Gubernia permska

permska

Пермская губерния

Gubernia
Herb
Państwo	Imperium Rosyjskie
Siedziba	Perm
Gubernator	Michaił Aleksandrowicz Lubicz-Jarmołowicz-Łozina-Łozinski (ostatni)
Powierzchnia	332 052 km²
Populacja (1897) • liczba ludności	2 994 302
Plan guberni permskiej
Położenie na mapie Rosji permska
58,013889°N 56,248889°E/58,013889 56,248889
Portal Rosja

Gubernia permska (ros. Пермская губерния) – gubernia Imperium Rosyjskiego, RFSRR i ZSRR istniejąca w latach 1781–1923, położona po obu stronach Uralu. Jej stolicą był Perm.

Historia

W 1737 z ujezdów guberni kazańskiej: czerdyńskiego, solikamskiego i kungurskiego została utworzona prowincja kungurska (permska) ze stolicą w Kungurze.

20 listopada^?/ 1 grudnia 1780 Katarzyna II podpisała ukaz o utworzeniu namiestnictwa permskiego złożonego z dwóch obwodów: permskiego i jekaterynburskiego. Stolicą namiestnictwa został Perm, a pierwszym namiestnikiem – Jewgienij Кaszkin (Евгений Петрович Кашкин). Do jednostki administracyjnej przyłączono zachodnie rejony guberni syberyjskiej i niektóre tereny orenburskiej.

W latach 1780-1781 przeprowadzono budowę oficjalnych budynków, ustanowiono trakty: kazański (Jełabuga – Mienzielinsk) i syberyjski. Uroczyste „otwarcie” miasta i guberni nastąpiło 18 października^?/ 29 października 1781 roku.

Pierwotnie w skład guberni permskiej wchodziło 16 ujezdów: w obwodzie permskim – permski, czerdyński, solikamski, ochański, kungurski, krasnoufimski i obwiński; w obwodzie jekaterynburskim – jekaterynburski, wierchoturski, kamyszłowski, irbicki, szadryński, czelabiński, dałmatowski, ałapajewski. W 1783 r. ujezd czelabiński włączono do guberni orenburskiej.

Gubernia graniczyła od północy z gubernią wołogodzką, od wschodu z gubernią tobolską, od południa z gubernią orenburską i ufijską, na zachodzie z gubernią wiacką.

W okresie rządów Aleksieja Wołkowa (Алексей Андреевич Волков, generał-gubernator tobolski i permski 1788–1796) w guberni utworzono szereg szkół: gimnazjum (главное народное училище) w Permie i szkoły podstawowe (малые народные училища) w Jekaterynburgu, Irbicie, Szadryńsku, Wierchoturiu, Kungurze, Solikamsku i Czerdyniu. Przy urzędzie gubernatora powstała także drukarnia, a podstawy opieki medycznej tworzył w guberni zatrudniony przez Wołkowa Fiodor Gral (Фёдор Христофо́рович Граль), początkowo lekarz powiatowy w Irbicie, następnie lekarz gubernialny.

Mieszkańcy

Według spisu ludności Imperium Rosyjskiego (1897) gubernia permska miała 2 994 302 mieszkańców, w tym mężczyzn – 1 440 124 (48,1%), kobiet – 1 554 178 (51,9%). Pod względem liczby ludności gubernia zajmowała czwarte miejsce (po kijowskiej, podolskiej i wiackiej), ale gęstość zaludnienia była jedną z najniższych w europejskiej Rosji (10,4 osób na wiorstękwadratową); mniejsze zagęszczenie ludności było tylko w orenburskiej (9,7), astrachańskiej (4,8), wołogodzkiej (3,9), ołonieckiej (3,3) i archangielskiej (0,5). Ludność miejska liczyła 179 339 osób (6,0%). Największe miasta to:

• Perm – 45 205,
• Jekaterynburg – 43239,
• Irbit – 20 062

Wyniki spisu z 1897 według języka deklarowanego jako język ojczysty:

Polacy w guberni permskiej

Pierwsi Polacy w guberni permskiej byli zesłańcami po stłumieniu powstania listopadowego^[1][2]. Byli też tacy, którzy w Permie znaleźli się z własnej woli, jak Aleksander Turczewicz, architekt, twórca wielu budowli reprezentacyjnych Permu, pochodzący z Kijowa potomek polskiego rodu szlacheckiego^[3]. Według wspomnianego spisu język polski jako ojczysty w 1897 r. deklarowało 1 980 mieszkańców guberni permskiej^[4].

Przypisy

Bibliografia

• Wyniki spisu z 1897 – języki
• Wyniki spisu z 1897 – języki w guberni i w poszczególnych ujezdach
• Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона (Słownik encyklopedyczny Brockhausa i Efrona). Санкт-Петербург: 1890-1907. [dostęp 2013-02-26]. (ros.)
• Meyers Konversations-Lexikon. T. 15. Leipzig: 1908, s. 597-598. [dostęp 2013-02-26]. (niem.)
• Rufin Piotrowski: Pamiętniki z pobytu na Syberyi. T. 1. Poznań: Księgarnia Jana Konstantego Żupańskiego, 1860, s. 161-166. [dostęp 2013-02-26].