Grupa Wielkiej Raczy

(c) I, Pudelek, CC-BY-SA-3.0

Wielka Racza, przełęcz Przegibek i Bendoszka Wielka

Szczyt Wielkiej Rycerzowej z widokiem w stronę Wielkiej Raczy i Przegibka

Grupa Wielkiej Raczy (tzw. Worek Raczański) – grupa górska w południowo-zachodniej części Beskidu Żywieckiego; przylega od północy i południa do fragmentu głównego grzbietu karpackiego, na granicy graniczy z Beskidem Kisuckim oraz Beskidami Orawskimi.

Topografia i hydrografia

Granicę tej grupy stanowią:

• od zachodu: Przełęcz Zwardońska,
• od wschodu: przełęcz Glinka (Ujsolska). Czasami jednak wyróżnia się Grupę Oszusa i wówczas od wschodu granicę Grupy Wielkiej Raczy stanowi przełęcz Przysłop.

"Dno" Worka Raczańskiego to fragment granicznego grzbietu od Wielkiej Raczy po Wielką Rycerzową i bocznego grzbietu przez Małą Rycerzową i Wiertalówkę do Muńcuła.

Z dna Worka wypływają ku północy źródłowe potoki Soły, a ich doliny rozdzielane są przez boczne grzbiety, m.in. Bendoszki Wielkiej, Kiczorki (Mładej Hory) i Muńcuła.

Fauna i flora

Roślinność tu występująca odznacza się piętrowym układem. Pogórze występuje do 600 m n.p.m., niegdyś porastała je roślinność grądów (z drzew graby, dęby, lipy). Regiel dolny (ok. 600–1150 m) to siedliska między innymi buczyny karpackiej (żywiec gruczołowaty, przytulia wonna, szczyr trwały). Wysokość od 1150 do 1400 m zajmuje piętro regla górnego, które ma najbardziej naturalny charakter – jest to karpacki bór świerkowy (borówka czarna, podbiałek alpejski, wietlica alpejska, nerecznica szerokolistna).

Bory świerkowe Wielkiej Raczy atakowane są przez kornika drukarza (ips typographus).

Pasmo Wielkiej Raczy znajduje się w obrębie Żywieckiego Parku Krajobrazowego. Jest tu najwięcej w województwie śląskim rezerwatów przyrody skupionych na jednym obszarze. Są to rezerwaty: "Śrubita", "Dziobaki", "Oszast" (Puszcza Karpacka) oraz nieopodal "Butorza", chroniący ekotyp świerka istebniańskiego, i "Muńcoł" (chroniący buczynę karpacką).

Z kręgowców objętych ochroną gatunkową występują tu: niedźwiedź brunatny, ryś, żbik, wilk, żmija zygzakowata, salamandra plamista. Tutejsze lasy zamieszkują też jelenie i sarny.

Zarys dziejów

Teren pokrywają lasy, które są podstawowym elementem krajobrazu i historii tego terenu. Do XV wieku Beskidy porastał pierwotny las mieszany – dominowały tu lasy jodłowo-bukowe z domieszką świerka, którego udział wzrastał wraz z wysokością. Szczyty gór (regiel górny) zajmowały lite świerczyny. Z biegiem czasu człowiek zmieniał ten pierwotny obraz. Zmiana składu gatunkowego rozpoczęła się od cyrhlenia polan (XV wiek). Potem wiek XIX i duże zapotrzebowanie na drewno dla przemysłu hutniczego przyczyniły się do wytrzebienia buczyn i borów jodłowych. Ich miejsce zajął świerk, który znalazł dobre warunki do swojego rozwoju. Jednak gradacje kornika drukarza świadczą o tym, iż powoli następuje kres panowania tego gatunku w tych górach w reglu dolnym.

Początki osadnictwa na tutejszych terenach związane są z napływem ludności wołoskiej w XVI w. Były to grupy z silnymi tradycjami pasterskimi. To dzięki nim powstały hale.

Bibliografia

• Przewodniki turystyczne – Wydawnictwo PTTK "Kraj", Warszawa 1998.
• Na szlakach Żywieckiego Parku Krajobrazowego – Redakcja Wydawnictw Turystycznych, Poznań 1998.