Gunlauken

Pruskie związki terytorialno-osadnicze na terenie południowej Warmii

Gunlauken lub Gunelauke (terra Gunlauken) – terytorium Galindii, które weszło w skład południowej Warmii. Występuje w dokumentach między 1349 a 1379 rokiem, a później tożsame jest z komornictwem wartemborskim (barczewskim).

Terytorium

Gunlauken sąsiadowało na zachodzie z ziemią Bertingen, a na północy z Barcją. Na wschodzie ciągnęły się ziemie Galindii, a na południu Puszcza Galindzka. Terytorium to rozciągało się od rzeki Pisy pod Wartenborkiem, na północ i północny wschód sięgając do Barcji, a na zachód do Łyny.

Na terenie ziemi Gunlauken znane były lauksy (pruskie pola):

• Gunlauken/Gunelauke – Dąbrówka Mała i być może Maruny
• Tollauke – Tuławki
• Tungebouth – Tęguty
• Hoenfeld – Gady
• Kautyn – Krupoliny
• Kirsyn (Hirsberg) – Jedzbark i Odryty

Na pograniczu ziem Gunlauken i Bertingen, pomiędzy dzisiejszymi wsiami Mokiny i Skajboty, znajdowało się pruskie centrum kultowe ze świętym gajem.

Historia

Od roku 1230 do 1283 zakon krzyżacki dokonał podboju całości ziem Prusów i Jaćwingów, jednak pod koniec XIII wieku Galindia była już niemal całkowicie wyludnioną krainą, co należy przypisać najazdom polskim, litewskim lub jaćwieskim.. Nowe osadnictwo w południowych Prusach było utrudnione przez najazdy Litwinów. W roku 1325 warmiński wójt krajowy Fryderyk von Liebenzell założył w ziemi Gunlauken pierwszą strażnicę o nazwie Wartenberg (dziś Barczewko), pod osłoną której rozpoczęto akcję osadniczą. Około 1346 Barczewko zostało siedzibą komornictwa podlegającego biskupom warmińskim. Jednak – jak podaje Kronika Wiganda – w roku 1354 Litwini pod wodzą Kiejstuta i Olgierda zdobyli i zniszczyli zameczek w Barczewku („Wartenberg in terram Gunelauken”), wybijając całą jego załogę oraz pustosząc ziemię Gunlauken. Podjęto decyzję, by odbudować zamek i założyć miasto w nowym miejscu o lepszym położeniu. 4 lipca 1364 z polecenia biskupa warmińskiego Jana Stryprocka założone zostało miasto Wartenburg, czyli Barczewo. Komornictwo barczewskie w zasadniczych granicach pokryło się z ziemią Gunlauken. Ostatnia wzmianka o tym terytorium pojawia się w 1379 roku.

Zobacz też

• Ziemia Bartingen
• Gudikus
• Warmia

Bibliografia

• Grzegorz Białuński Pruskie związki terytorialno-osadnicze w dorzeczu środkowej Łyny w XIII wieku, Komunikaty Warmińsko-Mazurskie nr 1, 2004, str. 3-17