Grzybica

Grzybice

mycosis
ICD-10	B35-B49

Grzybice (łac. mycoses), zwane też mykozami – grupa wysoce zaraźliwych chorób zakaźnych ludzi i zwierząt wywołana przez grzyby mikroskopijne. Wywołuje je około 200 gatunków z 250 tys. opisanych gatunków grzybów^[1]. Są to głównie dermatofity (grzyby niedoskonałe – fungi imperfecti) i grzyby drożdżopodobne, rzadko grzyby pleśniowe (potocznie pleśnie). Spośród dermatofitów najczęściej atakują grzyby zoofilne (zwierzęce) i antropofilne (ludzkie), a sporadycznie geofilne (glebowe)^[2]. W krajach środkowoeuropejskiech obserwuje się stopniowe zwiększenie występowania grzybic spowodowanych przez dermatofity antropofilne^[3]. Dermatofity zoofilne – w odróżnieniu od antropofilnych – powodują zmiany skórne o znacznie większym odczynie zapalnym. W związku z dużą zmiennością grzybów powodujących schorzenie ich klasyfikacje napotykają trudności. Dlatego w dermatologii wszystkie choroby skóry i jej przydatków zwane grzybicami właściwymi określa się mianem tinea, niezależnie od grzyba wywołującego zakażenie^[4].

Czynniki sprzyjające wystąpieniu grzybic

• nowotwory^[5]
• antybiotykoterapia
• awitaminozy grupy B
• oparzenia
• sterydoterapia
• zaburzenia hormonalne w przebiegu niewydolności lub braku śledziony, cukrzycy, otyłości
• zaburzenia odporności typu komórkowego wrodzone i nabyte
• niedobór IgA
• niedobór żelaza i/lub cynku
• nadmierna wilgotność skóry
• zaniedbania higieniczne
• atopia
• stany obniżonej odporności i ogólnego wyniszczenia organizmu
• wiek (niemowlęcy i starczy)
• ciąża

Podział grzybic

Grzybica paznokcia

• Grzybice skóry (dermatofitozy)
  • głowy
  • brody, tzw. figówka
  • paznokci
  • stóp, tzw. stopa atlety/sportowca
  • dłoni
  • pachwin
• Grzybice włosów, np. piedra biała
• Grzybice głębokie, narządowe – grupa chorób oportunistycznych, często przebiegających w AIDS. Dotyczą przede wszystkim płuc.
  • przebiegające z fungemią
  • przebiegające bez fungemii

Można również spotkać się z podziałem grzybic skóry na: grzybice skóry owłosionej (grzybica strzygąca powierzchowna owłosionej skóry głowy, grzybica drobnozarodnikowa powierzchowna owłosionej skóry głowy, grzybica woszczynowa owłosionej skóry głowy, odmiana z odczynem zapalnym wywołana przez grzyby zoofilne)^[6] i nieowłosionej (przewlekła grzybica skóry gładkiej, grzybica pachwin)^[7]; grzybic narządowych ze względu na organ zainfekowany.

Podział ze względu na nazwę naukową

Powszechny jest, szczególnie w literaturze medycznej i weterynaryjnej, podział ze względu na naukową nazwę choroby, która jest związana z czynnikiem etiologicznym. Jest on jednak mało popularny ze względu na brak możliwości rozpoznania klinicznego patogenu, który wywołał daną grzybicę.

• aspergiloza
• blastomykoza
• chromomikoza
• dermatofitozy
• drożdżyca (blastomykoza)
• histoplazmoza
• kandydoza
• kokcydioidomikoza
• kryptokokoza
• maduromykoza
• mukormykoza
• sporotrychoza

Podział według pochodzenia zakażenia

• endogenne – wywołane przez saprofity, np. Candida albicans, Geotrichum candidum
• egzogenne – wywołane przez grzyby pochodzące z otoczenia, nie będące naturalną florą człowieka
• pośrednie endo- i egzogenne – Aspergillus fumigatus, Cryptococcus neoformans i rodzaj Mucor

Epidemiologia

Najbardziej rozpowszechnionym typem grzybicy jest grzybica stóp – 15-30% ogółu populacji^[8]. W niektórych grupach społecznych – jak górnicy czy sportowcy – zachorowalność sięga 70%. Równie częstym schorzeniem jest grzybica paznokci – do 40% wszystkich zakażeń grzybicznych^[9]. Obecnie w Polsce prawie nie stwierdza się zachorowania na grzybicę woszczyznową, która jest nadal powszechnym schorzeniem w Afryce. Z drugiej strony wzrasta liczba zachorowań na drożdżyce (candidiasis) i wskutek zakażenia pleśniowcami. Głównych przyczyn tego zjawiska upatruje się z powszechnie stosowanej antybiotykoterapii, lekach immunosupresyjnych oraz w zakażeniach wirusem HIV^[10].

Objawy

W przypadku grzybic skóry (w tym grzybicy pachwin ze swędzącymi zmianami rumieniowymi w okolicach pachwin) są to: świąd, łuszczenie się skóry, miejscowe zaczerwienie oraz wykwity pęcherzykowe i krostkowe bądź grudki. Natomiast wyprzeniowe ogniska, maceracja naskórka, swędzące pęcherzyki wraz z pęknięciami w przestrzeniach międzypalcowych są zmianami typowymi dla grzybicy stóp. Grzybica paznokci klinicznie charakteryzuje się białożółtym, żółtobrunatnym lub zielonkawym, a także zgrubiałym paznokciem o postrzępionym brzegu i kruszącą się płytką paznokcia. W przypadku grzybic głębokich: objawy narządowe, biegunka.

Leczenie

Leki użytku zewnętrznego (w pierwszym przypadku) i doustne (w obu).

Polieny

• nystatyna – zbyt toksyczna, by stosować ją ogólnoustrojowo; podawana w formie tabletek, zawiesin, maści, tabletek do ssania i pudrów. Nie wchłania się z przewodu pokarmowego. Stosowana jest przy kandydozach błon śluzowych. Jej działanie polega na zwiększeniu przepuszczalności błony komórkowej grzybów, co powoduje wypływ cytozolu i organelli komórkowych. Nie stwierdzono szczepów opornych na nystatynę.
• amfoterycyna – zachowuje się podobnie do nystatyny tzn. nie wchłania się z przewodu pokarmowego, podawana jest w tabletkach, tabletkach do ssania, kremach, pudrach i zawiesinach. Jest mniej toksyczna więc przy podawaniu parenteralnym służy do leczenia kandydioz układowych i grzybic egzotycznych.
• natamycyna – blokuje przepuszczalność błony komórkowej grzybów w wyniku wiązania się z jej składnikami, głównie z ergosterolem. Działa przede wszystkim na drożdżaki z rodzaju Candida oraz na rzęsistka pochwowego.

Azole

• ketokonazol
• imidazol i jego pochodne:
  • mikonazol – imidazolu. Podawany doustnie powoduje hamowanie syntezy składników ściany komórkowej i wzrost przepuszczalności. Skuteczny w leczeniu zakażeń drożdżakami i gronkowcami. Rzadko spotyka się szczepy oporne na mikonazol.
  • ekonazol – hamując syntezę ergosterolu, uszkadza błonę komórkową grzyba, co zwiększa jej przepuszczalność dla substancji szkodliwych dla jego komórki; hamuje procesy oksydacyjne przejawiające się zmianami w mitochondriach, blokuje syntezę RNA i białek w komórce grzyba. Stosowany miejscowo łatwo wnika do naskórka i powierzchownych warstw skóry właściwej, praktycznie nie wykazuje działania ogólnoustrojowego.
  • klotrimazol – praktycznie nie wchłania się przez skórę, tylko w niewielkim stopniu wchłania się przez błony śluzowe. Klotrimazol hamuje syntezę ergosterolu niezbędnego do budowy błony komórkowej grzybów, co powoduje zaburzenia jej przepuszczalności i lizę (rozkład) komórki.
• flukonazol – tiazol stosowany w terapii przerywanej lub ciągłej. Nie wiąże się z białkami osocza i rozpuszcza się w wodzie. Długi czas półtrwania ułatwia jego stosowanie. Jest skuteczny w leczeniu zakażeń grzybami z gatunku Candida.
• itrakonazol – pochodna triazolu, zaburza syntezę ergosterolu błony komórkowej grzyba, powodując zmianę jej przepuszczalności oraz zaburzenie syntezy chityny, a w konsekwencji zahamowanie wzrostu i obumarcie komórki grzyba.

Antymetabolity

• 5-fluorocytozyna

Medycyna niekonwencjonalna

Po wcześniejszej konsultacji z lekarzem, możliwe jest wspomaganie tradycyjnego leczenia grzybicy poprzez terapię ziołową.

Najczęściej stosowane leki to:

• Maść z nagietka
• Płukanka z nagietka
• Płukanka z szałwii

Leczenie grzybicy ziołami

Leki ziołowe pełnią rolę uzupełniającą przy równoczesnym leczeniu przeciwgrzybicznym. Głównym zadaniem leków ziołowych jest poprawa krążenia krwi i zmniejszenia potliwości stóp, która sprzyja pojawianiu i rozwijaniu się grzybicy stóp. Do popularnych preparatów tworzonych na bazie ziół należą między innymi:

• Alliostabil,
• Biostymina,
• Bellegot (stosowany głównie w leczeniu nerwic – skuteczny w walce z grzybicą)
• Glistnik (jaskółcze ziele) – do celów leczniczych stosuje się korzeń i ziele, w których znajdują się alkaloidy i flawonoidy – wykazujące działanie przeciwgrzybiczne^[11]

Zapobieganie

Podstawą zapobiegania wystąpieniu grzybicy jest higiena osobista, tj. dokładne wycieranie fałdów między palcami po zajęciach oraz noszenie klapek na basenie, saunie czy w łaźniach, używanie własnego ręcznika, odzieży i butów oraz higiena ubrań. W przypadku grzybicy pachwin, pośrednie znaczenie ma także otyłość. Ze względu na fakt, że grzybicy sprzyjają defekty immunologiczne, należy dbać o całościowy stan zdrowia i właściwą pracę układu odpornościowego. Równie istotne jest noszenie wygodnych i przewiewnych ubrań oraz butów, a w przypadku grzybicy paznokci – unikanie skaleczeń płytki paznokcia, które podnoszą ryzyko zachorowania. Niezbędne jest także unikanie kontaktu z osobami, u których grzybica już wystąpiła. Schorzenie jest bowiem niebezpieczne z epidemiologicznego punktu widzenia – podnosząc ryzyko zarażenia się od innej osoby, ale też grożąc zakażeniem kolejnych partii ciała u chorego.

Zobacz też

• grzybice skóry
• zakażenia grzybicze kości

Przypisy

Bibliografia

• Lakshman P. Samaranayake: Podstawy mikrobiologii dla stomatologów. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2004. ISBN 83-200-2919-8.
• AnnaA. Zalewska-Janowska AnnaA., HonorataH. Błaszczyk HonorataH., Choroby skóry, Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2009, ISBN 978-83-200-3760-9, OCLC 297835794 .
• Choroby skóry i choroby przenoszone drogą płciową, red. S. Jabłońska, S. Majewski, Warszawa 2005. ISBN 83-200-3051-X.
• Dermatologia w praktyce, red. M. Błaszczyk-Kostanecka, H. Wolska, Warszawa 2009. ISBN 83-200-2955-4.

Linki zewnętrzne

• Międzynarodowa klasyfikacja grzybic IDC-10. grzybica.ovh.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-03-05)].