Grzyby mykoryzowe

Maślak żółty tworzy mykoryzę wyłącznie z modrzewiem
Schemat oddziaływań między rośliną i grzybami ektomikryzowymi

Grzyby mykoryzowegrzyby żyjące w symbiozie z roślinami. Współżycie grzybów z roślinami nosi nazwę mykoryzy[1].

Wszystkie grzyby są organizmami cudzożywnymi, tzn. że nie potrafią same wytwarzać substancji organicznych, lecz pobierają ją z organizmów obumarłych (grzyby saprotroficzne) lub żywych – grzyby pasożytnicze i grzyby mykoryzowe. Mykoryza jest współżyciem korzystnym zarówno dla grzybów, jak i roślin. Grzyby pobierają z roślin część wytworzonych przez nie asymilatów, ale w zamian dostarczają im wodę i pewne niezbędne roślinom związki nieorganiczne (fosforany, azotany i mikrolelementy, np. cynk i miedź). Jak ważne znaczenie odgrywa mykoryza w życiu roślin, świadczy fakt, że 85% wszystkich roślin wyższych tworzy mykoryzę[2].

Niektóre gatunki grzybów wyspecjalizowały się tak, że tworzą mykoryzę tylko z określonym gatunkiem rośliny. Przykładowo maślak żółty (Suillus grevillei) i maślak lepki (Suillus viscidus) mogą rosnąć tylko pod modrzewiami. Niektóre grzyby współżyją z grupą blisko spokrewnionych gatunków roślin, a jeszcze inne z bardzo licznymi gatunkami. Znajomość tego, z jakimi gatunkami roślin dany gatunek grzyba tworzy mykoryzę, ułatwia jego odszukanie i identyfikację. Często znajomość gatunku rośliny, z którą współżyje dany gatunek grzyba, jest kluczowa przy jego identyfikacji[2]. Rośliny wykazują mniejszą specyficzność w zakresie symbionta; drzewa zwykle mogą żyć w symbiozie z kilkoma-kilkunastoma gatunkami grzybów[3].

Mykoryzę tworzą grzyby zaliczane do wielu grup systematycznych. Najbardziej rozpowszechnioną mykoryzę arbuskularną (endomykoryzę) tworzą prymitywne grzyby z typu Glomeromycota. Są to grzyby o wielojądrowych strzępkach nie podzielonych przegrodami. Grzyby te są najczęstszymi grzybami glebowymi. Współżyją z roślinami halofilnymi, hydrofilnymi i kserofilnymi, towarzyszą roślinności morskiej, wydmowej, leśnej, alpejskiej i większości roślin uprawnych. Wśród roślin o znaczeniu gospodarczym tylko wśród kapustowatych (Brassicaceae) i komosowatych (Chenopodiaceae) są gatunki nie tworzące tej mykoryzy[4].

Grzyby tworzące mykoryzę arbuskularną mają w swoich strzępkach glioksysomy gromadzące substancje zapasowe niezbędne do rozwoju strzępek rostkowych. Mogą rozwijać się tylko wtedy, gdy ich strzępki nawiążą kontakt z symbiotycznymi gatunkami roślin. Ilość zawartych w glioksysomach substancji odżywczych jest ograniczona i zwykle wystarcza na kilka dni rozwoju strzępek. Gdy zarodnik grzyba wykiełkuje i jego strzępki nie napotkają takich roślin, wówczas hamuje on swoją aktywność. Następuje cofanie się cytoplazmy do zarodnika i przechodzi on w stan uśpienia. Nawiązanie kontaktu między grzybem a rośliną możliwe jest dzięki temu, że zarówno rośliny, jak i grzyby wytwarzają specyficzne substancje chemiczne umożliwiające wzajemne ich rozpoznanie się[3].

Znane powszechnie grzyby kapeluszowe i inne grzyby owocnikowe tworzą drugą co do częstości występowania mykoryzę zewnętrzną zwaną ektomykoryzą. Należą tu grzyby zaliczane do typów podstawczaki (Basidiomycota) i workowce (Ascomycota). Oprócz nich znany jest tylko jeden rodzaj Endogone zaliczany do typu Mucoromycota. Szacuje się, że jest około 6 do 25 tysięcy gatunków grzybów tworzących ten rodzaj mykoryzy. Jest to bardziej zaawansowany ewolucyjnie i doskonalszy typ mykoryzy. Grzyby ektomykoryzowe umożliwiają roślinom lepsze wykorzystanie organicznych związków azotu i fosforu i lepsze przekazywanie ich roślinom[5].

Przypisy

  1. Barbara Gumińska, Władysław Wojewoda, Grzyby i ich oznaczanie, Warszawa: PWRiL, 1985, ISBN 83-09-00714-0.
  2. a b Till R.Lohmeyer, Ute Kũnkele, Grzyby. Rozpoznawanie i zbieranie, Warszawa 2006, ISBN 83-85444-65-3.
  3. a b Katarzyna Jas, Urszula Małolepsza, Podziemna komunikacja – nowe elementy szlaków sygnałowych arbuskularnej symbiozy mykoryzowej, „Post. Microbiol.”, 56 (3), 2017.
  4. Janusz Błaszkowki, Mariusz Tadych, Tadeusz Madej, Przewodnik do ćwiczeń z fitopatologii, Szczecin: wyd. AR w Szczecinie, 1999, ISBN 83-87327-23-9.
  5. Maria Rudawska, Tomasz Leski, Obywatel grzyb, „Academia”, 4 (40), 2014 [dostęp 2021-10-13] [zarchiwizowane z adresu 2021-10-27].

Media użyte na tej stronie

Mutualistic mycorrhiza en.svg
Autor: Nefronus, Licencja: CC BY-SA 4.0
the illustration shows mycorrhiza between Quercus robur and Boletus reticulatus, beneficial for both organisms (mutulism)
Suillus grevillei LE.jpg
Autor: LukeEmski, Licencja: CC BY-SA 4.0
Owocniki maślaka żółtego