Gwary przejściowe

Gwary przejściowe – gwary występujące na pograniczu dwóch dialektów lub języków. Od gwar mieszanych odróżnia je to, że w tego typu gwarach dwie przeciwstawne cechy nie występują w jednej kategorii gramatycznej bądź fonetycznej – łatwo jest więc jednoznacznie określić, która cecha pochodzi od którego dialektu. Gwary przejściowe, w odróżnieniu do gwar mieszanych, cechują się systemowym charakterem zaczerpniętych cech[1][2]. Jeden z dialektów zawsze dominuje nad drugim[3]. Gwary przejściowe powstają tam, gdzie nie istnieją ostre granice między dialektami[3].

Polskimi gwarami przejściowymi są gwary tucholskie, w których krzyżują się cechy sąsiednich gwar kociewskich i krajniackich[3].

Za gwarę przejściową można uznać gwarę łowicką. Z jej właściwościami wiązał się problem określenia jej przynależności dialektalnej. Przez długi czas zaliczana była do gwar małopolskich, ale obecnie uznawana jest za część dialektu mazowieckiego[3].

Przykładem gwar przejściowych na pograniczu dwóch różnych języków są gwary laskie. Z powodu dominacji języka czeskiego są one zaliczane raczej do dialektu morawskiego, nie zaś do polskiego dialektu śląskiego. W gwarach tych jest h zamiast g, nie ma natomiast zjawiska iloczasu[4].

Przypisy

  1. ↑ Zarchiwizowana kopia, „Jazykovedný časopis”, 51–54, s. 61 [dostęp 2020-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-25] (słow.).
  2. ↑ Pavel Ondrus, Dejiny slovenského jazyka a dialektológia, Uniwersytet Komeńskiego, 1979, s. 25 [dostęp 2020-04-25] [zarchiwizowane z adresu 2020-04-25] (słow.).
  3. ↑ a b c d Halina Karaś: Gwary przejściowe. W: Dialektologia polska [on-line]. [dostęp 2017-12-23].
  4. ↑ Kazimierz Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. II, Wrocław: Ossolineum, 1999, s. 232, ISBN 83-04-04445-5, OCLC 835934897 (pol.).