Gryzelda Batorówna

Gryzelda (Krystyna) Batorówna

Trzy Zęby
Rodzina	Batory
Data urodzenia	1569
Data i miejsce śmierci	14 marca 1590 Zamość
Ojciec	Krzysztof Batory
Matka	Elżbieta Bocskai
Mąż	Jan Zamoyski
Dzieci	dwie córki

Gryzelda (Krystyna) z Batorych Zamoyska (ur. 1569, zm. 14 marca 1590 w Zamościu) – córka Krzysztofa Batorego i Elżbiety Bocskai, bratanica króla Polski Stefana Batorego.

Od urodzenia wychowywana przez matkę w duchu religii protestanckiej. Otrzymała staranne wykształcenie. 12 czerwca 1583 pojął ją za żonę kanclerz wielki koronny Jan Zamoyski. Małżeństwo Gryzeldy przyczyniło się do wzrostu wpływu rodu Batorych w Polsce. Bratanica króla zmarła w Zamościu po urodzeniu drugiego dziecka.

Życiorys

Dzieciństwo

Gryzelda była trzecim z kolei dzieckiem magnata węgierskiego Krzysztofa Batorego, a zarazem drugim dzieckiem z jego drugiego małżeństwa z Elżbietą Bocskai. Miała dwóch starszych braci: przyrodniego Baltazara i rodzonego Mikołaja^[1]. Została ochrzczona pod imieniem Krystyny nadanym jej na cześć babki ze strony matki, Krystyny Sulyok^[2]. W 1572 urodził się najmłodszy z braci Batorówny – Zygmunt Batory, późniejszy książę siedmiogrodzki. Od dzieciństwa Krystynę fascynowała jazda konno. Specjalnie dla niej sprowadzono z Turcji kucyka, dzięki któremu nauczyła się powozić z wielką wprawą^[3]. Batorówna była również dobrze wykształcona. Wynajęto dla niej nauczycieli, od których pobierała lekcje literatury i łaciny. Wychowywana była przez matkę w religii ewangelickiej, której nie wyrzekła się aż do śmierci^[4].

Małżeństwo

W 1576 stryj Krystyny, Stefan Batory, został koronowany na króla Polski. Pod koniec 1580 Batory zaplanował małżeństwo bratanicy z owdowiałym kanclerzem wielkim koronnym Janem Zamoyskim^[5]. Małżeństwo miało wzmocnić wpływy rodu Batorych w Polsce. Z powodu młodego wieku Batorówny zaręczyny zostały odłożone do 1582. Król zaplanował przejście bratanicy na katolicyzm, czemu Krystyna stanowczo się sprzeciwiała. Po śmierci jej matki w 1581 jezuici z Kolozsváru przez półtora roku bezskutecznie próbowali ją nawrócić^[3].

Wkrótce przed ślubem z Zamoyskim Krystyna zmieniła imię na Gryzelda. Przypuszcza się, że do zmiany imienia doszło z inicjatywy Giorgia Blandraty, medyka w służbie królowej węgierskiej Izabeli Jagiellonki^[6]. Pod imieniem Gryzeldy bratanica królewska została odnotowana po raz pierwszy w źródłach w kwietniu 1583^[2]. Ślub Batorówny z Zamoyskim odbył się 12 czerwca 1583 w katedrze na Wawelu^[7]. Uroczystości weselne trwały dziesięć dni. Gryzelda przybyła na Wawel z orszakiem tysiąca stu osób, wśród których znajdowało się sześciuset żołnierzy pilnujących posagu panny młodej^[8]. Zaślubiny i huczne wesele Zamoyskich zostało dokładnie opisane przez przebywającego wówczas na dworze królewskim heraldyka Bartosza Paprockiego^[9].

Jako żona Zamoyskiego Gryzelda utrzymywała bogatą korespondencję z możnowładcą siedmiogrodzkim Jánosem Gálffym i swym bratem stryjecznym, biskupem warmińskim Andrzejem Batorym^[10].

Śmierć

Po kilku latach małżeństwa w sierpniu 1589 po siedmiomiesięcznej ciąży Gryzelda urodziła martwą dziewczynkę. Wkrótce zaszła w ciążę po raz drugi i w marcu 1590 na świat przyszła kolejna córka. Dziewczynka urodziła się przedwcześnie, jednak była zdrowa i wiązano z nią duże nadzieje. Nazajutrz po urodzeniu dziecka, Gryzelda zachorowała na ospę, która okazała się dla niej śmiertelna. Zmarła 14 marca 1590. Nowo narodzona córka Zamoyskich umarła dwa tygodnie później^[11].

Pogrzeb Gryzeldy odbył się w czerwcu. Po śmierci siostry Zygmunt Batory zażądał od Zamoyskiego zwrotu posagu Gryzeldy, który wynosił dziewięćdziesiąt forintów w złocie^[12].

Genealogia

Przypisy

Bibliografia

• SławomirS. Leśniewski SławomirS., Jan Zamoyski. Hetman i polityk, Warszawa: Bellona, 2008, s. 80–83, 122, ISBN 978-83-11-11331-2, OCLC 297749612 .
• Jasienica P., Ostatnia z rodu, Prószyński i S-ka, Warszawa 2008, ISBN 978-83-7648-135-7, s. 240–241.
• IldikóI. Horn IldikóI., Andrzej Batory, SzymonS. Brzeziński (tłum.), Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2010, ISBN 978-83-7543-163-6, OCLC 750793621 .