Grzymałów (Ukraina)

Grzymałów
Ilustracja
Grzymałów, cerkiew
Herb
Herb
Państwo

 Ukraina

Obwód

 tarnopolski

Rejon

husiatyński

Powierzchnia

10 km²

Wysokość

316 m n.p.m.

Populacja (2017)
• liczba ludności
• gęstość


1859[1]
1,86 os./km²

Nr kierunkowy

+380 3557

Kod pocztowy

48210

Położenie na mapie obwodu tarnopolskiego
Mapa konturowa obwodu tarnopolskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Grzymałów”
Położenie na mapie Ukrainy
Położenie na mapie Polski w 1939 r.
Ziemia49°19′43″N 26°00′33″E/49,328611 26,009167
Strona internetowa
Portal Ukraina
Ruiny zamku

Grzymałów (ukr. Гримайлiв, Hrymajliw) – osiedle typu miejskiego na Ukrainie, w obwodzie tarnopolskim, w rejonie husiatyńskim, nad rzeką Gniłą, przy drodze P118.

Historia

Po raz pierwszy wymieniany jako miasteczko w 1617 roku. W 1720 roku Grzymałów otrzymał pełne prawa magdeburskie[2]. Do 1772 roku miasto w powiecie trembowelskim ziemi halickiej województwa ruskiego w I Rzeczypospolitej, do 1914 powiat skałacki. W II Rzeczypospolitej miasto w powiecie skałackim, w województwie tarnopolskim; od 1934 roku siedziba administracyjna gminy wiejskiej Grzymałów.

W 1921 roku w Grzymałowie mieszkało 1494 Żydów, 639 Polaków i 613 Ukraińców[3]. We wrześniu 1939 zajęty przez Armię Czerwoną. Po ataku Niemiec na ZSRR w dniach 5-7 lipca 1941 doszło w Grzymałowie do pogromu, podczas którego Ukraińcy zabili 450 Żydów[4][5][6]. W 1942 roku Niemcy przesiedlili pozostałych Żydów do gett w sąsiednich miejscowościach[6].

Podczas II wojny światowej Grzymałów został pozbawiony praw miejskich i włączony do gminy wiejskiej Grzymałów[7].

Podczas ataków banderowskich na Polaków w latach 1944-45 Grzymałów był miejscem, do którego ściągali uchodźcy z pobliskich wsi[3][8].

Od 1956 roku miejscowość posiada status osiedla typu miejskiego[2].

W 1989 liczyło 2540 mieszkańców[9].

W 2013 liczyło 1947 mieszkańców[10].

Zabytki

  • Zamek w Grzymałowie – pod koniec XVI wieku Grzymałów był własnością Łudzickich herbu Grzymała, którzy wybudowali tu zamek obronny na rzucie prostokąta z basztami w narożach, otoczony fosą i wałami ziemnymi. Po szkodach wojennych odrestaurował zamek w pierwszej połowie XVIII w. Adam Mikołaj Sieniawski, do którego Grzymałów należał co najmniej od 1715 roku Później należał do Czartoryskich i Lubomirskich. Po śmierci Izabeli Lubomirskiej (Elżbiety Czartoryskiej) w 1816 roku dobra dostały się Konstancji z Lubomirskich Rzewuskiej. Ze względu na długi został zlicytowany. Miasteczko kupił bankier Leopold Elkan de Elkansberg. W 1831 roku odkupił od niego majątek Antym Nikorowicz, po którym odziedziczyła go jego córka Julia, późniejsza żona Leonarda Pinińskiego. Po śmierci Julii i Leonarda Grzymałów i sąsiednią, obszarowo większą, Iwanówkę przejęli na zasadzie współwłasności ich najstarsi synowie, Stanisław Antym i Leon Jan. Podział majątku między Leonem Janem i jedyną córką Stanisława Antyma (zmarłego w 1911), Julią z Pinińskich Władysławową hr. Wolańską, w drodze losowania, nastąpił w 1920 r. Grzymałów z zamkiem przypadł Julii, Iwanówka z przyległościami jej stryjowi Leonowi Janowi. Jej mąż Władysław, aresztowany przez okupantów sowieckich w 1939 roku, zginął z rąk NKWD w 1940, prawdopodobnie w Kijowie. W czasie okupacji zamek został przez nacjonalistów i miejscową ludność ukraińską doszczętnie zdewastowany i rozgrabiony, rozkradziono wszelkie dobra: zabytkowe meble, cenne obrazy, porcelanę i inne rzeczy przedstawiające jakąkolwiek wartość. W 1952 r. zamek rozebrano do fundamentów[11]. Z uzyskanego materiału wyremontowano drogę do Trembowli.
  • dawny park zamkowy, obecnie park publiczny objęty ochroną (13 ha)[2]
  • kościół rzymskokatolicki Św. Trójcy[12] z 1752 roku, zburzony za czasów sowieckich[2]
  • cerkiew Przemienienia Pańskiego (1806 r.)[2]
  • ruiny synagogi z XVIII w.[2]
  • dwór hr. Koziebrodzkiego znajdował się kiedyś 4 km od Grzymałowa.

Pomniki

Ludzie związani z Grzymałowem

  • Leonard Piniński (1824-1886) ziemianin, działacz gospodarczy
  • Leon Jan Piniński – namiestnik Galicji, obywatel honorowy (1898)[14]
Urodzeni w miejscowości

Przypisy

  1. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2017 року. Державна служба статистики України. Київ, 2017. стор.65
  2. ↑ a b c d e f g Grzegorz Rąkowski, Paweł Luboński, Podole. Przewodnik po Ukrainie Zachodniej. Część II, Pruszków: Rewasz, 2006, s. 109-111, ISBN 83-89188-46-5, OCLC 69287000.
  3. ↑ a b Henryk Komański, Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na Polakach w województwie tarnopolskim 1939-1946, Szczepan Siekierka, wyd. Wyd. 2., popr, Wrocław: Nortom, 2006, s. 334, ISBN 83-89684-61-6, OCLC 156875487.
  4. ↑ Historia społeczności. sztetl.org.pl. [dostęp 2019-01-13].
  5. ↑ Historia. Wirtualny sztetl. [dostęp 2015-12-30]. (pol.).
  6. ↑ a b Холокост на территории СССР: Энциклопедия, Red. I.A. Altman, Moskwa 2009, ISBN 978-5-8243-1296-6 s. 239
  7. ↑ Amtliches Gemeinde- und Dorfverzeichnis fuer das GG
  8. ↑ Rejony jak: Zborów, Zbaraż, Tarnopol, Trembowla, Borki Wielkie, Podwołoczyska, Grzymałów - są przepełnione przez uciekinierów ze wsi. Żyją oni w warunkach okropnych po 20 do 30 osób w jednej izbie, lub koczują pod gołym niebem, przymierając głodem i utrzymują z najwyższym wysiłkiem bydło. (...) Trembowla: 400 rodzin uciekinierów z okolicy. Są odcięci od swoich wiosek, skąd ani źdźbła nie są w stanie wywieźć. Władze również nic nie pomagają. Taki sam stan w Podwołoczyskach, Borkach i Grzymałowie. - Pismo Rejonowego Pełnomocnika w Tarnopolu do GPŁ, 24 III 1945 [cyt. za:] Grzegorz Hryciuk, "Przemiany narodowościowe i ludnościowe w Galicji Wschodniej i na Wołyniu w latach 1931-1948", Toruń 2005, ISBN 83-7441-121-X, s. 325-326
  9. ↑ Всесоюзная перепись населения 1989 г. Численность городского населения союзных республик, их территориальных единиц, городских поселений и городских районов по полу
  10. ↑ Чисельність наявного населення України на 1 січня 2013 року. Державна служба статистики України. Київ, 2013. стор.95
  11. ↑ „Cracovia Leopolis”. 2, 1996.
  12. ↑ Rafał Nestorow: Kościół parafialny p.w. Św. Trójcy w Grzymałowie. [W:] Materiały do dziejów sztuki sakralnej na ziemiach wschodnich dawnej Rzeczypospolitej. Cz. I : Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego. T. 16. Kraków : Antykwa, drukarnia Belcaro, 2008. ISBN 978-83-89273-56-7.
  13. ↑ a b c d Б. Мельничук, В. Уніят, Б. Хаварівський. Гримайлів [w:] Тернопільський енциклопедичний словник. редкол.: Г. Яворський та ін.. T. 1: А—Й. Тернопіль : Видавничо-поліграфічний комбінат «Збруч», 2004, s. 414. ISBN 966-528-197-6. (ukr.)
  14. ↑ Honorowe obywatelstwo. „Gazeta Lwowska”. Nr 99, s. 3, 3 maja 1898. 
  15. ↑ Ivan Pul'uj. Тернопільський національний технічний університет імені Івана Пулюя. (ang.).

Linki zewnętrzne

Powiat skałacki (1920–1939)
Przynależność wojewódzka
Miasta / Prawa miejskie (1920–34 →)
Miasteczka (1920–34)
Gminy miejskie (1920–39 →)
Gminy wiejskie zbiorowe
(1934–39 →)
Osiedla typu miejskiego obwodu tarnopolskiego

Flag of Ternopil Oblast.svg

Media użyte na tej stronie

Ternopil Oblast location map.svg
Autor: RosssW, Licencja: CC BY-SA 4.0
Районы Тернопольской области с 17 июля 2020 года
Poland (1939) location map.png
(c) Lukasb1992 z polskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
Mapa lokalizacyjna Polski — 1939 (marzec – wrzesień).
Wikimedia Community Logo.svg
Logo społeczności Wikimedia. Proszę zauważyć, że w przeciwieństwie do większości logotypów związanych z ruchem Wikimedia, to logo nie jest zarejestrowane jako znak towarowy.