Gwiazdozbiór Liska

Lisek
Nazwa łacińska	Vulpecula
Dopełniacz łaciński	Vulpeculae
Skrót nazwy łacińskiej	Vul
	Dane obserwacyjne (J2000)
Rektascensja	20 h
Deklinacja	25°
	Charakterystyka
Powierzchnia	268 stopni kw.
Liczba gwiazd o obserwowanej wielkości gwiazdowej < 3	0
Najjaśniejsza gwiazda	Anser (α Vul, 4,44m)
Gwiazdozbiory sąsiadujące	Łabędź; Lutnia; Herkules; Strzała; Delfin; Pegaz;
Roje meteorów	brak
	Widoczny na szerokościach geograficznych; pomiędzy 57° S a 90° N.

Lisek (łac. Vulpecula, dop. Vulpeculae, skrót Vul, inna używana nazwa Lis) – niezbyt jasny, 55. co do wielkości, gwiazdozbiór nieba północnego, wprowadzony w 1687 roku^[2], przez gdańskiego astronoma Jana Heweliusza, opublikowany w 1690 roku, pod pierwotną nazwą Lisek z Gęsią, w pośmiertnie wydanym atlasie Firmamentum Sobiescianum. Znajduje się on wewnątrz formacji „Trójkąta letniego”. Liczba gwiazd dostrzegalnych nieuzbrojonym okiem: około 45. Widoczny w Polsce od wiosny do jesieni^[3].

Gwiazdy Liska

Ilustracja Jana Heweliusza

Lisek jest wykrojony z Drogi Mlecznej w Łabędziu pomiędzy Strzałą a betą Łabędzia^[1]. Na granicy Liska i Strzały znajduje się grupa gwiazd, układająca się w kształt haka, widoczna przez małą lunetę, nazywana też gromada Wieszak.

Najjaśniejszą gwiazdą tej konstelacji jest Alfa Vulpeculae (Anser) o jasności 4,44^m, czerwony olbrzym odległy od Układu Słonecznego o 295 lat świetlnych. Nazwa tej gwiazdy oznacza po łacinie gęś. Początkowo cały gwiazdozbiór nosił nazwę „Lisek z Gęsią” (łac. Vulpecula cum Ansere) w pośmiertnie wydanym atlasie Firmamentum Sobiescianum. Owa gęś znajdowała się w pysku lisa. Po zmianie nazwy gwiazdozbioru na „Lisek”, gęś pozostała jako nazwa jego najjaśniejszej gwiazdy. Obok niej leży 8 Vul, pomarańczowy olbrzym szóstej wielkości, położony w odległości 484 lat świetlnych^[2]. Obie znajdują się w różnych odległościach od Słońca, więc nie są ze sobą związane.
T Vul to żółto-biały nadolbrzym z grupy cefeid, którego wielkość gwiazdowa zmienia się co 4,4 dnia. Położony w odległości 1700 lat świetlnych od Słońca^[2].

Interesujące obiekty

asteryzm zwany Gromadą BrocChiego lub Wieszakiem (od kształtu przypominającego wieszak na ubrania)^[4]. Collinder 399 (Gromada BrocChiego) składa się z 10 gwiazd o jasności od 5 do 7^m. Jest widoczny przez lornetkę na granicy Liska i Strzały. Sześć gwiazd tworzy niemal prostą linię, rozciągającą się na długości równej trzem średnicom tarczy Księżyca. Z środka drążka wychodzi zagięty łańcuch czterech gwiazd, tworząc haczyk Wieszaka. Najjaśniejszym składnikiem asteryzmu jest 4 Vul piątej wielkości, znajdujący się w haczyku. Gwiazdy znajdują się w odległości od około 200 do ponad 1000 lat świetlnych, w związku z tym nie tworzą prawdziwej gromady, a tylko zgrupowanie optyczne^[2].
M27 (NGC 6853, mgławica Hantle lub Mgławica Podwójny Dzwon) – jasna i rozległa mgławica planetarna o jasności 8^m i średnicy kątowej 7,5' (1/4 średnicy Księżyca w pełni), odległa o 1250 lat świetlnych. Jej nazwa bierze się z kształtu, widocznego na fotografiach. M27 pobudza do świecenia centralna gwiazda 13^m, która przed około 50 tysiącami lat gwałtownie odrzuciła zewnętrzne warstwy swej materii. Obiekt rozszerza się z ogromną prędkością, 27 km/s^[3]. Przez lornetkę wygląda jak eliptyczna, nieco zamglona świetlista plamka^[2].
Gromada otwarta NGC 6940 ma wielkość 6,3 i średnicę kątową niemal połowy Księżyca. Znajduje się w niej około 170 gwiazd. Gromada ma kształt wzdętej litery Y, bo każde z ramion Y jest chmurą iskierek, a nie linią. Centrum gromady znaczy pomarańczowa gwiazda^[1].

W 1967 roku w obrębie tej konstelacji angielscy radioastronomowie odkryli pierwszego pulsara. Jest położony około półtora stopnia na północ od Gromady BrocChiego^[2].

Przypisy

↑ ^a ^b ^c Praca zbiorowa: KOSMOS. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 480-481. ISBN 978-83-7670-323-7.
↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ian Ridpath: Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 262. ISBN 978-83-7073-928-7.
↑ ^a ^b Przewodnik po gwiazdozbiorach. W: Jan Desselberger, Jacek Szczepanik: Tablice astronomiczne z przewodnikiem po gwiazdozbiorach.. Bielsko-Biała: PPU „PARK” Sp. z o.o., 2002, s. 112-113. ISBN 83-7266-156-1.
↑ Przemysław Mieszko Rudź: Atlas gwiazd. Przewodnik po konstelacjach.. Warszawa: Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., 2015, s. 116. ISBN 978-83-7845-873-9.

Zobacz też

[Kosmos-1] Praca zbiorowa: KOSMOS. Warszawa: Buchmann Sp. z o.o., 2012, s. 480-481. ISBN 978-83-7670-323-7.

[gwiazda-2] ↑ ^a ^b ^c ^d ^e ^f Ian Ridpath: Gwiazdy i planety. Przewodnik Collinsa. Warszawa: MULTICO Oficyna Wydawnicza, 2010, s. 262. ISBN 978-83-7073-928-7.

[tablice-3] Przewodnik po gwiazdozbiorach. W: Jan Desselberger, Jacek Szczepanik: Tablice astronomiczne z przewodnikiem po gwiazdozbiorach.. Bielsko-Biała: PPU „PARK” Sp. z o.o., 2002, s. 112-113. ISBN 83-7266-156-1.

[rudz-4] Przemysław Mieszko Rudź: Atlas gwiazd. Przewodnik po konstelacjach.. Warszawa: Wydawnictwo SBM Sp. z o.o., 2015, s. 116. ISBN 978-83-7845-873-9.

[1]

[2]

[3]

[4]

Niebo północne	Andromeda Byk Cefeusz Herkules Jaszczurka Kasjopeja Korona Północna Lisek Lutnia Łabędź Mała Niedźwiedzica Mały Lew Pegaz Perseusz Psy Gończe Ryś Smok Strzała Trójkąt Warkocz Bereniki Wielka Niedźwiedzica Wolarz Woźnica Źrebię Żyrafa
Niebo równikowe	Baran Bliźnięta Delfin Erydan Hydra Koziorożec Lew Mały Pies Orion Orzeł Panna Rak Ryby Sekstant Skorpion Strzelec Waga Wieloryb Wodnik Wąż Wężownik Zając Żuraw
Niebo południowe	Centaur Cyrkiel Feniks Gołąb Góra Stołowa Indianin Jednorożec Kameleon Kil Kompas Korona Południowa Kruk Krzyż Południa Luneta Malarz Mikroskop Mucha Oktant Ołtarz Paw Piec Pompa Ptak Rajski Puchar Rufa Ryba Latająca Ryba Południowa Rylec Rzeźbiarz Sieć Tarcza Trójkąt Południowy Tukan Wielki Pies Wilk Wąż Wodny Węgielnica Zegar Złota Ryba Żagiel

Navigation

Nawigacja

Portale tematyczne

Gwiazdozbiór Liska

Spis treści

Gwiazdy Liska

Interesujące obiekty

Przypisy

Zobacz też

Media użyte na tej stronie