Grusza

Grusza
	; Morfologia gruszy pospolitej
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	różopodobne
Rząd	różowce
Rodzina	różowate
Rodzaj	grusza
	Nazwa systematyczna
	Pyrus L.; Sp.Pl. 479. 1753
	Typ nomenklatoryczny
	Pyrus communis L.

Kwiatostan gruszy pospolitej

Owoc jednej z odmian uprawnych należący do grupy grusz europejskich

Grusza (Pyrus L.) – rodzaj w większości niewielkich drzew z rodziny różowatych (Rosaceae). Systematyka grusz jest bardzo zawiła. Gatunki łatwo się ze sobą krzyżują, tworząc liczne podgatunki i formy przejściowe. Dlatego wśród systematyków brak zgody co do podziału grusz, rozgraniczenia i liczby ich gatunków oraz odmian botanicznych. Obecnie szacuje się (w zależności od autora), że rodzaj Pyrus zawiera do 72 gatunków^[4]. Pierwotnie cały rodzaj występował w strefie umiarkowanej Eurazji nie sięgając jednak tak daleko na północ jak jabłoń, gdyż wymagania cieplne grusz są wyższe. W Polsce popularnie uprawiana i dziczejąca jest grusza pospolita P. communis. Podawana jako dziko występująca jest także grusza polna Pyrus pyraster^[5], w innych ujęciach synonimizowana z gruszą pospolitą^[4].

W ciągu liczącej co najmniej 30 wieków uprawy gruszy wyselekcjonowano kilka tysięcy odmian uprawnych, które dzieli się na dwie grupy w zależności od dominującego udziału genów z poszczególnych gatunków na grusze zachodnie (europejskie) i grusze wschodnie (azjatyckie).

Morfologia

Grusza wierzbolistna

Pokrój: Drzewo lub rzadziej krzewy o wysmukłym kształcie. U gatunków drzewiastych na ogół jest dobrze wykształcony przewodnik. Grusze mają przeważnie palowy system korzeniowy. Pędy są zazwyczaj proste, sztywne, delikatnie zygzakowate lub łukowato wygięte i sporadycznie pokryte cierniami (np. Pyrus paschia). Barwa pędów jest bardzo zmienna, mogą być zielone, brązowe, żółtawe, ciemnoczerwone lub z odcieniem fioletowym.
Liście: Kształt liścia może być eliptyczny, jajowaty lub wydłużony, lancetowaty. Brzeg blaszki liściowej może być nagi lub szczeciniasto zakończony, piłkowany, karbowany lub całobrzegi. Ze względu na duże zróżnicowanie cech morfologicznych liście są podstawowym kryterium do oznaczania gatunków a także podziału rodzaju na sekcje.
Kwiaty: Są 5-krotne, obupłciowe, zebrane w baldachogrona. Płatki grusz są prawie zawsze białe. Szyjki słupków są wolne aż do dna kwiatowego. Pręciki grusz mają pylniki fioletowopurpurowe. Kwiaty są raczej bez zapachu, owadopylne.
Owoce: Są często wydłużone, przy szypułce nieco stożkowate i rzadko przy niej zagłębione, przy kielichu zagłębienie jest częstsze choć także nie jest regułą. W miąższu grusz jest zawsze pewna liczba komórek kamiennych. Skórka jest gruba ziarnista, zielona, żółta lub brązowa, często ordzawiona. Oś owocu, na długim odcinku jest zmięśniała, często pełna (w przeciwieństwie do jabłoni), a komory nasienne zamknięte.

Ekologia

Rosną zarówno na stanowiskach zacienionych jak i słonecznych, pojedynczo lub w grupach. W Kaukazie tworzą gęste zarośla i lasy. Zajmują bardzo różne siedliska, suche, świeże i wilgotne, większość gatunków preferuje siedliska żyzne i ciepłe. Grusze są w wysokim stopniu odporne na zapylenie i zawartość dwutlenku siarki w powietrzu.

Systematyka

Grusza migdałowata

Pozycja systematyczna według Angiosperm Phylogeny Website (2001...)

Rodzaj z plemienia Pyreae, podrodziny Spiraeoideae (dawniej Pomoideae) z rodziny różowatych Rosaceae, rzędu różowców Rosales w obrębie kladu różowych obejmującego część roślin okrytonasiennych^[6].

Pozycja rodzaju w systemie Reveala (1993–1999)

Gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Rosopsida Batsch, podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Rosanae Takht., rząd różowce (Rosales Perleb), podrząd Rosineae Erchb., rodzina różowate (Rosaceae Juss.), podrodzina Pyroideae Burnett, plemię Pyreae Baill., podplemię Pyrinae Dumort., rodzaj grusza (Pyrus L.)^[7].

Wykaz gatunków^[4]

Pyrus acutiserrata Gladkova
Pyrus armeniacifolia T.T.Yu
Pyrus asiae-mediae (Popov) Maleev
Pyrus austriaca A.Kern.
Pyrus × babadagensis Prodan
Pyrus × bardoensis Dostálek
Pyrus betulifolia Bunge – grusza brzozolistna
Pyrus boissieriana Buhse
Pyrus bourgaeana Decne.
Pyrus bretschneideri Rehder
Pyrus browiczii Mulk.
Pyrus cajon Zaprjagaeva
Pyrus calleryana Decne. – grusza drobnoowocowa
Pyrus castribonensis Raimondo, Schicchi & Mazzola
Pyrus chosrovica Gladkova
Pyrus ciancioi P.Marino, G.Castellano, Raimondo & Spadaro
Pyrus communis L. – grusza pospolita
Pyrus complexa Rubtzov
Pyrus cordata Desv.
Pyrus cordifolia Zamani & Attar
Pyrus costata Sumnev.
Pyrus daralagezi Mulk.
Pyrus demetrii Kuth.
Pyrus elaeagrifolia Pall. – grusza oliwnikowa
Pyrus elata Rubtzov
Pyrus eldarica Grossh.
Pyrus fedorovii Kuth.
Pyrus ferganensis Vassilcz.
Pyrus georgica Kuth.
Pyrus gergeriana Gladkova
Pyrus glabra Boiss.
Pyrus grossheimii Fed.
Pyrus hajastana Mulk.
Pyrus hakkiarica Browicz
Pyrus hopeiensis T.T.Yu
Pyrus hyrcana Fed.
Pyrus jacquemontiana Decne.
Pyrus × jordanovii Dostálek
Pyrus ketzkhovelii Kuth.
Pyrus korshinskyi Litv.
Pyrus mazanderanica Schönb.-Tem.
Pyrus medvedevii Rubtzov
Pyrus megrica Gladkova
Pyrus × michauxii Bosc ex Poir.
Pyrus neoserrulata I.M.Turner
Pyrus nivalis Jacq. – grusza śnieżna
Pyrus nutans Rubtzov
Pyrus oxyprion Woronow
Pyrus pashia Buch.-Ham. ex D.Don – grusza himalajska
Pyrus phaeocarpa Rehder
Pyrus pseudopashia T.T.Yu
Pyrus pyrifolia (Burm.f.) Nakai – grusza chińska
Pyrus raddeana Woronow
Pyrus regelii Rehder – grusza Regela
Pyrus sachokiana Kuth.
Pyrus salicifolia Pall. – grusza wierzbolistna
Pyrus sicanorum Raimondo, Schicchi & P.Marino
Pyrus × sinkiangensis T.T.Yu
Pyrus sogdiana Kudr.
Pyrus sosnovskyi Fed.
Pyrus spinosa Forssk. – grusza migdałowata
Pyrus syriaca Boiss. – grusza syryjska
Pyrus tadshikistanica Zaprjagaeva
Pyrus taiwanensis Iketani & H.Ohashi – grusza tajwańska
Pyrus takhtadzhianii Fed.
Pyrus tamamschiannae Fed.
Pyrus terpoi Arrigoni
Pyrus theodorovii Mulk.
Pyrus trilocularis D.K.Zang & P.C.Huang
Pyrus turcomanica Maleev
Pyrus tuskaulensis Vassilcz.
Pyrus ussuriensis Maxim. – grusza ussuryjska
Pyrus vallis-demonis Raimondo & Schicchi
Pyrus × vavilovii Popov
Pyrus voronovii Rubtzov
Pyrus vsevolodovii T.S.Heideman
Pyrus xerophila T.T.Yu
Pyrus yaltirikii Browicz
Pyrus zangezura Maleev

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).
↑ Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].
↑ ^a ^b ^c Pyrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].
↑ ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 144, ISBN 978-83-62975-45-7 .
↑ D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .
↑ Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Pyrus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22]. (ang.).

Bibliografia

Grzegorz Łysiak: Uprawa i odmiany gruszy. Warszawa: Hortpress, 2006, s. 156. ISBN 83-89211-18-1.
Aleksander Rejman (red.): Pomologia odmianoznawstwo roślin sadowniczych. Warszawa: PWRiL, 1994, s. 679. ISBN 83-09-01612-3.
Bolesław Sękowski: Pomologia systematyczna. T. I. Warszawa: Wiedza Powszechna, 1993, s. 321. ISBN 83-01-10859-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-01-25] (ang.).

[3] Index Nominum Genericorum. [dostęp 2009-02-22].

[powo-4] Pyrus L.. [w:] Plants of the World online [on-line]. Royal Botanic Gardens, Kew. [dostęp 2021-12-20].

[checklist-5] ZbigniewZ. Mirek ZbigniewZ. i inni, Vascular plants of Poland. An annotated checklist, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2020, s. 144, ISBN 978-83-62975-45-7 .

[6] D.D. Potter D.D. i inni, Phylogeny and classification of Rosaceae, „Plant Systematics and Evolution”, 266, 2007, s. 5–43, DOI: 10.1007/s00606-007-0539-9 .

[7] Crescent Bloom: Systematyka rodzaju Pyrus. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-02-22]. (ang.).

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne