Grzegorz IV (patriarcha Antiochii)

Grzegorz

Ghantus Haddad
Patriarcha Antiochii i całego Wschodu
Kraj działania	Imperium Osmańskie, następnie Mandat Syrii i Libanu
Data i miejsce urodzenia	1 lipca 1859 Abaja
Data i miejsce śmierci	1928 Bejrut
Patriarcha Antiochii
Okres sprawowania	1906–1928
Wyznanie	prawosławne
Kościół	Patriarchat Antiocheński
Śluby zakonne	1877
Ordynacja	29 sierpnia 1879
Chirotonia biskupia	10 maja 1890
Wybór patriarchy	5 czerwca 1906

Grzegorz IV, imię świeckie Ghantus Haddad (ur. 1 lipca 1859 w Abai w Górnym Libanie, zm. 1928 w Bejrucie) – prawosławny patriarcha Antiochii w latach 1906–1928.

Życiorys

Młodość i wczesna działalność

Pochodził z ubogiej rodziny i edukację na poziomie podstawowym odebrał w szkole wiejskiej prowadzonej przez amerykańskich misjonarzy protestanckich. W wieku trzynastu lat z błogosławieństwa metropolity Bejrutu i Górnego Libanu Gabriela rozpoczął naukę w szkole prawosławnej w Bejrucie. W 1877 w monasterze Nuria złożył wieczyste śluby mnisze. Święcenia kapłańskie przyjął 29 sierpnia 1872, wtedy też nadano mu imię Grzegorz^[1]. W 1885 został osobistym sekretarzem metropolity Gabriela i stanął na czele Towarzystwa św. Pawła, które zajmowało się opieką nad świątyniami i szkołami prawosławnymi w Górnym Libanie. Równocześnie redagował prawosławne pismo „Al-Hadijja”. Od lat 90. XIX w. współpracował z rosyjskim Cesarskim Prawosławnym Towarzystwem Palestyńskim z siedzibą w Jerozolimie. Brał udział w tworzeniu w eparchii trypolijskiej sieci szkół sfinansowanych przez rząd rosyjski^[1].

Wybór na patriarchę

5 czerwca 1906 został jednogłośnie wybrany przez Synod Patriarchatu Antiochii na nowego patriarchę Antiochii, następcę zmarłego wskutek otrucia Melecjusza II. Jego wybór (podobnie jak elekcja poprzednika, pierwszego od dłuższego czasu patriarchy-Araba) odbył się w atmosferze ostrego konfliktu między duchowieństwem narodowości greckiej oraz kapłanami arabskimi. Mimo potwierdzenia wyboru Grzegorza przez sułtana pozostali zwierzchnicy patriarchatów starożytnych (Konstantynopolitańskiego, Aleksandryjskiego i Jerozolimskiego) uznali go za uzurpatora. Posłuszeństwo patriarsze wypowiedziała także eparchia cylicyjska, gdzie do parafii prawosławnych należeli przede wszystkim Grecy^[1]. Do poprawy relacji międzykościelnych, jak również do odzyskania przez Grzegorza IV kontroli nad administraturą, przyczyniła się dopiero rewolucja młodoturecka, której skutki były niekorzystne dla prawosławnych patriarchatów w granicach Turcji^[1].

Patriarcha Antiochii

Jako patriarcha Antiochii Grzegorz IV otrzymywał znaczącą pomoc finansową z Rosji, był członkiem honorowym Cesarskiego Prawosławnego Towarzystwa Palestyńskiego. Hierarcha nie dopuścił jednak do uzależnienia patriarchatu od Imperium Rosyjskiego i jego interesów na Bliskim Wschodzie^[1]. Jako patriarcha przeprowadził kontrolę majątków kościelnych i doprowadził do zwiększenia wymagań stawianych kandydatom na wakujące katedry biskupie, szczególną uwagę poświęcał kościelnemu szkolnictwu. Według świadectw współczesnych stał się jednym z najbardziej szanowanych przywódców religijnych Syrii, respektowanym także przez muzułmanów^[1].

W 1913 przybył do Rosji na zaproszenie cara Mikołaja II i wziął udział w uroczystościach z okazji 300 lat panowania dynastii Romanowów. Był uroczyście przyjmowany w Odessie i innych miejscowościach, gdzie zatrzymywał się na drodze do Petersburga. Osobiście spotkał się z rodziną carską, brał udział w chirotoniach biskupich i udzielał święceń kapłańskich. Przekazał carowi kolekcję chrześcijańskich rękopisów arabskich oraz relikwie Krzyża Pańskiego i innych świętych^[1].

W okresie I wojny światowej znalazł się pod nadzorem policji tureckiej^[1].

Po dojściu do władzy bolszewików w Rosji wsparcie rosyjskie dla Patriarchatu Antiochii zostało przerwane. Mimo to patriarcha Grzegorz IV utrzymywał kontakty z patriarchą moskiewskim i całej Rusi Tichonem, a następnie z zastępcą (locum tenens) Patriarchatu Moskiewskiego metropolitą Sergiuszem. W odróżnieniu od patriarchy Konstantynopola potępił powstanie Żywej Cerkwi^[1]. Sympatyzował z arabskim ruchem nacjonalistycznym i opowiadał się za powstaniem jednego państwa arabskiego, pod panowaniem dynastii Haszymitów. Jako jeden z pierwszych uznał koronację Fajsala I na króla Wielkiej Syrii^[1]. Gdy Fajsal zapowiedział, że królestwo będzie państwem świeckim, a nie islamskim, nadającym równe prawa i obowiązki wyznawcom islamu, chrześcijaństwa i judaizmu, patriarcha polecił modlić się w intencji jego, syryjskiego wojska i jego dowódców^[2].

Urząd patriarchy sprawował do śmierci w 1928^[1].

Biegle władał literackim językiem arabskim, znał także język grecki, a w niewielkim stopniu język rosyjski i język turecki. Autor wierszy w języku arabskim. Interesował się matematyką, filozofią, logiką i historią^[1].

Odznaczony orderem św. Aleksandra Newskiego I stopnia (1913)^[1].

Przypisy