Gwinea

Republika Gwinei
République de Guinée
Flaga Gwinei
Herb Gwinei
Flaga GwineiHerb Gwinei
Dewiza: (fr.) Travail, Justice, Solidarité
(Praca, Sprawiedliwość, Solidarność)
Hymn:
Liberté

(Wolność)
Położenie Gwinei
Konstytucja

Konstytucja Gwinei

Język urzędowy

francuski

Stolica

Konakry

Ustrój polityczny

dyktatura wojskowa

Głowa państwa

p.o. prezydenta Mamady Doumbouya

Szef rządu

p.o. premiera Mohamed Béavogui

Powierzchnia
 • całkowita
 • wody śródlądowe


245 857 km²
~0%

Liczba ludności (2017)
 • całkowita 
 • gęstość zaludnienia
 • narody i grupy etniczne


12 970 000[1]
51 osób/km²
Mande (50%), Fulani (41%)

PKB (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


9,72 mld[1] USD
750[1] USD

PKB (PSN) (2017)
 • całkowite 
 • na osobę


26,5 mld[1] dolarów międzynar.
2041[1] dolarów międzynar.

Waluta

frank gwinejski (GNF)

Niepodległość

od Francji
2 października 1958

Religia dominująca

islam (85%)

Strefa czasowa

UTC ±0

Kod ISO 3166

GN

Domena internetowa

.gn

Kod samochodowy

RG

Kod samolotowy

3X

Kod telefoniczny

+224

Mapa Gwinei
(c) OCHA, CC BY 3.0
Region Gwinei

Gwinea (Guinée, Republika Gwinei – République de Guinée) – państwo w zachodniej Afryce nad Oceanem Atlantyckim, graniczące z Gwineą Bissau, Senegalem, Mali, Liberią, Wybrzeżem Kości Słoniowej i Sierra Leone. Członek Unii Afrykańskiej i ECOWAS.

Historia

Na przełomie I i II tysiąclecia północno-wschodnia część kraju wchodziła w skład dawnego państwa Ghana. Od XIII wieku obszar Gwinei znalazł się w centrum Imperium Mali. Przez kraj przebiegały szlaki handlowe, łączące regiony złotonośne z Afryką Północną. W XVI wieku, po rozpadzie Imperium Mali, koczowniczy lud Fulanów zajął wyżyny Futa Dżalon. Fulani na początku XVIII wieku ulegli islamizacji i rozpoczęli dżihad przeciwko sąsiednim ludom Dżalonke, Susu i Fulanami pozostającymi wyznawcami religii tradycyjnych. Po zwycięstwie wojen utworzyli w Gwinei islamskie państwo teokratyczne[2].

W połowie XV wieku na wybrzeże kraju dotarli Portugalczycy, a w XVII wieku kupcy francuscy. Na wybrzeżach kraju rozwinął się handel obejmujący głównie niewolników i kość słoniową. Na początku XIX wieku rozpoczęło się osadnictwo francuskie. W 1849 roku wybrzeże kraju stało się protektoratem Francji (Rivières-du-Sud). Początkowo zajęte obszary Gwinei podlegały gubernatorowi Senegalu. W 1891 roku utworzono Gwineę Francuską która była sukcesywnie powiększana. W 1897 roku Francuzi zakończyli pacyfikację teokratycznego Futa Dżalon i południowej Gwinei. Na początku XX wieku miejsce miały zbrojne wystąpienia antykolonialne. W 1904 roku Gwinea Francuska znalazła się we Francuskiej Afryce Zachodniej. W pierwszej połowie XX wieku rozpowszechniła się gospodarka plantacyjna. Kolonialna administracja przyczyniła się do rozkładu wcześniejszych struktur politycznych[2].

Po 1945 roku powstały afrykańskie organizacje polityczne, walczące o prawa tubylców. Formacje te były podzielone według kryteriów etnicznych i terytorialnych. W 1947 roku z gwinejskiego oddziału Afrykańskiego Zjednoczenia Demokratycznego powstała Demokratyczna Partia Gwinei (PDG). Na czele partii stanął działacz związkowy Ahmed Sekou Touré. PDG opowiadała się za całkowitą likwidacją kolonializmu, ale również przeciwko utrzymaniu tradycyjnych struktur społecznych (instytucja wodzostwa, kastowość). W 1946 roku kolonia uzyskała status terytorium zamorskiego Francji, rok później wprowadzono ograniczony samorząd. Wybory do gwinejskiej Rady Ustawodawczej wygrała PDG. W referendum z 1958 roku ludność Gwinei opowiedziała się za pełną niezależnością[2].

Kraj uzyskał niepodległość 2 października 1958. Pierwszym prezydentem niepodległego państwa został Sékou Touré (1958–72 także szef rządu). Francuzi wycofali swoje wsparcie gospodarcze, przez co Sékou Touré zwrócił się o pomoc do sąsiedniej Ghany oraz Związku Radzieckiego[2]. Wprowadzono jednopartyjne rządy PDG. Rząd realizował lewicowe reformy (w tym nacjonalizację niektórych gałęzi gospodarki, banków zagranicznych, ziemi, wprowadzenie bezpłatnego szkolnictwa i częściowo opieki medycznej). Przeprowadzono reorganizację administracji państwowej i afrykanizację kadr. Gwinea aktywnie uczestniczyła w ruchu państw niezaangażowanych. Od lat 60. doszło do zacieśnienia stosunków z krajami kapitalistycznymi i do ponownego zbliżenia się z Francją. Wraz z pogarszaniem się sytuacji gospodarczej, na emigracji powstawać zaczęła opozycja. W latach 70. prezydent stopniowo rezygnował z lewicowych reform[2].

W 1984 roku zmarł Sékou Touré, a w wyniku zamachu stanu władzę objął Lansana Conté. Rząd wojskowy rozwiązał Zgromadzenie Ludowe i PDG. Nawiązano bliską współpracę z Francją. Pod koniec lat 80. ruszyła demokratyzacja. W 1990 przyjęto nową konstytucję, a rok później wprowadzono system wielopartyjny. Pomimo demokratycznej konstytucji wojsko funkcję głowy państwa powierzyło Tymczasowej Radzie Odnowy Narodowej, na czele której stanął Conté. W 1993 zalegalizowano nową partię – Partię Jedności i Postępu (PUP), której przywódcą został Conté. Wybory prezydenckie w 1993 roku wygrał Conté (co zakwestionowała opozycja), a reelekcję uzyskał w 1998 i 2003 roku[2]. W 1995 roku prezydencka partia zwyciężyła w wyborach parlamentarnych (ten wynik również został zakwestionowany przez opozycjonistów), a po ich ogłoszeniu wybuchły antyrządowe zamieszki[2].

Gwinea uległa destabilizacji na skutek przeniesienia się na obszar kraju walk domowych między zbrojnymi ugrupowaniami z Sierra Leone, Liberii i Wybrzeża Kości Słoniowej. Destabilizacja kraju pogłębiała się w 2006 i 2007 doprowadzając w 2008 roku do wojskowego zamachu stanu[2].

W 2010 roku w wyborach prezydenckich zwyciężył Alpha Condé. Został on ponownie wybrany na prezydenta[3] w 2015 roku. W 2020 roku przeprowadzono w Gwinei referendum konstytucyjne, które pozwoliło kandydowanie Alpha Condé na trzecią kadencję. Przeciwko zmianie konstytucji sprzeciwiali się przeciwnicy prezydenta. Mimo protestów Alpha Condé zwyciężył wyborach prezydenckich w 2020 roku[4]. Opozycja oskarżyła prezydenta o sfałszowanie wyborów. 5 września 2021 Alpha Condé został obalony w wyniku zamachu stanu[5]. Przywódcą puczystów był Mamady Doumbouya, który w październiku 2021 roku został mianowany tymczasowym prezydentem[6].

Geografia

Powierzchnia:

  • całkowita: 245 857 km²
    • lądowa: 245 857 km²
    • wody: 0 km²

Długość granic:

Linia brzegowa: 320 km Liczba mieszkańców: 7466 tys.

Podział administracyjny

Gwinea dzieli się na siedem regionów i 33 prefektury. Stolica, Konakry, jest specjalnym regionem administracyjnym.

RegionPowierzchnia
(km²)
LudnośćStolica
Mapa regionów Gwinei
1Region Boké31 186760 119Boké
2Region Konakry4501 092 436Konakry
3Region Faranah35 581602 485Faranah
4Region Kankan72 1451 011 644Kankan
5Region Kindia28 873928 312Kindia
6Region Labé22 869799 545Labé
7Region Mamou17 074612 218Mamou
8Region Nzérékoré37 6581 348 787Nzérékoré

Gospodarka

Mimo bogatych złóż surowców, jest to jedno z najuboższych państw świata. Podstawą gospodarki jest rolnictwo; uprawy kawy, ryżu, manioku, prosa, sorga, bananów. W Gwinei znajduje się 30% wszystkich światowych złóż boksytów, a kraj jest drugim eksporterem tego surowca. Inne surowce to rudy żelaza, tytanu, niklu, diamenty i złoto, których eksploatacja jest rozwijana. Istnieje niewielki przemysł skórzano-obuwniczy, drzewny i spożywczy.

ONZ zalicza Gwineę do grupy najsłabiej rozwiniętych państw świata (tzw. LDC – Least Developed Countries)[7][8].

Podstawowe dane gospodarcze

  • PKB: 10,6 mld USD (dane z 2010 r.)[9]
  • PKB na mieszkańca: 1000 USD (dane z 2010 r.)
  • Wzrost PKB: 3% (2010 r.)
  • Udział w PKB poszczególnych dziedzin gospodarki: rolnictwo – 25,8%; przemysł – 45,7%; usługi – 28,5%

Transport

Sieć kolejowa w Gwinei

Infrastruktura kolejowa

Długość linii kolejowych

  • O szerokości 1435mm: 238 km
  • O szerokości 1000mm: 947 km[7]

Główne trasy kolejowe:

W kraju nie funkcjonują połączenia pasażerskie, w transporcie kolejowym dominuje wywóz surowców z kopalni do portów morskich.

Insfrastruktura drogowa

  • Drogi utwardzone: 4342 km
  • Drogi nieutwardzone: 40006 km[7]

Demografia

Średni roczny przyrost naturalny wynosi 29‰ (1985-1990). Przeciętna długość trwania życia wynosi 44 lata, a średnia gęstość zaludnienia 25 mieszkańców na km². Najgęściej zaludniony jest obszar masywu Futa Dżalon. W miastach mieszka 26% ludności. Główne miasta to: Konakry, Kankan, Kindia i Labé.

Struktura etniczna

Grupa etniczna[10]JęzykLiczebność w tys.Procent ludności
FulaniJęzyk ful5 44241,4%
Maninka (4 grupy – Mande)Język maninka3 77328,7%
Susu (Mande)Język susu1 50311,43%
KissiJęzyk kissi5964,53%
Kpelle (Mande)Język kpelle5904,49%
Toma (Mande)Język toma2702,05%
Kono (Mande)Język kono1731,32%
Jalunka (Mande)Język jalunka1220,93%
Kuranko (Mande)Język kuranko1150,87%
Mano (Mande)Język mano1090,83%

Religia

Struktura religijna kraju w 2010 roku według Pew Research Center[11][12]:

Przypisy

  1. a b c d e Dane dotyczące PKB na podstawie szacunków Międzynarodowego Funduszu Walutowego na rok 2017: International Monetary Fund: World Economic Outlook Database, April 2018. [dostęp 2018-05-02]. (ang.).
  2. a b c d e f g h Gwinea. Historia, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2016-09-01].
  3. Guinea sets date for presidential run-off vote. s. bbc.com. [dostęp 2021-11-05]. (ang.).
  4. Guinea elections: Alpha Condé wins third term amid violent protests. s. bbc.com. [dostęp 2021-11-05]. (ang.).
  5. Wojskowy zamach stanu w Republice Gwinei. s. defence.24.pl. [dostęp 2021-11-05].
  6. Guinea coup leader Mamady Doumbouya sworn in as interim president. s. aljazeera.com. [dostęp 2021-11-05]. (ang.).
  7. a b c CIA – The World Factbook. cia.gov. [zarchiwizowane z tego adresu (2015-09-19)]..
  8. List of Least Developed Countries (as of May 2016), https://web.archive.org/web/20170623015529/http://www.un.org/en/development/desa/policy/cdp/ldc/ldc_list.pdf, (01.07.2017).
  9. Guinea Economy 2011. [dostęp 2011-06-14]. (ang.).
  10. Country: Guinea – People Groups. Joshua Project, 2017. [dostęp 2017-10-25]. (ang.).
  11. Religious Composition by Country, in Percentages. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-30].
  12. Christian Population as Percentages of Total Population by Country. The Pew Research Center. [dostęp 2014-06-30].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Africa (orthographic projection).svg
Autor: Martin23230, Licencja: CC BY-SA 3.0
Orthographic map of Africa
WTO members and observers.svg
Map of World Trade Organization members and observers.
 
Members
 
Members, dually represented by the European Union
 
Observers
 
Non-members
Guinea crest01.png
Autor: Ttzavaras, Licencja: CC BY-SA 3.0 gr
Guinea crest
Railways in Guinea.svg
Autor: Jkan997, Licencja: CC BY-SA 3.0
Railway network of Guinea

Legend:

  • ━━━  1000mm gauge tracks
  • ━━━  1445mm gauge tracks
  • ━━━  major roads
  • ━━━  country border
Guinea in its region.svg
Autor: TUBSEmail Silk.svg Gallery, Licencja: CC BY-SA 3.0
Location of XY (see filename) in the region.
Guinea Regions.png
Autor: unknown, Licencja: CC-BY-SA-3.0