D. Eisenhower (CVN-69). The A-6E is assigned to Medium Attack Squadron 65 (VA-65).
Two U.S. Navy Grumman A-6E Intruder (BuNo 160997, 161083) from Attack Squadron 65 (VA-65) "Tigers" in flight on 20 April 1987. VA-65 was assigned to Carrier Air Wing 7 (CVW-7) aboard the aircraft carrier USS Dwight D. Eisenhower (CVN-69).
3-view drawing of an A-6
A U.S. Navy Grumman A-6E Intruder aircraft (BuNo 156926) from the Naval Air Warfare Center Aircraft Division Pax River Ordnance Systems Department released a Walleye II extended range data link missile over the Atlantic Ocean during a flight to fully certify the weapons for use on Fleet Intruders. The Walleye II, a 2,000 pound class standard offensive weapon used on other Navy aircraft, has now been given the green light to be used on the Intruder.