Gustav Münzberger

Gustav Münzberger
SS-Unterscharführer SS-Unterscharführer
Data i miejsce urodzenia

17 sierpnia 1903
Novosedlice

Data śmierci

23 marca 1977

Przebieg służby
Lata służby

1938–1945

Formacja

Flag of the Schutzstaffel.svg Schutzstaffel

Gustav Münzberger (ur. 17 sierpnia 1903 w Novosedlicach, zm. 23 marca 1977) – Niemiec sudecki, stolarz, SS-Unterscharführer, uczestnik akcji T4, członek personelu obozu zagłady w Treblince, skazany w pierwszym procesie załogi Treblinki na karę dwunastu lat więzienia.

Życiorys

Urodził się 17 sierpnia 1903 roku[1] w miejscowości Weißkirchlitz w Kraju Sudetów (ob. Novosedlice). Ukończył szkołę podstawową, przez dwa lata uczęszczał też do szkoły średniej w Turn (ob. Trnovany). Po zakończeniu nauki pracował w zakładzie stolarskim ojca, później przez kilka miesięcy był zatrudniony w fabryce papieru w Weißkirchlitz. Odbył osiemnastomiesięczną służbę wojskową w szeregach armii czechosłowackiej. Jesienią 1925 roku, po odejściu do rezerwy, powrócił do rodzinnej miejscowości i ponownie zatrudnił się w fabryce papieru. W 1931 roku przejął po ojcu prowadzenie rodzinnego zakładu stolarskiego[2].

Po zawarciu układu monachijskiego stał się obywatelem III Rzeszy. W 1938 roku wstąpił w szeregi SS, a dwa lata później został członkiem NSDAP[3]. W sierpniu 1940 roku został skierowany do pracy w szpitalu psychiatrycznym na Zamku Sonnenstein nieopodal Pirny, będącym w tym czasie jednym z „ośrodków eutanazji” akcji T4[4]. Był tam zatrudniony w charakterze stolarza i pomocnika kucharza[2].

Podobnie jak wielu innych wykonawców akcji T4 został przeniesiony do okupowanej Polski, aby wziąć udział w eksterminacji Żydów. W sierpniu 1942 roku udał się do Lublina, skąd skierowano go na szkolenie do obozu SS w Trawnikach. We wrześniu został w stopniu SS-Rottenführera przydzielony do załogi obozu zagłady w Treblince[a][2]. Zdarzało się, że wykonywał obowiązki na terenie „dolnego obozu” (strefa przyjęć); zazwyczaj sprowadzały się one do udziału w przyjmowaniu transportów na obozowej rampie[4]. Służbę pełnił jednak przede wszystkim na terenie „górnego obozu”, czyli w strefie zagłady, w której znajdowały się komory gazowe i masowe groby[2].

W „górnym obozie” pomagał Heinrichowi Matthesowi w obsłudze „instalacji gazujących”[2]. W momencie, gdy przystępowano do likwidacji transportu, zazwyczaj dyżurował w Schlauchu – specjalnym korytarzu z drutu kolczastego, którym nagie ofiary pędzono z obozu „dolnego” do strefy eksterminacji. Często dyżurował także przy „kurtynie”, która zasłaniała wejście do budynku z komorami gazowymi. Jego zadaniem było wówczas wpędzanie Żydów do komór. Aby wymusić posłuszeństwo ofiar posługiwał się biczem lub strzelał z pistoletu do tłumu. Równie brutalnie postępowali przydzieleni mu do pomocy ukraińscy strażnicy[5]. Gdy komory były zapełnione do granic możliwości, polecał wachmanom wrzucać małe dzieci na głowy stłoczonych ofiar. Jeden z ocalałych Żydów miał też być świadkiem, jak pewnego razu Münzberger zastrzelił matkę oraz jej dwójkę lub trójkę dzieci, dla których zabrakło miejsca w komorze[6]. Nadzorował także komando, które przenosiło zwłoki zagazowanych do masowych grobów (Leichentransportkommando)[2][7]. Robotników, którzy jego zdaniem pracowali zbyt wolno, torturował i mordował[8]. W czasie służby zazwyczaj znajdował się pod wpływem alkoholu[9]. W czerwcu 1943 roku został awansowany do stopnia SS-Unterscharführera[2].

W listopadzie 1943 roku obóz w Treblince został zlikwidowany. Münzberger podobnie jak większość weteranów akcji „Reinhardt” został przeniesiony na wybrzeże Adriatyku. Uczestniczył tam w walkach z partyzantką i eksterminacji miejscowych Żydów[2]. Po zakończeniu wojny zamieszkał w Niemczech Zachodnich.

W 1959 roku Centrala Badania Zbrodni Narodowosocjalistycznych w Ludwigsburgu wszczęła śledztwo w sprawie zbrodni popełnionych w Treblince, w którym Münzberger był jednym z podejrzanych. Akt oskarżenia przeciwko niemu i trzynastu innym esesmanom został wniesiony 29 stycznia 1963 roku[10]. W lipcu tegoż roku został tymczasowo aresztowany[11]. Był sądzony w pierwszym procesie załogi Treblinki, który toczył się w Düsseldorfie w latach 1964–1965. Prokuratura postawiła mu zarzut morderstwa i zażądała dla niego kary dożywotniego pozbawienia wolności[12]. On sam przyznał w czasie procesu, że asystował przy gazowaniu Żydów. Utrzymywał jednak, że nie dopuszczał się żadnych okrucieństw, a wręcz dokładał wysiłków, aby akcja eksterminacyjna przebiegała w sposób możliwie spokojny i sprawny. Twierdził również, że nie można obarczać go odpowiedzialnością za okrutne zachowanie ukraińskich wachmanów[6]. Wyrokiem z 3 września 1965 roku został uznany winnym pomocnictwa w zbiorowym mordzie na 300 tys. osób i skazany na karę dwunastu lat więzienia[b][13].

W 1971 roku zwolniono go z więzienia za dobre sprawowanie[14]. Po wyjściu na wolność zamieszkał wraz z żoną w domu swojego syna w bawarskim Unterammergau. W 1972 roku udzielił wywiadu Gitcie Sereny[9]. Zmarł w marcu 1977 roku[1].

Uwagi

  1. ↑ Michael Bryant podaje, że do Treblinki skierowano go już w lipcu 1942 roku. Patrz: Bryant 2014 ↓, s. 88.
  2. ↑ Był to stosunkowo niski wyrok, gdy wziąć pod uwagę zbrodnie, których popełnienie udowodniono Münzbergerowi. Zdaniem Michaela Bryanta w oczach sędziów okolicznością łagodzącą okazał się fakt, iż był niskim rangą esesmanem – zaledwie trybikiem w machinie zagłady. Ponadto jego zdaniem sędziowie prawdopodobnie ocenili, że zbrodnie Münzbergera nie dorównywały zbrodniom esesmanów takich jak Kurt Franz czy August Wilhelm Miete, których w tym samym procesie skazano na karę dożywotniego więzienia. Patrz: Bryant 2014 ↓, s. 218–219.

Przypisy

  1. ↑ a b Aktion Reinhard: SS, Police, Railroad and Civilian Personnel. holocaustresearchproject.org. [dostęp 2017-06-29].
  2. ↑ a b c d e f g h Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 345.
  3. ↑ The Treblinka Perpetrators An overview of the German and Austrian SS and Police Staff. deathcamps.org. [dostęp 2017-06-29].
  4. ↑ a b Bryant 2014 ↓, s. 88.
  5. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 88–89 i 215–216.
  6. ↑ a b Bryant 2014 ↓, s. 216.
  7. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 215.
  8. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 83.
  9. ↑ a b Sereny 2002 ↓, s. 193.
  10. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 84.
  11. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 77.
  12. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 119.
  13. ↑ Bryant 2014 ↓, s. 121–122.
  14. ↑ Webb i Chocholatý 2014 ↓, s. 346.

Bibliografia

  • Michael S. Bryant: Eyewitness to Genocide: The Operation Reinhard Death Camp Trials, 1955–1966. Knoxville: The University of Tennessee Press, 2014. ISBN 978-1-62190-070-2. (ang.).
  • Gitta Sereny: W stronę ciemności. Rozmowy z komendantem Treblinki. Warszawa: Wydawnictwo Cyklady, 2002. ISBN 83-86859-71-7.
  • Chris Webb, Michal Chocholatý: The Treblinka death camp. History, Biographies, Remembrance. Stuttgart: ibidem-Verlag, 2014. ISBN 978-3-8382-0656-1. (ang.).

Media użyte na tej stronie

SS-Unterscharführer.svg
Autor: Rama, Licencja: CC BY-SA 2.0 fr
Rang insignia of the SS/Waffen-SS, here universal collar patches to the NCO-rank/ Officer Aspirant rank “SS-Unterscharfuehrer/ SS-Junker” until 1945.