Gzin

Gzin

wieś
Państwo	Polska
Województwo	kujawsko-pomorskie
Powiat	bydgoski
Gmina	Dąbrowa Chełmińska
Liczba ludności (2011)	611[1]
Strefa numeracyjna	52
Tablice rejestracyjne	CBY
SIMC	0084161
Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska Gzin
Położenie na mapie Polski (c) Karte: NordNordWest, Lizenz: Creative Commons by-sa-3.0 de Gzin
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego (c) SANtosito, CC BY-SA 4.0 Gzin
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego Gzin
53°12′06″N 18°18′53″E/53,201667 18,314722
Strona internetowa

Staw w Gzinie

Przystanek kolejowy w Gzinie

Gzin – wieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Położenie

Miejscowość położona jest w gminie Dąbrowa Chełmińska, powiecie bydgoskim, na historycznej Ziemi Chełmińskiej. Wieś położona jest na skraju Wysoczyzny Chełmińskiej, na krawędzi zbocza Doliny Dolnej Wisły. W związku z tym topografia wsi jest urozmaicona. Na północnym skraju wysoczyzna przechodzi w głęboki parów, odwadniany przez strumień.

Nazwa

Nazwę wsi wywodzi się od rzeczownika giez, oznaczającego dokuczliwego, gryzącego insekta, owada. W najstarszych źródłach pisanych, Gzin pojawia się jako: Kysin, Kschin, Gzyne, Gdzyn^[2].

Charakterystyka

Gzin jest miejscowością sołecką w gminie Dąbrowa Chełmińska. Przez obrzeża wsi przebiega linia kolejowa nr 209 Bydgoszcz Wschód – Brodnica z przystankiem kolejowym Gzin. Miejscowość z Czarżem łączy malownicza droga biegnąca zboczem doliny Wisły o deniwelacji sięgającej 50 m. U podnóża doliny znajduje się wieś zwana Gzinem Dolnym. Zlokalizowany jest tu m.in. zakład górniczy wydobywający piasek i żwir ze skarpy doliny Wisły.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Gzin liczył 611 mieszkańców^[1]. Jest czwartą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.

Przyroda i rekreacja

Wieś położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych. Jest otoczona dużym kompleksem leśnym. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się rezerwat przyrody Linje, chroniący torfowisko, a pewnym oddaleniu trzy inne rezerwaty przyrody: Las Mariański, Wielka Kępa Ostromecka oraz Reptowo. W 2003 tereny otaczające wieś włączono w obszar Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.

Szlaki turystyczne

Przez Gzin przebiegają szlaki turystyczne:

• pieszy szlak turystyczny (48,4 km) „Rezerwatów Chełmińskich”, wiodący z Bydgoszczy-Fordonu do Chełmna^[3]
• szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski

Grodzisko

Na zachód od miejscowości, około 500 m na południe od polnej drogi z Gzina do Czarża i na północ od drogi z Gzina do Czemlewa znajduje się grodzisko kultury łużyckiej z okresu halsztackiego i wczesnego okresu lateńskiego^[2]. Położone jest na północnym skraju wysoczyzny morenowej, przechodzącej w głęboki parów w zboczu doliny Wisły. Grodzisko ma wymiary 180 x 112 m, o wałach tworzących czworobok o wysokości 1–11 m. Badania archeologiczne przeprowadzono w latach 1968-1969 (J. Chudziakowa) i 1970-1972 (O. Romanowska-Grabowska)^[2]. Odkryto warstwy kulturowe o miąższości od 3,9 do 5 m. Stwierdzono dwie fazy budowy wału: w pierwszej fazie konstrukcje drewniane uległy całkowitemu spaleniu, a następnie zasypano je warstwą piasku, co spowodowało poszerzenie wału w drugiej fazie. Wykopaliska odkryły również istnienie fosy od strony zachodniej. W majdanie (wnętrzu) grodzisko odsłonięto ok. 50 jam śmietnikowych z licznymi kośćmi zwierzęcymi i ludzkimi^[2]. Konstrukcje obronna miała prawdopodobnie formę osieku, który istniał tu jeszcze przed wzniesieniem osady obronnej, potem grodu warownego z załogą^[2]. Zniszczenie grodu wiązało się z najazdem Scytów (500 lat p.n.e.) lub później Prusów^[2]. Domostwa półziemiankowe koncentrowały się wokół wału, tworząc pośrodku pusty plac. Wśród znalezisk znajdowały się narzędzia żelazne, ozdoby brązowe oraz znaczne ilości przedmiotów wykonanych z kości i poroży. Nie zarejestrowano znalezisk z okresu prasłowiańskiego^[2].

W latach 60. XX wieku w Gzinie znaleziono duży skarb monetarny w Polsce (monety z czasów Zygmunta III Wazy)^[4].

Dawne cmentarze

Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki^[5].

Historia

Nazwę miejscowości (Gzyne) wymieniono 5 sierpnia 1222 roku w akcie nadania przez księcia Konrada Mazowieckiego rozległych posiadłości w ziemi chełmińskiej na rzecz biskupa misyjnego Prus Chrystiana^[2]. Z 1405 roku znany jest ze źródeł pisanych rycerz Mikołaj z Gzina. W 1408 w wyniku zamiany gruntów wieś dostaje się we własność kapituły chełmińskiej, a w 1505 – biskupstwa chełmińskiego^[2]. Od drugiej połowy XVI w. Gzin stanowił własność szlachecką Działyńskich. W I połowie XVII w. właścicielem był starosta bratiański Paweł Jan Działyński, późniejszy wojewoda pomorski. Po katastrofalnych zniszczeniach w wyniku wojen szwedzkich wieś zasiedlono na nowo w ustroju czynszowym, opartym na długoterminowej dzierżawie^[2]. W 1772 w wyniku I rozbioru Polski szlachecka własność ziemi w Gzinie przeszła pod zarząd pruski. W 1823 na podstawie pruskiej ustawy uwłaszczeniowej nastąpiła separacja gruntów chłopskich i folwarcznych. Własność dworska należała do Józefa Stefańskiego, którego łączny majątek sięgał 1172 ha wraz z folwarkami: Kijewo Szlacheckie (242 ha), Klęczkowo (312 ha), Kosowizna (175 ha), Lisewo (113 ha) ^[2]. W 1881 we wsi istniało 20 budynków, w tym 9 mieszkalnych. Miejscowość zamieszkiwały 144 osoby, w tym 124 katolików. Przeważali mało- i średniorolni chłopi^[2]. W 1945 roku własność dworską w Gzinie przejął Skarb Państwa, a większość gruntów w wyniku reformy rolnej rozparcelowano^[2].

Galeria

• 

  Miejsce rekreacji przy stawie

• 

  Panorama doliny Wisły z Gzina

• 

  Droga Gzin-Czarże

• 

  Dom w Gzinie Dolnym

• 

  Zakład górniczy w Gzinie Dolnym

• 

  Szynobus w Gzinie

Przypisy

Linki zewnętrzne

• Gzin, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 926 .