Grzebień (przedmiot)

Współczesny grzebień
Grzebień z okresu starożytnego Egiptu (ok. 1550-1307 r. p.n.e.)

Grzebień – przyrząd służący do układania włosów, narzędzie fryzjerskie, mający postać rączki z wystającym w jednej płaszczyźnie szeregiem sprężystych kolców w bardzo bliskiej od siebie odległości.

Wytwarzane z: tworzyw sztucznych, kauczuku, silikonu, włókien węglowych, rogu, metalu, aluminium, drewna z żywicami epoksydowymi, twardej gumy, szylkretu, kości słoniowej[1]. Grzebień jest jednym z najstarszych przyrządów toaletowych ludzkości[2]. Był także stosowany jako element ozdobny do podpinania fryzury lub ozdoby włosów. W modzie bidermeierowkiej szczególnie popularne były grzebienie szylkretowe wycinane we wzory wpinane w wysokie koki[2].
Współcześnie zwykle wykonywany z tworzywa sztucznego. Do zastosowań we fryzjerstwie, wykonywane z materiałów nieelektryzujących się.

Historia

Najstarszy grzebień wykonany ze zwierzęcej kości został znaleziony na terenach Skandynawii, datowany jest na 8 tysięcy lat p.n.e.[3]. W najstarszych grobach kultur starożytnych zwykle znajdujemy ozdobne spinki, wisiory i właśnie grzebienie. Na terenie Polski najstarsze grzebienie pochodzą z zespołów grobowych z I wieku. Wykonywane były z kości, rogów i drewna[3]. Wśród odkryć archeologicznych znajdują się grzebienie jednostronne i dwustronne[2], jednopłytkowe, wykonane z jednego kawałka rogu lub kości, jak i trójwarstwowe, gdzie między dwiema płytkami, które stanowiły uchwyt, umocowane są uzębione płytki. Wszystkie części spajano nitami żelaznymi lub brązowymi[4]. Powyżej linii zębów przyozdabiano je płaskorzeźbami przedstawiającymi wizerunki zwierząt, kamieniami szlachetnymi, perłami, rycinami ze scenami mitologicznymi itp.[3][2]. Grzebień dwurzędowy znaleziony na terenie opactwa benedyktynow w Tyńcu z okresu wczesnego średniowiecza, który można zobaczyć w muzeum archeologicznym w Krakowie jest ozdobiony charakterystycznymi kółkami z otworkiem w środku[5]. Grzebień został znaleziony także na terenie dawnego grodu na Górze Lecha w Gnieźnie[6].
Oprócz funkcji toaletowych grzebień pełnił też inne funkcje – używano go do zbierania płodów rolnych, czesania lnu, łowienia ryb, zdobienia ceramiki[3]. Prawdopodobnie pełnił też funkcję magiczną. W 2017 roku na terenie obecnego Izraela odnaleziono dwurzędowy grzebień z kości słoniowej. W 2022 roku odczytano inskrypcję na nim: „Niech ta kość wytępi wszy z włosów i brody!”, które jest magicznym zaklęciem przy walce z wszami. Napis powstał około 3700 lat temu[7]

Grzebień z tworzywa sztucznego pierwszy wyprodukował w brytyjskiej fabryce przedmiotow codziennego użytku Alexander Parkes (1813-1890) w XIX wieku[3].

Typy grzebieni

  • grzebień do rozczesywania włosów[8]
  • grzebień do wyczesywania zabrudzeń[8]
  • grzebień do wyciskania fal z włosów[8]
  • grzebień do strzyżenia fryzur jeż[8]
  • grzebień do rozjaśniania i farbowania[8]
  • grzebień do czesania koka[8]
  • grzebień do tapirowania[8]

Zobacz też

Przypisy

  1. Praca zbiorowa pod redakcją Zuzanny Sumirskiej, Stylizacja, Warszawa, PPHU Suzi, 2004, s.78 ISBN 978-83-917698-5-0
  2. a b c d Sztuka świata. T. 17. Warszawa: Wydawnictwo Arkady, 2013, s.237 ISBN 978-83-213-4726-4
  3. a b c d e Maciej Baczak, Sławomir Łotysz, Dariusz Machla: 1000 wynalazków, czyli historia ludzkiej pomysłowości. Bielsko Biała: Wydawnictwo Dragon, 2020, s. 10, ISBN 978-83-8172-554-5
  4. Aldona Chmielowska: [https://bazhum.muzhp.pl/media//files/Acta_Archaeologica_Lodziensia/Acta_Archaeologica_Lodziensia-r1971-t-n20/Acta_Archaeologica_Lodziensia-r1971-t-n20-s7-160/Acta_Archaeologica_Lodziensia-r1971-t-n20-s7-160.pdf Grzebienie starożytne i średniowieczne z ziem polskich]. bazhum.muzhp.pl. [dostęp 2022-10-28].
  5. Grzebień kościany. ma.krakow.pl. [dostęp 2022-10-28].
  6. Grzebień, Gniezno, wczesne średniowiecze. muzeumgniezno.pl. [dostęp 2022-10-28].
  7. Aleksandra Zaprutko-Janicka: "Niech ta kość wytępi wszy z włosów i brody!" Niezwykłe znalezisko sprzed czterech tysięcy lat. Czy to magia?. fakt.pl. [dostęp 2022-11-11].
  8. a b c d e f g Praca zbiorowa pod redakcją Zuzanny Sumirskiej, Nowoczesne fryzjerstwo, Warszawa, PPHU Suzi, 2010, s.50 ISBN 978-83-928820-0-8

Media użyte na tej stronie

Plastic comb, 2015-06-07.jpg
Autor: Crisco 1492, Licencja: CC BY-SA 4.0
Plastic comb, 2015-06-07
Egyptian - Wooden Comb - Walters 61306.jpg
Walters 61.306 is a comb carved from a single piece of wood, possibly Sycamore Fig. There are thirty flat rectangular teeth. The two outermost teeth are slightly wider than the others and are rounded on the outer edges. The comb is rectangular in shape and the upper edge is rounded. It is modestly decorated with three rectangular projections along the top edge and two pairs of straight incised lines located just below the projections and just above the top of the teeth. This type of decoration is typical for simple combs of the 18th Dynasty. Several of the teeth are broken and there are surface stains from water or some other liquid. The multitude of scratches on the surface of the wood suggest that the object was actually used during the life of its owner. Combs like this were probably used for one's natural hair, rather than for the elaborate wigs of the New Kingdom that required special instruments.