Grupa Wojsk Radzieckich w Niemczech

Zachodnia Grupa Wojsk
	Historia
Państwo	ZSRR
	Organizacja
Rodzaj sił zbrojnych	wojska lądowe

Grupa Wojsk Radzieckich w Niemczech (ros. Группа советских войск в Германии, skrót ГСВГ, Gruppe der Sowjetischen Streitkräfte in Deutschland) – ugrupowanie operacyjno-strategiczne wojsk radzieckich w Niemczech Wschodnich, później w Niemieckiej Republice Demokratycznej. Była najsilniejszą grupą operacyjną (utrzymywana w pełnej gotowości bojowej) Armii Czerwonej. Działała na styku z siłami zbrojnymi NATO. Sztab kwaterował w miejscowości Zossen-Wünsdorf, 40 km na południe od Berlina. Podlegała pod Sztab Generalny Sił Zbrojnych ZSRR do 1984, a od tego roku pod Naczelne Dowództwo Wojsk Kierunku Zachodniego do 1992, kiedy to dowództwo zostało rozformowane.

Historia

Utworzona została dyrektywą Głównej Kwatery Naczelnego Dowództwa Sił Zbrojnych ZSRR (Stawki) 29 maja 1945 jako Grupa Okupacyjnych Wojsk Radzieckich w Niemczech (Группа советских оккупационных войск в Германии), na bazie 1 Frontu Białoruskiego, 2 Frontu Białoruskiego i 1 Frontu Ukraińskiego razem z tworzonymi: Północną Grupą Wojsk, Centralną Grupą Wojsk i Południową Grupą Wojsk. W 1956, w związku z planowanym włączeniem NRD do Układu Warszawskiego, z nazwy Grupy usunięto słowo „Okupacyjnych”. W dniu 12 marca 1957 została podpisana Umowa pomiędzy rządami ZSRR i NRD o czasowym pobycie wojsk radzieckich w NRD.

Grupa zajmowała 3100 km² (310 tys. ha), tj. ok. 3% obszaru byłego NRD, posiadała 1026 kompleksów koszarowych i innych, ok. 2600 nieruchomości gruntowych, 34500 mieszkań.

W 1968 część dywizji Grupy (jedna pancerna i trzy zmechanizowane) wzięło udział w operacji Dunaj wkraczając do Czechosłowacji.

W 1989, po przeobrażeniach politycznych w Niemczech, zmieniono nazwę Grupy na Zachodnia Grupa Wojsk. Wycofywanie wojsk Zachodniej Grupy Wojsk z Niemiec rozpoczęto w 1991, a 31 sierpnia 1994 została ona rozformowana.

Skład bojowy i dyslokacja (1991)

W latach 80. ugrupowanie Zachodniej Grupy Wojsk składało się z: dowództwa i sztabu Grupy, 6 dowództw armii, 8 dywizji pancernych, 8 dywizji zmechanizowanych, 5 dywizji lotniczych, 6 brygad desantowo-szturmowych, 7 brygad rakiet operacyjno-taktycznych, 5 brygad rakiet operacyjnych SS-21, 9 brygad artylerii, 2 brygad r/technicznych, 2 brygad łączności, 1 brygady pancernej, 3 pułków lotnictwa rozpoznawczego, 11 pułków śmigłowców bojowych, 7 brygad zaopatrzenia.

W 1989, w związku z przyjęciem przez ZSRR doktryny obronnej, 35 Frontowa Brygada Desantowo-Szturmowa, brygady desantowo-szturmowe armii, samodzielne pułki pancerne armii, jednostki przeprawowo-desantowe, jednostki w których były na uzbrojeniu rakiety średniego zasięgu zostały jednostronnie wycofane z terytorium NRD, gdyż były one odzwierciedleniem doktryny zaczepnej. W 1989 wycofano i rozformowano 25 Dywizję Zmechanizowaną dyslokowaną w Vogelsang i 32 Połtawską Dywizję Pancerną Gwardii dyslokowaną w Jüterborg. W pierwszej kolejności został wycofany z tej dywizji 288 Wiślański Pułk Pancerny Gwardii.

W styczniu 1991 rozpoczęto proces całkowitego wycofania Zachodniej Grupy Wojsk z terytorium Niemiec. W tym czasie w skład Grupy wchodziły nw. związki operacyjne i taktyczne:

Północ:

2 Gwardyjska Armia Pancerna – Furstenberg,
- 21 Taganrodzka Dywizja Zmechanizowana – Perleberg,
- 94 Zwienigorodzko-Berlińska Dywizja Zmechanizowana Gwardii – Schwerin,
- 207 Pomorska Dywizja Zmechanizowana – Stendal,
- 16 Humańska Dywizja Zmechanizowana Gwardii – Neustrelitz.
- Jednostki podporządkowania armijnego:
  - 112 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (BROT) – Gerz Rode
  - 458 BROT – Neustrelitz
  - 61 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) –
  - 290 Brygada Artylerii – Schwainrich
  - 118 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Ravensbrück
  - 172 samodzielny pułk śmigłowców – Dammendorf
  - 439 samodzielny pułk śmigłowców – Dammendorf
  - 69 pułk pontonowo-mostowy – Rathenow
  - 5 samodzielny pułk łączności – Ravensbrück
  - 250 samodzielny pułk radiotechniczny – Stendal
20 Gwardyjska Armia – Eberswalde,
- 35 Krasnogradzka Dywizja Zmechanizowana – Krampnitz,
- 90 Lwowska Dywizja Pancerna Gwardii – Bernau
- Jednostki podporządkowania armijnego:
  - 27 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (BROT) – Jüterbog
  - 464 BROT – Finsterwalde
  - 67 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) – Elster
  - 387 Brygada Artylerii – Altes Lager bei Jüterbog
  - 117 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Eberswalde-Finow
  - 337 samodzielny pułk śmigłowców – Malkenwinkel
  - 487 samodzielny pułk śmigłowców – Prenzlau
  - 44 pułk pontonowo-mostowy – Frankfurt n. Odrą
  - 6 samodzielny pułk łączności – Eberswalde
  - 264 samodzielny pułk radiotechniczny – Neuendorf bei Brük

Centrum:

3 Armia – Magdeburg,
- 7 Gwardyjska Dywizja Pancerna – Roslau,
- 10 Uralsko-Lwowska Dywizja Pancerna Gwardii – Altengrabow,
- 12 Humańska Dywizja Zmechanizowana – Neuruppin
- 47 Niżniednieprowska Dywizja Pancerna – Hillerslleben,
- Jednostki podporządkowania armijnego:
  - 36 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (BROT) – Altengrabow
  - 448 BROT – Born
  - 49 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) – Plankenfels
  - 385 Brygada Artylerii – Plankenfels
  - 42 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Magdeburg
  - 178 samodzielny pułk śmigłowców – Borstel
  - 440 samodzielny pułk śmigłowców – Borstel
  - 36 pułk pontonowo-mostowy – Magdeburg
  - 105 samodzielny pułk łączności – Magdeburg
  - 254 samodzielny pułk radiotechniczny

6 Berlińska Samodzielna Brygada Zmechanizowana Gwardii – Berlin Karlshorst (z organicznego składu 20 Armii)

Południe:

1 Gwardyjska Armia Pancerna – Drezno,
- 9 Bobrujsko-Berlińska Dywizja Pancerna – Riesa,
- 11 Prikarpacko-Berlińska Dywizja Pancerna Gwardii – Drezno,
- 20 Przykarpacko-Berlińska Dywizja Zmechanizowana – Grimma,
- 308 Samobieżna Brygada Artylerii
- Jednostki podporządkowania armijnego:
  - 181 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (BROT) – Kohstadt
  - 432 BROT – Bürchen – Bürchen
  - 53 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) – Altenburg
  - 308 Brygada Artylerii – Zeithaim
  - 41 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Drezno
  - 225 samodzielny pułk śmigłowców – Allstedt
  - 485 samodzielny pułk śmigłowców – Brandis
  - 68 pułk pontonowo-mostowy – Drezno
  - 3 samodzielny pułk łączności – Drezno
  - 253 samodzielny pułk radiotechniczny – Malsenburg

8 Armia – Nora.
- 27 Omsko-Nowobugska Dywizja Zmechanizowana Gwardii – Halle,
- 39 Barwienkowska Dywizja Zmechanizowana Gwardii – Ohrdruf,
- 57 Nowobugska Dywizja Zmechanizowana Gwardii – Naumburg,
- 79 Zaporożska Dywizja Pancerna Gwardii – Jena.
- Jednostki podporządkowania armijnego:
  - 11 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (BROT) – Weischenfeld
  - 449 BROT – Arnstadt
  - 18 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) – Gotha
  - 390 Brygada Artylerii – Ordruf
  - 116 Brygada Zabezpieczenia Materiałowego – Altenburg
  - 119 samodzielny pułk czołgów Bad Langensalza
  - 336 samodzielny pułk śmigłowców – Nora
  - 486 samodzielny pułk śmigłowców – Altes Lager bei Jüterbog
  - 65 pułk pontonowo mostowy – Marsenburg
  - 91 samodzielny pułk łączności – Weimar
  - 194 samodzielny pułk radiotechniczny – Weimar

Poszczególne kierunki zabezpieczała z powietrza 16 Armia Lotnicza w składzie: 72 Korpus Lotnictwa Myśliwskiego (KLM) i 71 Korpus Lotnictwa Myśliwskiego. Północ:

16 Syberyjska Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego Gwardii (72 KLM) – Damgartem,
125 Dywizja Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego (71 KLM) – Lärz,

Środek:

126 Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (72 KLM) – Zerbst,

Południe:

6 Doniecka Dywizja Lotnictwa Myśliwskiego (72 KLM)- Magdeburg,
105 Dywizja Lotnictwa Myśliwsko-Bombowego (71 KLM) – Grossenhain,

Jednostki podporządkowania armijnego

11 Witebski samodzielny pułk rozpoznania lotniczego,
226 mieszany pułk lotniczy
357 samodzielny pułk lotnictwa szturmowego
226 samodzielny pułk lotnictwa szturmowego

Siły podporządkowane bezpośrednio pod dowództwo ZGW

164 Brygada Rakiet Operacyjno-Taktycznych (BROT) – Drachhausen,
175 Jaska BROT – Magdeburg,
157 Brygada Rakiet Przeciwlotniczych (BRPlot) – Primewalde
133 BRPlot – Jüterbog
202 BRPlot – Magdeburg
67 BRPlot – Elster
163 BRPlot – Lipsk
252 BRPlot – Gera
34 Dywizja Artylerii – Poczdam
286 Praska Brygada Artylerii Haubic Gwardii – Poczdam
288 Warszawska Ciężka Brygada Artylerii Haubic – Chemnitz
303 Kalenkowicka Brygada Artylerii Armat Gwardii – Altengrabow
307 Brygada Artylerii Rakietowej – Chemnitz
122 Brygada Artylerii Przeciwpancernej – Königsbrück
118 Bobrujsko-Berlińska Brygada Łączności – Wünsdorf
119 Brygada Łączności – Lipsk
132 Brygada Łączności – Trebnitz
272 samodzielny pułk łączności – Frankfurt n. Odrą
40 Brygada Radiotechniczna – Wittstock
45 Brygada Radiotechniczna – Merseburg
29 Samodzielny pułk walki radioelektronicznej – Schönwalde
1 Brygada Inżynieryjno-Saperska – Brandenburg
24 pułk mostowo-pontonowy – Wittenberge
64 Brygada Transportowa – Kummersdorf Gut bei Jüterbog
65 Brygada Transportowa – Finsterwalde
24 Biełgorodzki samodzielny pułk śmigłowców Gwardii – Oranienburg

12 października 1990 podpisano w Bonn Umowę pomiędzy ZSRR a RFN o warunkach czasowego pobytu i planowego wycofania wojsk radzieckich z terytorium RFN. W chwili rozpoczęcia wycofywania w Zachodniej Grupie Wojsk znajdowało się: 337800 żołnierzy, 208400 pracowników cywilnych i rodzin, 4116 czołgów, 7848 transporterów opancerzonych, 3578 dział i moździerzy, 623 samoloty, 615 śmigłowców, 2602 tys. ton środków uzbrojenia i materiałowo-technicznego zabezpieczenia, w tym 781 tys. ton amunicji i materiałów wybuchowych. Wycofanie prowadziło Ministerstwo Finansów. Na szefa Grupy Wycofania wyznaczony był gen. mjr Foertsch.

Wycofanie ZGW rozpoczęto od 20 Armii. Dywizje tej armii po wycofaniu zostały rozformowane. Koszt wycofania Grupy wynosił 15 mld marek zachodnioniemieckich (bez strat ekologicznych). Ok 7 mld marek było przeznaczone na budownictwo mieszkań dla kadry na terenie Białorusi i Ukrainy. Koszty wycofania pokrył rząd RFN. Dowódca ZGW gen. M. Burłakow przedstawił rządowi RFN rachunek w wysokości 10,5 mld marek za mienie wybudowane w Niemczech. Żądanie to zostało rozliczone na drodze dyplomatycznej i zaliczone w poczet odszkodowań za szkody wyrządzone przez wojska Grupy w środowisku naturalnym na byłym terenie NRD.

Dowódcy Grupy Wojsk

Grupa Okupacyjnych Wojsk Radzieckich w Niemczech

marszałek Gieorgij Żukow 1945-1946
marszałek Wasilij Sokołowski 1949-1949