Grumman F4F Wildcat

Grumman F4F-4 (G-36) Wildcat

Dane podstawowe
Państwo	Stany Zjednoczone
Producent	Grumman
Typ	pokładowy samolot myśliwski
Konstrukcja	średniopłat o konstrukcji metalowej, podwozie klasyczne - chowane w locie
Załoga	1
Historia
Data oblotu	2 września 1937
Lata produkcji	styczeń 1940 – maj 1945
Wycofanie ze służby	1945
Dane techniczne
Napęd	1 x Pratt & Whitney R-1830
Moc	1217 KM
Wymiary
Rozpiętość	11,582 m
Długość	8,763 m
Wysokość	3,454 m
Powierzchnia nośna	24,155 m²
Masa
Własna	2615 kg
Startowa	3612 kg
Osiągi
Prędkość maks.	512 km/h na wysokości 5913 m
Prędkość wznoszenia	początkowe 668 m/min
Pułap	10 272 m
Zasięg	1336 km
Dane operacyjne
Uzbrojenie
4 karabiny maszynowe Colt-Browning M2 kal. 12,7 mm ( lub 6 karabinów maszynowych j.w. - tylko niektóre wersje) 2 bomby po 45 kg każda
Użytkownicy
Stany Zjednoczone, Wielka Brytania, Kanada, Francja[1], Belgia[2]
Rzuty

Grumman F4F (G-36) Wildcat – myśliwiec pokładowy z czasów II wojny światowej opracowany i produkowany w zakładach Grummana na Long Island. Późniejsze wersje produkowane na licencji w zakładach General Motors oznaczano General Motors FM Wildcat. Podstawowy samolot myśliwski pokładowy marynarki amerykańskiej przez pierwsze dwa lata wojny na Pacyfiku. W Wielkiej Brytanii nazywany Martlet lub Wildcat.

Historia

Pierwszy samolot tego typu, zaprojektowany jako następca produkowanego również w zakładach Grumman myśliwca F3F, miał być podobnie jak swój poprzednik dwupłatowcem. Kiedy US Navy zamówiła jednak prototyp samolotu konkurencji (jednopłatowy Brewster XF2A-1 Buffalo), firma postanowiła zmienić koncepcję samolotu na jednopłatowy średniopłat. Nowy prototyp - XF4F-2, po raz pierwszy wzniósł się w powietrze 2 września 1937 roku. Samolot posiadał chowane przednie podwozie i 14-cylindrowy silnik Pratt & Whitney R-1830-66 Twin Wasp (1050 KM) napędzający trójłopatowe śmigło o zmiennym skoku. Uzbrojenie stanowiły 2 karabiny maszynowe Browning kal. 7,62 mm w obudowie silnika oraz 2 km 12,7 mm zabudowane po jednym w każdym skrzydle. Podczas testów, na skutek przegrzewającego się silnika, samolot uległ poważnemu uszkodzeniu podczas awaryjnego lądowania, co było jednym z powodów zamówienia przez marynarkę konkurencyjnego Brewstera F2A Buffalo. Dowództwo marynarki nie było jednak w pełni przekonane do samolotu Buffalo, w związku z czym postanowiono zamówić w zakładach Grumman kolejny prototyp myśliwca, oznaczony XF4F-3. Rozbity prototyp gruntownie przebudowano i po wielu zmianach powstał samolot nazwany G-36 (XF4F-3).

W XF4F-3 zamontowano silnik P&W XR-1830-76 Twin Wasp o mocy 1217 KM wyposażony w dwustopniową sprężarkę, zmieniono też nieco konstrukcję skrzydeł i kadłuba. Osiągi nowego prototypu wywarły dobre wrażenie na dowództwie US Navy i w sierpniu 1939 roku zamówiono 78 egzemplarzy seryjnych F4F-3. W 1941 samolot po raz pierwszy nazwano oficjalnie Wildcat.

Grumman F4F Wildcat na pokładzie lotniskowca USS „Enterprise” (CV-6), 10 kwietnia 1942 roku w trakcie „rajdu Doolittle’a” na Wyspy Japońskie.

Seryjne Wildcaty były uzbrojone w 4 karabiny maszynowe 12,7 mm (po dwa w każdym skrzydle). W późniejszych egzemplarzach dodano samouszczelniające się zbiorniki paliwa i kuloodporną osłonę pilota. Używany początkowo silnik R-1830-76 zastąpiono później mniej zawodnym R-1830-86. Samolot posiadał 2 okienka w podłodze kokpitu, które miały poprawiać widoczność w dół. Wciągane przednie podwozie było obsługiwane ręcznie przez pilota. US Navy kupiła w sumie 285 samolotów F4F-3.

W związku z problemami związanymi z silnikiem P&W R-1830-76, dyrekcja firmy Grumman postanowiła "na wszelki wypadek" zbudować 2 prototypy XF4F-5 z silnikiem Wright R-1820-40 Cyclone. Kierowana podobnymi przesłankami US Navy zamówiła z kolei prototyp XF4F-6 wyposażony w silnik Pratt & Whitney R-1830-90 Twin Wasp z dwubiegową sprężarką. Pomimo mniejszej mocy na dużych wysokościach, US Navy zamówiła 95 myśliwców XF4F-6 oznaczając je F4F-3A.

W marcu 1940 r. Grumman otrzymał zamówienie na montaż w ostatnich seryjnych F4F-3 składanych skrzydeł pozwalających załadować na lotniskowiec więcej samolotów. Ponieważ skrzydła składane w górę nie mieściły się w hangarach amerykańskich lotniskowców opracowano nowatorską metodę składania skrzydeł do tyłu. Nowe myśliwce, wyposażone w nowe skrzydła, grubszy pancerz, dodatkowe 2 karabiny maszynowe w skrzydłach, oraz mogące przenosić pod każdym skrzydłem 220-litrowy dodatkowy zbiornik paliwa oznaczano F4F-4. US Navy otrzymała w sumie 1169 sztuk F4F-4, i już przed bitwą pod Midway, maszyny w wersji F4F-4 stanowiły podstawowy myśliwiec pokładowy amerykańskich lotniskowców uderzeniowych.

Z powodu dużego zapotrzebowania na myśliwce, zdecydowano uruchomić produkcję w zakładach General Motors. Produkowane tam FM-1 były identyczne z F4F-4, zrezygnowano jednak z dodatkowych karabinów maszynowych w skrzydłach i samoloty uzbrajano w 4 km 12,7 mm.

Ostatnim i produkowanym w największej liczbie wariantem samolotu był FM-2, powstały w 1943 roku na podstawie prototypu XF4F-8. Od poprzedników model ten różnił się nowym silnikiem (Wright R-1820-56W). Większa moc silnika pozwalała utrzymać dobre osiągi samolotu wobec zwiększającej się w związku z dodatkowym pancerzem i instalacjami masy. Wyprodukowano 4407 myśliwców tego typu dla US Navy. Ostatnie 1400 egzemplarzy wyposażono w szyny startowe dla 6 niekierowanych pocisków rakietowych HVAR, pozwalające efektywniej atakować cele naziemne oraz okręty podwodne.

Niektóre F4F-3 i F4F-4 przystosowano do zadań rozpoznawczych zmieniając ich oznaczenia na F4F-3P i F4F-4P. Wyprodukowano również 21 rozpoznawczych F4F-7 bez uzbrojenia. W sumie fabryki opuściło 8061 Wildcatów, z czego 450 przekazano Wielkiej Brytanii (dotarło 435). Produkcja Wildcatów zakończyła się w maju 1945 roku.

Jak wszystkie samoloty bojowe Grummana, Wildcat (żbik) nosił nazwę związaną z kotami.

Wersje eksportowe (brytyjskie)

• Martlet Mark I – 85 samolotów przeznaczonych dla Francji. Wobec upadku Francji w 1940 roku przekazane lotnictwu Royal Navy. Były to samoloty F4F-3 wyposażone w silniki Wright R-1820-G205A Cyclone (1000 KM).
• Martlet Mark II – 100 F4F-3 z silnikiem Pratt & Whitney S3C4-G Twin Wasp i składanymi skrzydłami.
• Martlet Mark III(A) – 10 maszyn identycznych z Mark II, jednak nie posiadały składanych skrzydeł.
• Martlet Mark III(B) – 30 F4F-3A przeznaczonych dla Grecji, jednak po kapitulacji Grecji przekazane lotnictwu Royal Navy.
• Martlet Mark IV – 220 F4F-4 z silnikiem Wright R-1820-40B Cyclone.
• Martlet Mark V / Wildcat Mark V – 312 maszyn identycznych z FM-1.
• Wildcat Mark VI – 370 myśliwców identycznych jak FM-2.

Udział w walkach

Pierwsze wzięły udział w walkach Martlety z jednostek lotnictwa Royal Navy stacjonujące w Europie (pierwsze zestrzelenie 25 grudnia 1940 roku - bombowiec Junkers Ju 88). Samoloty te były używane zarówno z baz lądowych Royal Navy (m.in. w Afryce Północnej) jak i z lotniskowców (głównie eskortowych, gdzie doceniane były małe rozmiary myśliwca) osłaniających konwoje do Związku Radzieckiego. Martlety brały udział w zajęciu Madagaskaru oraz w lądowaniu w Maroku i Algierii w ramach operacji Torch, gdzie walczyły obok Wildcatów US Navy.

F4F-4 Wildcat na pokładzie „Horneta” w przededniu bitwy pod Midway.

Wildcaty startujące z lotniskowców eskortowych na Atlantyku, razem z Avengerami były jednym z ważniejszych środków zwalczania niemieckich U-Bootów. Ataki były przeprowadzane jeden po drugim; najpierw Wildcat ostrzeliwał z karabinów maszynowych pokład wynurzonego U-Boota zabijając i raniąc obsługę broni przeciwlotniczej, później nadlatywał Avenger i zrzucał bomby głębinowe nastawione na małe głębokości tak, że wybuchały w bezpośrednim pobliżu kadłuba atakowanego okrętu.

Wojna na Pacyfiku

Najważniejszym teatrem działań przeznaczonych oryginalnie dla amerykańskiej marynarki Wildcatów, były działania wojenne na Pacyfiku. Po japońskim ataku na Pearl Harbor, Wildcaty były jedynymi myśliwcami pokładowymi US Navy, z eskadr lądowych zaś wyparły maszyny Brewster Buffalo. Weszły także na wyposażenie eskadr myśliwskich korpusu piechoty morskiej. Dostarczone na wyspę Wake przez USS „Enterprise” (CV), tuż przed japońskim atakiem na Hawaje, wzięły udział w jej obronie. W kwietniu 1942 roku z pokładu USS „Enterprise” F4F-3 pełniły rolę CAP dla lotniskowców admirała Williama Halseya podczas rajdu na Tokio. Krótko potem, z pokładów USS „Yorktown” (CV-5) i Lexington (CV-2) wzieły udział w bitwie na Morzu Koralowym. Po szybkiej wymianie w eskadrach pokładowych na wersję F4F-4, tworzyły ramię myśliwskie na pokładach „Yorktown”, „Enterprise” oraz USS „Hornet” (CV-8) w bitwie pod Midway.

F4F-4 Wildcat na Henderson Field.

Jako część „Cactus Air Force” w trakcie krwawej kampanii na Salomonach, operując z Henderson Field na Guadalcanalu, broniły z powietrza pozycji broniącej lotniska 1. Dywizji Marines. Operując zaś z pokładów amerykańskich lotniskowców, miały znaczący udział we wszystkich walkach powietrznych i bitwach powietrzno-morskich wokół Gudalacanalu, w tym najkrwawszych bitwach koło Wschodnich Wysp Salomona oraz pod Santa Cruz, które przez fizyczną likwidację korpusu najbardziej doświadczonych i najlepiej wyszkolonych japońskich pilotów, rozpoczęły spiralę upadku japońskiego lotnictwa pokładowego.

Formacja Wildcatów w 1943 roku.

Na Wildcatach latał m.in. porucznik Edward „Butch” O'Hare, późniejszy patron portu lotniczego w Chicago, który 20 lutego 1942 roku, w jednym locie, zestrzelił 5 maszyn japońskich - za co otrzymał Medal Honoru. W trakcie bitwy pod Midway, John Thach na F4F-4, po raz pierwszy z sukcesem zastosował opracowaną przez siebie wysoce skuteczną taktykę walki myśliwskiej zwaną „splotem Thacha”, co przyczyniło się do uratowania części atakującej lotniskowce Kidō-butai eskadry torpedowej VT-3 lotniskowca „Yorktown”. Rezultat O'Hary na F4F-3,przewyższył Stanley Vejtasa, który walcząc na F4F-4 w obronie USS „Enterprise” (CV-6) podczas bitwy pod Santa Cruz, zestrzelił w jednym locie siedem nieprzyjacielskich samolotów.

W 1943 roku rozpoczęto wymianę F4F Wildcat w operacyjnych eskadrach pokładowych na maszyny Grumman F6F Hellcat, które zachowując najlepsze cechy Wildcatów, pozbawione były większości ich wad. O ile Wildcaty lepiej chroniły pilota i były bardziej odporne na uszkodzenia bojowe niż japońskie myśliwce „Zero”, ustępowały im pod względem zasięgu, manewrowości, prędkości wznoszenia i maksymalnego pułapu. Zastępujące Wildcaty Hellcaty, co najmniej dorównywały japońskim samolotom myśliwskim w walce pionowej, przewyższając je siłą ognia. Późniejsze Wildcaty FM-2 stacjonowały głównie na mniejszych lotniskowcach eskortowych i bardzo dobrze sprawdzały się w roli myśliwców bombardujących. W tej roli brały udział w lądowaniu na Filipinach i Okinawie, oraz w walkach w Europie.

Przypisy

Bibliografia

Dla części operacyjnej

• Jamea Hornfischer: Neptune's Inferno; The US Navy at Guadalcanal. 2011. ISBN 978-0-553-80670-0.
• Ian W. Toll: Pacific Crucible. T. War at Sea in the Pacific, 1941-1942. Nowy Jork: Norton & Company, November 14, 2011, seria: Pacific War Trilogy. ISBN 978-0393068139.
• Ian W. Toll: The Conquering Tide. T. War in the Pacific Islands, 1942–1944. Nowy Jork: Norton & Company, September 21, 2015, seria: Pacific War Trilogy. ISBN 0-393-08064-1.