Gubernia radomska
| gubernia | |||
| |||
| Państwo | |||
|---|---|---|---|
| Siedziba | |||
| Powierzchnia | 12 352 km² | ||
| Populacja (1910) • liczba ludności |
| ||
| • gęstość | 92 os./km² | ||
| Szczegółowy podział administracyjny | |||
 | |||
| Liczba powiatów | 7 | ||
Położenie na mapie Królestwa Polskiego | |||
Portal  Polska | |||
_COA.svg)
Gubernia radomska (ros. Радомская губерния) – jednostka administracyjna w Królestwie Polskim istniejąca w latach 1844–1917. Powstała w 1844 w wyniku połączenia guberni sandomierskiej oraz guberni kieleckiej.
Jej stolica mieściła się tak samo jak w czasach guberni sandomierskiej w Radomiu. Gubernia radomska dzieliła się 8 powiatów: kielecki, miechowski, olkuski, opatowski, opoczyński, radomski, sandomierski, stopnicki.
(W czasie powstania styczniowego Rząd Narodowy 28 marca 1863 r. ogłosił Regulamin władz administracyjnych w byłym Królestwie Kongresowym. Według regulaminu zniesiono podział administracyjny na gubernie, a zamiast tego byłe Królestwo Kongresowe podzielono na osiem województw w granicach z 1816 r. Na terenach obejmujących gubernię radomską przywrócono województwo krakowskie, oraz województwo sandomierskie)[2].
W 1866 z guberni radomskiej wyłączono południowe powiaty, z których na powrót utworzono gubernię kielecką.
Siedziba władz guberni
Siedzibą władz guberni był Pałac Sandomierski – klasycystyczny budynek wzniesiony w latach 1825–1827 według projektu Antonia Corazziego – architekta sprowadzonego w 1819 z Toskanii na prośbę rządu Królestwa Polskiego, a konkretnie dzięki staraniom Stanisława Staszica. Spełniał on rolę reprezentacyjnej siedziby władz aż do upadku Królestwa Kongresowego w 1916 roku.
Podział administracyjny do 1866
Do roku 1866 gubernia liczyła 8 powiatów (ujezdów) i 19 okręgów.
- powiat kielecki
- okręg jędrzejowski
- okręg kielecki
- powiat miechowski
- okręg miechowski
- okręg proszowicki
- okręg skalbmierski
- powiat olkuski
- okręg lelowski
- okręg pilicki
- okręg olkuski
- powiat opatowski
- okręg opatowski
- okręg solecki
- powiat opoczyński
- okręg konecki
- okręg opoczyński
- okręg szydłowiecki
- powiat radomski
- okręg kozienicki
- okręg radomski
- powiat sandomierski
- okręg sandomierski
- okręg staszowski
- powiat stopnicki
- okręg stopnicki
- okręg szydłowski
Na początku XX wieku gubernia liczyła 7 powiatów:
- iłżecki
- kozienicki
- koński
- opatowski
- opoczyński
- radomski
- sandomierski
Podobnie jak w pozostałych guberniach Królestwa Polskiego zmiana ustroju terytorialnego dokonana w końcu lat 60. XIX w. pozbawiła większość miast guberni radomskiej praw miejskich. Status miasta zachowało 11 miejscowości. Poza Radomiem były nimi Końskie, Kozienice, Opatów, Opoczno, Ostrowiec, Przedbórz, Sandomierz, Staszów, Szydłowiec i Zawichost (w 1888 r. prawa miejskie stracił także Zawichost).
Gubernatorzy radomscy
| Lp. | Imię i nazwisko, okres życia | Okres zajmowania urzędu |
|---|---|---|
| 1 | Henryk Deboli | 1837–1838 |
| 2 | Aleksy Aleksandrowicz Bochtiejew | 1839–1845 |
| 3 | Edward Białoskórski h. Awdaniec (1799–1881) | 1845–1856 |
| 4 | gen. baron Leoncjusz Opperman | 1856–1862 |
| 5 | Aleksander Ostrowski | 1862–1863 |
| 6 | Stanisław Piątkowski | 1863–1864 |
| 7 | gen. Henryk Konstanty Fanshawe (1822–1886) | 1864–1865 |
| 8 | gen. Dymitrij Gawriłowicz Anuczin (1833–1900) | 1865–1879 |
| 9 | książę Wasilij Michajłowicz Dołgoruki (1840–po 1894) | 1880–1883 |
| 10 | Arkadij Adriejewicz Tołoczanow (1830-1897) | 1883-1888 |
| 11 | Michaił Aleksandrowicz Majlewskij (1835–?) | 1888–1895 |
| 12 | Iwan Grigorjewicz Podgrodnikow (1840–1910) | 1895–1899 |
| 13 | Jewgenij Pawłowicz Szcirowskij | 1899–1905 |
| 14 | Dymitr Iwanowicz Zasiadko (1860–1927) | 1906–1915 |
Administracja kościelna
Odpowiednikiem guberni radomskiej w administracji kościelnej była diecezja sandomierska (później jej nazwę zmieniono na sandomiersko-radomska). Ta jednostka przetrwała w nieznacznie zmienionej postaci aż do reformy struktury diecezjalnej w 1992. Obecnie większa część dawnej diecezji sandomierskiej znajduje się w diecezji radomskiej.
Literatura
- Piątkowski, Sebastian: Radom – zarys dziejów miasta. Radom: SKRZR, 2000. ISBN 83-914912-0-X.
- Вейнберг, Леонид Борисович: Радомская губерния. [B:] Архангельский, Александр Семёнович и.и. (pед.): Энциклопедический словарь Брокгауза и Ефрона. T. 26, c. 95–96. Петербург: издательским обществом Ф. А. Брокгауз – И. А. Ефрон, 1899. [b. ISBN]. (ros.) Wikiteka.
- Swajdo, Jarosław: Między Wisłą a Pilicą. Dzieje podziałów administracyjnych w regionie kielecko-radomskim do 1975 roku. Kielce: Agencja „JP”, 2005. ISBN 83-88874-89-6.
Przypisy
- ↑ Andrzej Gawryszewski: Ludność Polski w XX wieku. Warszawa: Instytut Geografii i Przestrzennego Zagospodarowania im. Stanisława Leszczyckiego PAN, 2005, s. 18. ISBN 83-87954-66-7.
- ↑ Dorota Lewandowska: Organizacja Narodowa Powstania Styczniowego z lat 1861–1864. Archiwum Główne Akt Dawnych. [dostęp 2016-10-29].
Linki zewnętrzne
| Województwa (1816–1837) | |
|---|---|
| Gubernie (1837–1918) |
|
| Generał- -gubernatorstwa |
| ||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Samodzielne gubernie |
| ||||||||||||||||||
| Samodzielne obwody |
Media użyte na tej stronie
.svg)
Autor: Malarz pl, Licencja: CC BY-SA 3.0
Flaga Króla Polski (jednocześnie Cara Rosji) w latach 1815-1830
Autor: Rafał T, Licencja: CC BY 3.0
Budynek komisji wojewódzkiej w Radomiu
Central element of the Russian imperial coat of arms.
.jpg)
(c) Rafał T / fotopolska.eu, CC BY-SA 3.0
Jeden z dwóch bliźniaczych balkonów, powyżej herb Guberni radomskiej.
.png)
Radom gubernia (Russian empire), coat of arms
Autor: Poznaniak, Licencja: CC BY-SA 2.5
Położenie guberni radomskiej na mapie Królestwa Polskiego
Gubernia radomska - kolorem jasnozielonym granice z lat 1844-1866, kolorem ciemnozielonym granice po 1866r.
Dystrykt radomski 1939-1945
Радомская губерния в 1896 году
Herb guberni radomskiej Królestwa Polskiego w latach 1845-1866
Autor: Samhanin, Licencja: CC BY 3.0
Coat of arms of Poland under Russian rule (1815 - 1915)