Gryżyna (województwo wielkopolskie)

Gryżyna

wieś
Dwór w Gryżynie
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	kościański
Gmina	Kościan
Liczba ludności (2005)	360
Strefa numeracyjna	65
Kod pocztowy	64-000[1]
Tablice rejestracyjne	PKS
SIMC	0371558
Położenie na mapie gminy wiejskiej Kościan Gryżyna
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gryżyna
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Gryżyna
Położenie na mapie powiatu kościańskiego Gryżyna
52°01′52″N 16°42′34″E/52,031111 16,709444

Gryżyna – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie kościańskim, w gminie Kościan. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa leszczyńskiego.

Historia

Wieś w latach 1296–1512 znajdowała się w rękach Borków, którzy z czasem przyjęli nazwisko Gryżyńscy. W następnych latach właścicielami wsi byli: Gostyńscy, Staręścy, Gołutowscy, Mąkowscy, od 1713 roku Wyssogota-Zakrzewscy (kolejno: Wacław i Karol), od 1786 roku właścicielami byli Wierusz – Kowalscy. W 1835 roku wieś i majątek przeszedł w ręce rodziny Lossowów, w których władaniu pozostawały do roku 1939. Gryżyński dwór (być może w formie wieży obronnej) wzmiankowany był w dokumencie z 1466 r., dwór Wyssogota-Zakrzewskich opisano w dokumentach z 1760 i 1774^[a].

W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Gryżyna należała do wsi większych w ówczesnym powiecie Kosten rejencji poznańskiej^[2]. Gryżyna należała do okręgu kościańskiego tego powiatu i stanowiła siedzibę majątku Gryżyna, który należał wówczas do Lossowa^[2]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Gryżyna liczyła 264 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 23 dymy (domostwa)^[2].

Zabytki

Kościół parafialny św. Barbary wybudowany w latach 1885−86 według planów architekta Alexis Langer z Wrocławia. Ceglaną neogotycką świątynię ufundowała rodzina von Lossow. Przy kościele znajdują się liczne groby właścicieli majątku w tym Wyssogota-Zakrzewskich^[3].

Dwór barokowy, wzniesiony w końcu XVIII w.^[b], być może z wykorzystaniem murów wcześniejszych^[c] na planie prostokąta, frontem zwrócony na północ, murowany, otynkowany. Parterowy z wystawką nad wejściem, kryty wysokim dachem łamanym polskim. Na frontowej, trójosiowej wystawce herby Junosza i Dryja. Od wschodu i zachodu parterowe przybudówki kryte dachem płaskim. Przed dworem lipa drobnolistna. Po wschodniej stronie dworu oficyna, od zachodniej strony lipa wielkolistna, od wschodniej lipa drobnolistna, czteropienna. Przy dworze jednohektarowy park.

Ok. 1,5 km na południowy zachód od zabudowań wsi leżą ruiny kościoła św. Marcina z IV ćwierci XIII wieku^[4].

• 

  Ruiny kościoła św. Marcina z końca XIII w. w pobliżu Gryżyny

• 

  Widok dworu przed 1912

Legenda o brzozie gryżyńskiej

Do 1875 roku w miejscowości, przy ruinach kościoła św. Marcina, rosła tzw. „brzoza gryżyńska” znana z podań ludowych.

Urodzeni w Gryżynie

• Antoni Kasztelan

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Zdjęcie satelitarne ruin kościoła pw. św. Marcina. zumi.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2007-09-28)].