Gulczewo (powiat wyszkowski)

Gulczewo
— wieś —
Kościół pw. św. Rocha w Gulczewie
Państwo	Polska
Województwo	mazowieckie
Powiat	wyszkowski
Gmina	Wyszków
Sołectwo	Gulczewo
Liczba ludności (2011)	511[1][2]
Strefa numeracyjna	29
Kod pocztowy	07-200[3]
Tablice rejestracyjne	WWY
SIMC	0522862[4]
Położenie na mapie gminy Wyszków Gulczewo
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gulczewo
Położenie na mapie województwa mazowieckiego Gulczewo
Położenie na mapie powiatu wyszkowskiego Gulczewo
52°33′27″N 21°22′37″E/52,557500 21,376944
Strona internetowa

Gulczewo – wieś i sołectwo w Polsce w województwie mazowieckim, powiecie wyszkowskim, gminie Wyszków^[4][5]. Wieś leży nad Bugiem w obrębie Doliny Dolnego Bugu.

Wierni kościoła rzymskokatolickiego należą do parafii św. Wojciecha w Wyszkowie^[6].

Etymologia nazwy

W źródłach zaświadczone są następujące warianty nazwy wsi: Gulczevo w XIV wieku; Golczewo 1414–1425, 1456; Golczeuo 1454; Gulczewo 1578; Gólczewo 1783; Gulczewo 1827, 1881. Nazwa pochodzi od nazwy osobowej Golc(z) lub Golec. Postać Gulczewo powstała w wyniku przejścia oL > uL^[7].

Geografia

Sołectwo Gulczewo położone jest w Dolinie Dolnego Bugu^[8]. Graniczy z sołectwami Somianka i Kręgi w gminie Somianka oraz Tulewo w gminie Wyszków. Południową i południowo-wschodnią granicę sołectwa stanowi rzeka Bug^[9]. Zabudowania wsi rozrzucone są na znacznym obszarze, a wieś ma trzy części noszące osobne nazwy: część wschodnia to Podrybnie, centralna to Podborze, a południowo-zachodnia to Podkaczelasie^[10].

Bug w granicach sołectwa płynie naturalnym, nieuregulowanym korytem, jego szerokość, głębokość i nurt są zmienne w czasie. Wody gruntowe tworzą jeden poziom o lustrze swobodnym, położony w utworach łatwo przepuszczalnych i zależny od opadów atmosferycznych oraz poziomu wody w rzece^[8].

Dolina Dolnego Bugu, w której leży Gulczewo, wypełniona jest osadami rzecznymi piaszczystymi, ilastymi i mułowymi^[8]. Gleby są słabe, w obrębie tarasu zalewowego Bugu są to mady rzeczne, na tarasie nadzalewowym gleby bielicowe i bielice^[8].

Na terenie sołectwa znajdują się znaczne obszary łąk, w tym łęgowych, kilka niewielkich fragmentów lasu, oraz obszary lasu łęgowego^[8][9].

Najwyższym punktem w sołectwie jest wierzchołek pagórka w lesie na jego zachodniej granicy, na wysokości 97,7 m n.p.m., a najniższym najdalej w dół rzeki położony punkt brzegu Bugu, na wysokości ok. 81 m n.p.m.^[11]

Prehistoria

Mapa Gulczewa i okolicy, fragment „Topograficznej Karty Królestwa Polskiego” z 1843

We wsi znajduje się wiele zarejestrowanych stanowisk archeologicznych^[8]. Istotne było dokonane przypadkiem w 1969 roku znalezisko dokładnie następnie zbadanego cmentarzyska ciałopalnego, zawierającego groby kultury pomorskiej i kultury grobów kloszowych. Na podstawie analizy ceramiki datowane ono zostało na okresy Hallstatt D i La Tène A. Znaleziono łącznie 6 grobów podkloszowych i jeden zbiorowy grób w obstawie kamiennej. Oprócz tego w bezpośrednim sąsiedztwie znaleziono ślady paleniska o wymiarach 1,20 m na 1,50 m, zinterpretowane jako pozostałości stosu ciałopalnego. Został on pierwotnie ułożony w postaci rusztu z bierwion, których niedopalone resztki się zachowały. Wśród nich znaleziono pozostałości kości młodej osoby^[12].

Historia

Wieś była wzmiankowana w dokumentach z XIV wieku, które wymieniają ją wśród osad podporządkowanych kościołowi w Wyszkowie^[8].

Gulczewo leżało w ziemi nurskiej i co najmniej od połowy XV wieku do połowy XVII wieku było w posiadaniu rodziny Gulczewskich lub Gólczewskich herbu Junosza^[13]. Źródła wymieniają jej członków jako właścicieli wsi^[13]:

• w połowie XV wieku Czesława z Gulczewa i jego syna Jana;
• w 1565 Sebastyana Samuela z Gulczewa;
• w 1578 Jakóba Gulczewskiego, podsędka nurskiego, i Stanisława Gulczewskiego, cześnika nurskiego;
• w 1603 Jana Gulczewskiego, syna Stanisława;
• w 1643 Pawła Gulczewskiego, syna Jana.

W „Spisie szlachty Królestwa Polskiego” z 1851 roku żadna osoba o nazwisku Gulczewski bądź Gólczewski nie występowała^[14].

Gulczewo wymienione jest w 1889 roku w „Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” jako jedna z wsi, które „wchodziły poprzednio w skład dóbr Rybno”; liczyło wówczas 47 gospodarstw, 1441 mórg gruntu i należało do parafii w Wyszkowie oraz do gminy Somianka^[15].

W latach 1975–1998 miejscowość należała administracyjnie do województwa ostrołęckiego.

W rejestrach konserwatora zabytków znajdują się cztery budynki wsi, w większości z początków XX wieku^[8].

Współczesność

Widoki Gulczewa

Stara chata w Gulczewie

Gulczewo Podrybnie widziane od strony Bugu

Brzeg Bugu w Gulczewie

Łąka łęgowa w Gulczewie

Łęg w Gulczewie

Gulczewo należy do utworzonej w 1982 roku parafii św. Wojciecha Biskupa i Męczennika w Wyszkowie w diecezji łomżyńskiej, a we wsi powstał w latach 1984–1986 murowany kościół filialny pw. św. Rocha (konsekracja 1990)^[16]. Z okazji 25 rocznicy rozpoczęcia budowy 16 sierpnia 2009 roku odbyła się uroczysta msza z udziałem Stanisława Stefanka^[17] i koncert kameralny^[18].

Od 2002 roku w miejscowości odbywają się Międzysołeckie Igrzyska Sportowo-Rekreacyjne^[19]. W ramach imprezy rozgrywany jest turniej piłki siatkowej oraz konkurencje siłowe i rekreacyjne^[20].

W 2005 roku Ludwik Maciąg zapoczątkował tradycję obchodzenia Dni Konia^[21], które obecnie składają się z rajdu konnego, pokazów umiejętności jeździeckich i wystawy malarstwa^[22].

We wsi do 2011 roku znajdowała się szkoła podstawowa, która została zlikwidowana decyzją Rady Miejskiej w Wyszkowie. Obecnie dzieci z Gulczewa uczęszczają do szkoły rejonowej w Rybnie^[23].

20 listopada 2011 zawiązała się Ochotnicza Straż Pożarna w Gulczewie^[24], która uzyskała siedzibę w budynku zlikwidowanej szkoły. Pierwsze oficjalne zebranie sprawozdawcze strażaków ochotników odbyło się 17 marca 2013^[25], choć brali oni już wcześniej udział w akcjach ratowniczych^[26].

Na terenie sołectwa Gulczewo znajdują się jedne z większych obszarów budownictwa letniskowego w gminie Wyszków. Jest ono przemieszane przestrzennie z zabudową mieszkaniową^[8].

Znane osoby związane z Gulczewem

• Ludwik Maciąg (1920–2007) – malarz polski

Zobacz też

• Gulczewo

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Gulczewo 1, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 908 .
• Mapa Gulczewa w skali 1:10000
• Nadbużańskie Stowarzyszenie Przyjaciół Gulczewa