Geastrum

Gwiazdosz
Ilustracja
Gwiazdosz długoszyjkowy
Systematyka
Domenaeukarionty
Królestwogrzyby
Typpodstawczaki
Klasapieczarniaki
Rządgwiazdoszowce
Rodzinagwiazdoszowate
Rodzajgwiazdosz
Nazwa systematyczna
Geastrum Pers.
Neues Mag. Bot. 1: 85 (1794)
Typ nomenklatoryczny

Geastrum pectinatum Pers.

Gwiazdosz brodawkowaty
Gwiazdosz potrójny

Geastrum Pers. (gwiazdosz) – rodzaj grzybów należący do rodziny gwiazdoszowatych (Geastraceae)[1].

Systematyka i nazewnictwo

Pozycja w klasyfikacji według Index Fungorum: Geastraceae, Geastrales, Phallomycetidae, Agaricomycetes, Agaricomycotina, Basidiomycota, Fungi[1].

Synonimy naukowe: Anthropomorphus Seger, (1745) Astrocitum Raf., Med. Repos., Astrycum Raf., Coilomyces Berk. & M.A. Curtis, Geaster P. Micheli, Geaster P. Micheli ex Fr., Geasteropsis Hollós, Glycydiderma Paulet, Plecostoma Desv., Trichaster Czern[2].

Nazwę polską podał Feliks Teodorowicz w 1939 r., dawniej w polskim piśmiennictwie mykologicznym należące do tego rodzaju gatunki opisywane były jako promiennik, promieniak, gwiazda i geaster[3].

Charakterystyka

Saprotrofy rosnące na ziemi. Owocniki początkowo niepozorne, kuliste lub spłaszczone. Okrywa zewnętrzna pęka na cztery lub więcej płatków, które rozchylając się tworzą gwiaździste owocniki. Okrywa wewnętrzna jest kulista, siedząca lub wzniesiona na niewielkiej nóżce, znajduje się w niej masa zarodników. Zarodniki wydostają się przez otwór w szczycie. Wysyp zarodników brązowy, czarnobrązowy. Zarodniki okrągławe, brodawkowato-kolczaste, bez pory rostkowej[4].

Niektóre gatunki

  • Geastrum affine Colenso 1884
  • Geastrum arenarium Lloyd 1907
  • Geastrum australe Berk. 1859
  • Geastrum berkeleyi Massee 1889 – gwiazdosz angielski
  • Geastrum campestre Morgan 1887 – gwiazdosz szorstki
  • Geastrum clelandii Lloyd 1918
  • Geastrum corollinum (Batsch) Hollós 1904 – gwiazdosz brodawkowy
  • Geastrum coronatum Pers. 1801 – gwiazdosz koronowaty
  • Geastrum drummondii Berk. 1845
  • Geastrum elegans Vittad. 1842 – gwiazdosz bury
  • Geastrum fenestratum (Batsch) Lloyd 1901
  • Geastrum fimbriatum Fr. 1829 – gwiazdosz frędzelkowany
  • Geastrum floriforme Vittad. 1842 – gwiazdosz kwiatuszkowaty
  • Geastrum fornicatum (Huds.) Hook. 1821 – gwiazdosz wzniesiony
  • Geastrum hariotii Lloyd 1907
  • Geastrum hungaricum Hollós 1901 – gwiazdosz węgierski[5]
  • Geastrum lageniforme Vittad. 1842 – gwiazdosz baryłkowaty
  • Geastrum lilloi L.S. Domínguez 1996
  • Geastrum limbatum Fr. 1829
  • Geastrum melanocephalum (Czern.) V.J. Staněk 1956 – gwiazdosz czarnogłowy
  • Geastrum minimum Schwein. 1822 – gwiazdosz najmniejszy
  • Geastrum mirabile Mont. 1855
  • Geastrum pectinatum Pers. 1801 – gwiazdosz długoszyjkowy
  • Geastrum pouzarii V.J. Staněk 1954
  • Geastrum pseudostriatum Hollós 1901 – gwiazdosz chropowaty
  • Geastrum quadrifidum DC. ex Pers. 1794 – gwiazdosz czteropromienny
  • Geastrum rufescens Pers. 1801 – gwiazdosz rudawy
  • Geastrum saccatum Fr. 1829– gwiazdosz workowaty
  • Geastrum setiferum Baseia 2002
  • Geastrum simulans Lloyd 1905
  • Geastrum smardae V.J. Staněk 1956
  • Geastrum striatum DC. 1805 – gwiazdosz prążkowany
  • Geastrum subiculosum Cooke & Massee 1887
  • Geastrum velutinum Morgan 1895

Wykaz gatunków (nazwy naukowe) na podstawie Index Fungorum. Obejmuje on wszystkie gatunki występujące w Polsce i niektóre inne. Nazwy polskie według Władysława Wojewody[3] oraz Komisji ds. Nazewnictwa Grzybów[6] i in.[7].

Ochrona

Do 2014 roku wszystkie rodzime gatunki z tego rodzaju były objęte w Polsce ścisłą ochroną gatunkową. Z wejściem w życie nowej ustawy 1 marca 2015 r. z ochrony zostały wyłączone: gwiazdosz frędzelkowany, gwiazdosz najmniejszy, gwiazdosz potrójny, gwiazdosz prążkowany oraz gwiazdosz rudawy. Gwiazdosz brodawkowy i gwiazdosz czteropromienny znajdują się pod ochroną częściową[8].

Przypisy

  1. ↑ a b Index Fungorum [dostęp 2013-03-05].
  2. ↑ Species Fungorum [dostęp 2013-04-15].
  3. ↑ a b Władysław Wojewoda, Krytyczna lista wielkoowocnikowych grzybów podstawkowych Polski, Kraków: W. Szafer Institute of Botany, Polish Academy of Sciences, 2003, ISBN 83-89648-09-1.
  4. ↑ E. Gerhardt, Grzyby – wielki ilustrowany przewodnik, Warszawa: Klub dla Ciebie - Bauer-Weltbild Media, 2006, ISBN 83-7404-513-2.
  5. ↑ Według Index Fungorum takson niepewny.
  6. ↑ Komisja do spraw polskiego nazewnictwa grzybów [dostęp 2017-08-28].
  7. ↑ Wanda Rudnicka-Jezierska. Grzyby (Mycota). Tom XXIII. Podstawczaki (Basidiomycetes): purchawkowe (Lycoperdales), tęgoskórowe (Sclerodematales), pałeczkowe (Tulostomatales), gniazdnicowe (Nidulariales), sromotnikowe (Phallales), osiakowe (Podaxales), Kraków: Instytut Botaniki PAN,1991, ISBN 83-85444-01-7.
  8. ↑ Rządowe Centrum Legislacji, Rozporządzenie Ministra Środowiska z dnia 9 października – Dziennik Ustaw, dziennikustaw.gov.pl [dostęp 2018-09-25] (pol.).

Media użyte na tej stronie

Geastrum corollinum...jpg
Autor: Autor nie został podany w rozpoznawalny automatycznie sposób. Założono, że to Mariuszjbie (w oparciu o szablon praw autorskich)., Licencja: CC BY-SA 2.5
Geastrum triplex 20061226wa.jpg
Autor: User:Strobilomyces, Licencja: CC-BY-SA-3.0
Geastrum triplex in a field hedge in Hampton-in-Arden, England.
Geastrum pectinatum1.jpg
Autor: Sasata, Licencja: CC BY-SA 3.0
The earthstar mushroom Geastrum pectinatum Pers. Dried specimen.