Gwardia Narodowa (powstanie listopadowe)

Gwardia Narodowa

Grafika z czerwca 1831 roku wykonana przez Fryderyka Krzysztofa Dietrich, przedstawiająca oddział Gwardii Narodowej w Warszawie
Historia
Państwo	Królestwo Polskie
Sformowanie	11 grudnia 1830
Rozformowanie	1831
Tradycje
Rodowód	Straż Bezpieczeństwa
Dowódcy
Pierwszy	Antoni Jan Ostrowski
Ostatni	Piotr Łubieński
Działania zbrojne
Powstanie listopadowe
Organizacja
Podległość	Władze powstańcze

Gwardia Narodowa (dawn. Gwardya Narodowa, występuje czasami jako Gwardia Narodowa Warszawska) – polska formacja porządkowa podczas powstania listopadowego.

Gwardia Narodowa została stworzona na styl gwardii z Księstwa Warszawskiego. Dnia 30 listopada 1830 roku decyzją Rady Administracyjnej została utworzona Straż Bezpieczeństwa, formacja pod dowództwem Piotra Łubieńskiego była stworzona głównie z plebsu i drobnych rzemieślników, jej głównym zadaniem było rozbrajanie żądnego walki ludu Warszawy i tłumienie wszelkich oznak powstania. 11 grudnia po objęciu władzy przez Rząd Tymczasowy, Straż Bezpieczeństwa otoczona złą sławą przeistoczyła się w Gwardię Narodową z nowym dowódcą Antonim Janem Ostrowskim. Po krwawym 15 sierpnia 1831 roku dowódcą został Piotr Łubieński. Wraz z przegraną powstania listopadowego i zdobyciem Warszawy przez rosjan, Gwardia Narodowa przestała istnieć.

W szeregach Gwardii Narodowej Warszawskiej służyło około 6000 gwardzistów z czego, aż 409 żydów. Przed stworzeniem Starozakonnej Gwardii Miejskiej była to jednostka z największą liczbą osób wyzania mojżeszowego podczas powstania listopadowego.

Pierwszy dowódca Antoni Jan Ostrowski, litografia autorstwa Eustache Maurin i Francois Villain z 1832 roku

Ważniejsze działania

• 25 grudnia 1830 – udział w uroczystości obchodów rocznicy śmierci rosyjskich dekabrystów, tego samego dnia złączone izby sejmu i senatu zdetronizowały Mikołaja I z tronu polskiego
• Początek lutego 1831 – Rząd Narodowy ustanowił w Warszawie stan oblężenia, Gwardia Narodowa Warszawska przygotowywała miasto do ewentualnej obrony
• 25 lutego 1831 – Gwardia tworzyła kompanie mające na celu obronę Warszawy, niektórzy gwardziści bezpośrednio brali udział w walkach o Olszynkę Grochowską, kompanie w Warszawie miały być panicznie przerażone informacją, że rosjanie zbliżają się do stolicy, że sam dowódca Antoni Ostrowski miał pędzić konno ulicami miasta i krzyczeć: „Zamykajcie sklepy, Moskale wchodzą!”
• Początek kwietnia 1831 – Gwardia Narodowa była odpowiedzialna za eskortę jeńców rosyjskich z bitwy po Dębem Wielkim do Warszawy
• 2 kwietnia 1831 – udział w defiladzie w Warszawie, gdzie gwardziści prezentowali zdobyczne sztandary carskie z bitwy pod Dębem Wielkim
• 12 czerwca 1831 – Gwardia Nrodowa przygotowała uroczysty obiad dla żołnierzy polskich, którzy powrócili z bitwy pod Ostrołęką do stolicy
• 29 czerwca – 15 sierpnia 1831 – warty przy więźniach na Zamku Królewskim i obrona oskarżonych podczas samosądów 15 sierpnia
• 6 – 7 września 1831 – walka w obronie Warszawy

Umundurowanie

Mundur gwardzisty składał się z:

• Granatowej kurtki wołoszki z karmazynowymi dodatkami (kołnierzem, mankietami, wypustkami, obszyciami epoletów),
• Granatowych spodni,
• Granatowej wysokiej rogatywki z karmazynowymi wypustkami

Wersja oficerska różniła się rogatywką koloru karmazynowego i znakami oficerskimi na kurtce jak w wojsku liniowym.

Oficerowie mogli również mieć mundur galowy, czyli granatowy frak z karmazynowymi dodatkami i znakami oficerskimi, lecz jego posiadanie nie było obowiązkowe.

Bibliografia

• Marian Brandys, Koniec świata szwoleżerów, t. III, Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1976 r.
• Marian Brandys, Koniec świata szwoleżerów, t. IV Państwowe Wydawnictwo „Iskry”, Warszawa 1976 r.
• Monika Żebrowska, Gwardia Narodowa Warszawska 1830-1831: Organizacja i umundurowanie, Wydawnictwo Akademii Humanistycznej im. A.Gieysztora w Pułtusku