Gwiazda Przemyśla

Gwiazda Przemyśla
Awers
Awers
Baretka
Baretka
Ustanowiono13 grudnia 1921
Wielkość55 × 45
Kruszectombak
Legitymacja nadania odznaki „Gwiazda Przemyśla” podchorążemu Józefowi Rodzeniowi.

Gwiazda Przemyśla – odznaka pamiątkowa przyznawana uczestnikom walk o oswobodzenie miasta Przemyśl toczonych od 1 listopada 1918 do 16 maja 1919 podczas wojny polsko-ukraińskiej.

Opis odznaki

W rocznicę oswobodzenia Przemyśla zebrał się komitet wojskowo-cywilny, mający nadać odznaczenie jednostkom uczestniczącym w obronie i odzyskaniu miasta[1]. Jego przewodniczącym został ówczesny komendant płk Gustaw Wolgner, a w gremium zasiedli oficerowie: płk Hackbeil, kpt. Jelewski, kpt. Łobarzewski, kpt. Studziński, kpt. Doskowski, kpt. Mańkowski, kpt. inż. Kazimierz Osiński, por. Adamowski oraz cywile: senator Apolinary Garlicki, prof. Przyjemski, naczelnik Ludomił Fiałkiewicz, dyr. Smołka, inż. Osostowicz, insp. Jankowski[1]. Został ułożony statut i zatwierdzona odznaka Gwiazda Przemyśla[1]. Odznakę ustanowiło miasto Przemyśl dla swych oswobodzicieli. Zaprojektowali ją Stanisław Jankowski i inż. Kazimierz Osiński[2]. Sztancę wykonał artysta Włosiński ze Lwowa[1].

Statut i odznaka zostały zarejestrowane przez Naczelne Dowództwo Wojska Polskiego i Ministerstwo Spraw Wojskowych[1][3] (zatwierdzona Dz. Rozk. MSWojsk. nr 49, poz. 60 z 13 grudnia 1921 roku[2]). Podczas uroczystości pierwszej rocznicy wyzwolenia Przemyśla komitet przyznał 1000 odznak[1]. Za okres obrony Przemyśla przyjęto okres od 1 listopada 1918 do 16 maja 1919[1]. Do przyznania odznaki nadeszło ok. 13 tys. zgłoszeń osób dysponujących legitymacjami z czasu obrony Przemyśla oraz oświadczeniem dwóch świadków[1]. Zgłoszenia przyjmowano osobno od wojskowych (właściwy był adiutant Dowództwa Obozu Warownego kpt. Łobarzewski i por. Adamowski) i od cywilnych (właściwy był inż. Osiński)[1]. Do 1933 nadano 9 tys. odznak (łącznie w obronie Przemyśla i ziemi przemyskiej brało udział ok. 17 tys. osób)[1]. Ustalono, że wielu z obrońców ominęło odznaczenie, jako że nie byli świadomi o jej istnieniu, natomiast część osób skutecznie złożyła wniosek, lecz nie była w stanie odebrać wyróżnienia[1].

„Gwiazda Przemyśla” była noszona na czerwono-żółtej wstążce (według Witolda Huperta)[4][5] lub na wstążce czerwonej z białymi paskami po bokach (według Wiesława Bończy-Tomaszewskiego)[6]. Ta ostatnia wersja jest przedstawiana przez Muzeum Narodowe Ziemi Przemyskiej[7].

Odznaka jednoczęściowa wykonana w tombaku srebrzonym, oksydowana. Posiada kształt sześcioramiennej gwiazdy na którą nałożony jest wieniec z liści wawrzynu. Na górnym ramieniu gwiazdy umieszczono koronę połączoną z herbem Przemyśla. W środku wieńca znajduje się panorama Przemyśla. W dolnej części podwójna wstęga z napisem: OBROŃCOM PRZEMYŚLA, a między wstęgami czterolistna tabliczka z datami ll.XI. 1918 16.V. 1919. Na rewersie wybity numer nadania i nazwisko wykonawcy: E.M. Unger - Lwów[2].

Odznaczeni

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i j k Kazimierz Osiński: Gwiazda Przemyśla. W: „Oświata - to potęga”. Wydawnictwo pamiątkowe z okazji obchodu 15-lecia Niepodległości Państwa Polskiego. Przemyśl: 1933, s. 83-84.
  2. ↑ a b c Sawicki i Wielechowski 2007 ↓, s. 669.
  3. ↑ Piotr Jaroszczak: Obrona Przemyśla w 1918 roku. Piotr Jaroszczak. [dostęp 2018-01-22]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-23)].
  4. ↑ Witold Hupert: Relacja ppłk. Huperta, dowódcy Krakowskiej Legji Oficer. w akcji w Przemyślu i Lwowie o przebiegu ataku w Przemyślu. W: Bolesław Roja: Legendy i fakty. Warszawa: 1931, s. 336.
  5. ↑ Witold Hupert: Walka o Lwów (od 1 listopada 1918 do 1 maja 1919 roku). Warszawa: 1933, s. 54.
  6. ↑ Wiesław Bończa-Tomaszewski: Kodeks orderowy. Warszawa: Główna Księgarnia Wojskowa, 1939, s. 40.
  7. ↑ Za walkę o niepodległość Ziemi Przemyskiej - odznaczeni "Gwiazdą Przemyśla". [dostęp 2018-12-01]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-12-02)].

Bibliografia

  • Zdzisław Sawicki, Adam Wielechowski: Odznaki Wojska Polskiego 1918-1945. Katalog Zbioru Falerystycznego: Wojsko Polskie 1918-1939: Polskie Siły Zbrojne Na Zachodzie. Warszawa: Pantera Books, 2007. ISBN 978-83-2043299-2.
Falerystyka
Rodzaj odznaczenia
Elementy insygniów
Formy zredukowane
Lista odznaczeń w
Lista baretek w
Prawo
System odznaczeń w Polsce

The Order of the White Eagle.png

Media użyte na tej stronie

POL Brązowy Medal za Zasługi dla Obronności Kraju BAR.svg
Baretka: Brązowy Medal "za Zasługi dla Obronności Kraju".
The Order of the White Eagle.png
Autor: Jakubkaja, Licencja: CC BY 3.0
Order Orła Białego – szkic
Odznaka Gwiazda Przemyśla.jpg
Autor: Anwit, Licencja: CC BY-SA 4.0
Odznaka Gwiazda Przemyśla
2 Gwiazda Przemyśla.jpg
Dyplom nadania odznaki "Gwiazda Przemyśla"