Grupa 9 Grafików

Grupa 9 Grafików – krakowskie ugrupowanie artystyczne, działające w latach 1947- 1960. Było to pierwsze polskie ugrupowanie plastyczne powstałe zaraz po II wojnie światowej i zarazem pierwsze kontynuujące przedwojenne tradycje grafiki artystycznej, sięgające do ośrodków: wileńskiego (Wydział Sztuk Pięknych Uniwersytetu Stefana Batorego) i warszawskiego (Akademia Sztuk Pięknych w Warszawie)[1]. Kultywowało ono tradycje przedwojennego stowarzyszenia "Ryt" (1925–1939), a także grup: "Bunt" (1918-1920), "Czapka Frygijska" (1934-1938) czy "Jung Jidysz" (1919-1921). Pomysł na nazwę ugrupowania został zaczerpnięty od liczby jego członków, którzy pragnąc pozostać we własnym gronie, przyjęli określenie Dziewięciu Grafików. Po śmierci Leona Kosmulskiego (1952 r.) dziewięcioosobowy skład, w jakim artyści pragnęli pozostać, uzupełnił Konrad Srzednicki. Krystyna Wróblewska przez wszystkie lata istnienia zespołu pełniła (bardziej przyjacielską niż formalną) funkcję przewodniczącej. Członkowie ugrupowania ukształtowani zostali przez trzy środowiska akademickie: Wydział Sztuk Pięknych USB w Wilnie, Akademię Sztuk Pięknych w Krakowie i Warszawie. Spotkali się w Krakowie, w 1946 roku, wyniku powojennych przesiedleń i migracji. Nie łączyła ich więź pokoleniowa (w momencie spotkania byli już dojrzałymi twórcami), ani też wspólny, programowy manifest. Reprezentowali również odmienne poglądy i postawy twórcze. Według wspomnień Krystyny Wróblewskiej połączyło ich przede wszystkim zamiłowanie do rzetelnego, klasycznego warsztatu graficznego z jego dbałością o kompozycję, szczegóły i perfekcyjność w użytkowaniu narzędzia graficznego. Pośród dyscyplin graficznych uprawianych przez wszystkich dziewięciu grafików zdecydowanie dominował drzeworyt[2]. Wynikało to nie tylko ze szczególnego upodobania artystów do tej techniki, ale również z faktu, iż w warunkach powojennych braków mieszkaniowych, materiałowych, a często także finansowych, najłatwiej było zorganizować pracownię drzeworytniczą. Drzeworytem posługiwali się ci artyści jeszcze przed wojną, a genezy ich graficznych upodobań należy upatrywać w działalności artystów skupionych wokół Władysława Skoczylasa i "Rytu". W przypadku Bogny Krasnodębskiej-Gardowskiej i Konrada Srzednickiego stanowiła ją bezpośrednia przynależność do tego ugrupowania, dzięki czemu tworzyli ogniwo łączące „Dziewiątkę” z "Rytem". Ugrupowanie Dziewięciu Grafików tworzyło w nurcie klasycyzującym (spod znaku "szkoły wileńskiej i "szkoły warszawskiej"), realizmu, socrealizmu, a także ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. W latach 1949-1953 artyści "Dziewiątki" tworzyli na tzw. zamówienie społeczne grafiki w duchu realizmu socjalistycznego[3]. Po "odwilży" (1955 roku), nie porzucając realizmu, zaczęli skłaniać się w stronę ekspresjonizmu społecznego i metaforycznego. Zwiększyli wówczas formaty swoich prac oraz zaczęli eksperymenty formalne: sięgnęli po kolor, mocniejszą ekspresję, nową stylistykę, wreszcie tematykę wybiegającą poza ramy realizmu i problematyki społecznej – w kierunku groteski, fantastyki i metafory. W ich dorobku pojawiła się też abstrakcja, zwłaszcza geometryczna. Natomiast sam ekspresjonizm metaforyczny i egzystencjalny, po jaki wówczas sięgali – za przyczyną Mieczysława Wejmana – na kilkadziesiąt lat zdominował środowisko grafików, owocując zjawiskiem charakterystycznej „krakowskiej szkoły grafiki".[4]

Członkami Grupy Dziewięciu Grafików byli:

Przypisy

  1. ↑ Małgorzata Ksenia Krzyżanowska, The classicizing tendencies in the creativity of selected students of Vilna (Vilnius) School and Warsaw School, [w:] The inspiration from the past in the art of the 20th and 21st centuries, "Studia o Sztuce Nowoczesnej", t. 4 ed. by M. Geron, J. Malinowski, Wyd. Libron Filip Lohner, Cracow, 2013. s. 117-126.
  2. ↑ Idem, Polska szkoła drzeworytu nowoczesnego w powojennej twórczości Grupy Dziewięciu Grafików (1947-1960), [w:] Wielość w jedności. Drzeworyt polski po 1900 roku. Materiały sesji naukowej 23 października 2009 roku, Katalog wystawy, red. B. Chojnacka, M. Woźniak, Muzeum Okręgowe im. Leona Wyczółkowskiego w Bydgoszczy, Bydgoszcz 2011, s. 88-101.
  3. ↑ Idem, Od „brzydoty” treści do ”brzydoty” formy. Rola komunikatu w twórczości grupy „Dziewięciu Grafików”, [w:] Szpetne w sztukach pięknych. Brzydota, deformacja i ekspresja w sztuce nowoczesnej, "Studia o Sztuce Nowoczesnej", t. 3, red. M. Geron, J. Malinowski, Kraków 2011, s. 149-159.
  4. ↑ Idem, Twórczość grupy Dziewięciu Grafików 1947–1960, wyd. Tako, Toruń 2014, s. 30-32, 291-293.

Bibliografia

  • Jolanta Chrzanowska-Pieńkos, Andrzej Pieńkos: Leksykon sztuki polskiej XX wieku, wyd. Kurpisz, 2001. ​ISBN 83-86600-48-9​
  • Małgorzata Kozłowska, Życie dłutem wyżłobione. Twórczość Krystyny Wróblewskiej (1904–1994), [w:] Archiwum Sztuki Polskiej XX wieku, t. II, red. J. Malinowski, wyd. Neriton, Warszawa 2007, s. 34–48. ​ISBN 83-7543-000-5​
  • Małgorzata Ksenia Krzyżanowska, Twórczość grupy Dziewięciu Grafików 1947–1960, wyd. Tako, Toruń 2014. ​ISBN 978-83-62737-37-6​