Gwda

Gwda

Gwda w Pile (Wyspa Gardolinka)
Kontynent	Europa
Państwo	Polska
Rzeka
Długość	145 km
Średni przepływ	27,2 m³/s (Piła)
Źródło
Miejsce	jez. Wierzchowo
Wysokość	139,0 m n.p.m.
Współrzędne	53°51′03″N 16°40′13″E/53,850833 16,670278
Ujście
Recypient	Noteć
Miejsce	miasto Ujście
Wysokość	ok. 48 m n.p.m.
Współrzędne	53°03′18″N 16°43′35″E/53,055000 16,726389
Położenie na mapie województwa zachodniopomorskiego źródło ujście
Położenie na mapie Polski źródło ujście

(c) geo573, CC BY 3.0

Gwda we wsi Gwda Wielka

(c) geo573, CC BY 3.0

Most w Lędyczku

Meandry Gwdy

Gwda – rzeka na Pojezierzu Południowopomorskim, w wydzielonej Dolinie Gwdy. Jest to prawy dopływ rzeki Noteć. Długość rzeki wynosi 145,1 km, a powierzchnia jej dorzecza 4943 km²^[1]

Od jeziora Wierzchowo aż do Ujścia przez rzekę prowadzi szlak kajakowy.

Fragment rzeki jest objęty rezerwatem Dolina Gwdy.

Przebieg

Gwda wypływa z południowego brzegu jeziora Wierzchowo (mezoregion Dolina Gwdy). Jezioro to ma tylko 2 nazwane dopływy: Strużka oraz Bielec. Nie wyróżnia się obecnie jednego obszaru źródłowego Gwdy. Do 1945 r. za obszar źródliskowy Gwdy uznawano teren przy osadzie Kamienna (gmina Biały Bór)^[2]. Jednak obszar ten nie został wyróżniony przez Zakład Hydrografii i Morfologii Koryt Rzecznych IMGW, a został zakwalifikowany do zlewni Bielca (o większych przepływach)^[3].

Z jeziora Wierzchowo, rzeka płynie na południe przy południowej części wsi Stare Wierzchowo. Następnie dalej na południe do jeziora Smolęsko. Wypływa od południowego brzegu i biegnie w kierunku południowym. Dalej przepływa przez zachodnią część wsi Spore. Stąd dalej na południe, gdzie wpada do północno-zachodniej zatoki jeziora Wielimie. W pobliżu wsi Gwda Mała wpada do rzeki jej odnoga, Dołga (przepływająca m.in. przez Dołgie Jezioro). Następnie Gwda krzyżuje się z drogą krajową nr 20 oraz torami linii kolejowej Szczecinek-Miastko-Słupsk, a ok. 2,5 km na południe z linią kolejową Szczecinek-Czarne-Chojnice. W okolicach wsi Lubnica wpada do niej największy jej dopływ, Czernica i aż do wsi Lędyczek wyznacza granicę pomiędzy województwami: wielkopolskim i pomorskim. Następnie płynie wzdłuż dróg krajowych nr 22 i nr 11, omijając miasto Jastrowie, oraz wieś Tarnówkę. Kolejno przepływa przez wieś Płytnicę, a ok. 9 km na południe przez Piłę. W miejscowości Ujście wpada do Noteci.

Średni przepływ rzeki w Pile wynosi 27 m³/s^[4]. Gwda wpada do mniejszej w tym miejscu Noteci – średni przepływ w Ujściu po połączeniu rzek to 44 m³/s^[5].

Jakość wód

Według danych oceny stanu wód Gwdy z 2010 wykonanej dla części do wpływu do jeziora Wielimie określono: II klasę elementów biologicznych, I klasę elementów hydromorfologicznych, II klasę elementów fizykochemicznych^[6].

Hydronimia

W polskiej publikacji z 1926 r. przedstawiono nazwy rzeki: Chuda, Chudda, Kudda, Kudowa, Gwda, Wda, Gda, Gwida, Gnida, Głda, Falin, Walin, Walni, Valim, Küddow, Kida^[7]. Na polskiej mapie wojskowej z 1936 r. przy oznaczeniu rzeki podano polski egzonim Głda^[8].

Do 1945 r. poprzednią niemiecką nazwą rzeki była Küddow^[9]. W 1949 r. ustalono urzędowo polską nazwę Gwda^[10].

Zagospodarowanie

Elektrownie wodne na Gwdzie:

• „Podgaje” – w Podgajach
• „Jastrowie” – w Jastrowiu
• „Ptusza” – w Ptuszy
• „Tarnowski Młyn” – w Tarnówce
• „Dobrzyca” – w Dobrzycy
• „Koszyce” – w Pile-Koszycach
• „Byszki” – w Byszkach

Przypisy

Dorzecze Gwdy

Linki zewnętrzne

• Gwda, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 922 .

Zobacz też

• Rzeki w Polsce