Grupa Laokoona

Grupa Laokoona

Grupa Laokoona
Medium	marmur
Wymiary	2,42 m[1]
Miejsce przechowywania
Lokalizacja	Muzea Watykańskie

Wygląd rzeźby przed renowacją w 1960 roku

Grupa Laokoona (wł. Gruppo del Laocoonte) – starożytna rzeźba, będąca według części badaczy dziełem greckim z okresu hellenistycznego, według innych – rzymską kopią hellenistycznego oryginału. W związku z tymi wątpliwościami datowanie dzieła jest różne i rozciąga się między II wiekiem p.n.e. a I wiekiem n.e. Istnieje także hipoteza, uznająca Grupę Laokoona za fałszerstwo autorstwa Michała Anioła^[2]. Obecnie rzeźba znajduje się w Muzeach Watykańskich (Museo Pio-Clementino).

Grupa Laokoona jest jednym z najsłynniejszych i najbardziej kontrowersyjnych dzieł greckich^[3]. Stanowiła wielokrotnie przedmiot studiów i inspiracji innych twórców, podziwiających jej realizm i ekspresję. Nawiązywali do niej zarówno pisarze i teoretycy, tacy jak Gotthold Ephraim Lessing, autor tekstu Laokoon czyli o granicach malarstwa i poezji (1766), jak i malarze, np. Tycjan, któremu przypisywana jest karykatura Grupy Laokoona, w której zamiast ludzi przedstawione są małpy^[4], czy El Greco, autor obrazu Laokoon (1604–1614).

Temat i forma

Dzieło przedstawia historię Laokoona i jego synów, zabitych przez węże morskie, opisaną w księdze II Eneidy. Przedstawione w nim zostały trzy akty tragedii. Podczas gdy umieszczony z prawej strony starszy syn, znajdujący się jeszcze w sytuacji dającej szansę ratunku, wyobraża początek akcji, a umieszczony po lewej stronie młodszy zginął już w uściskach węży, w ojcu – figurze środkowej – pokazano energię w obliczu nieuchronnej śmierci, obraz pełen wzniosłości i grozy.

Rzeźba, wkomponowana w nieforemny pięciokąt, jest obliczona na widok z przodu, jak płaskorzeźba. Synowie Laokoona mają proporcje dojrzałych osób^[5].

Dzieło to, poprzez swój patos, wybujałość form, dynamizm, gwałtowne poruszenie, żywą mimikę i podkreślenie muskulatury ciał, stanowi przykład „barokowych” tendencji, występujących w sztuce hellenistycznej.

Dzieje nowożytne i współczesne

Rzeźba została odkryta przypadkowo 14 stycznia 1506 podczas prac w należącej do Felice Fredi winnicy, położonej koło Sette Saie na Eskwilinie^[6].

Znalezisko stało się wielkim wydarzeniem w ówczesnym Rzymie, gromadząc tłum gapiów. Wśród nich znajdował się Giuliano da Sangallo, który rozpoznał w zabytku rzeźbę opisaną przez Pliniusza (starożytny pisarz grupę uznał za arcydzieło rzeźby, a jako jej autorów wymienił trzech rzeźbiarzy z Rodos: Agesandera i jego synów, Polidora i Atenadora).

Rzeźbę odkupił papież Juliusz II i umieścił ją w Belwederze. Tam została złożona z kawałków, zaś Giovanni Angelo di Montorsoli zrekonstruował w ceramice jej brakujące części. Montorsoli podczas rekonstrukcji dokonał jednak naruszenia pierwotnego układu rzeźby. Postać młodszego syna została przesunięta o około 15° w lewo, a postaciom zmieniono układ rąk^[6].

W 1798 roku rzeźba została wywieziona przez Francuzów do Paryża jako zdobycz wojenna. Powróciła do Watykanu po upadku Napoleona w 1815 roku^[7].

Oryginalne marmurowe ramię ojca zostało odnalezione w 1906 roku przez Ludwiga Pollaka^[6]. Przywrócono je na pierwotne miejsce po dokonanej w 1960 roku renowacji, usuwając wówczas dodatki Montorsoliego^[7].

Przypisy