Gzin

Artykuł

53°12′6″N 18°18′53″E

- błąd

38 m

WD

53°15'N, 18°18'E, 53°15'N, 18°18'E

- błąd

20552 m

Odległość

1772 m

Gzin
wieś
Ilustracja
Państwo

 Polska

Województwo

 kujawsko-pomorskie

Powiat

bydgoski

Gmina

Dąbrowa Chełmińska

Liczba ludności (2011)

611[1]

Strefa numeracyjna

52

Tablice rejestracyjne

CBY

SIMC

0084161

Położenie na mapie gminy Dąbrowa Chełmińska
Mapa konturowa gminy Dąbrowa Chełmińska, po prawej nieco u góry znajduje się punkt z opisem „Gzin”
Położenie na mapie Polski
Położenie na mapie województwa kujawsko-pomorskiego
Położenie na mapie powiatu bydgoskiego
Mapa konturowa powiatu bydgoskiego, po prawej znajduje się punkt z opisem „Gzin”
Ziemia53°12′06″N 18°18′53″E/53,201667 18,314722
Strona internetowa
Staw w Gzinie

Gzinwieś w Polsce, położona w województwie kujawsko-pomorskim, w powiecie bydgoskim, w gminie Dąbrowa Chełmińska. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa bydgoskiego.

Położenie

Miejscowość położona jest w gminie Dąbrowa Chełmińska, powiecie bydgoskim, na historycznej Ziemi Chełmińskiej. Wieś położona jest na skraju Wysoczyzny Chełmińskiej, na krawędzi zbocza Doliny Dolnej Wisły. W związku z tym topografia wsi jest urozmaicona. Na północnym skraju wysoczyzna przechodzi w głęboki parów, odwadniany przez strumień.

Nazwa

Nazwę wsi wywodzi się od rzeczownika giez, oznaczającego dokuczliwego, gryzącego insekta, owada. W najstarszych źródłach pisanych, Gzin pojawia się jako: Kysin, Kschin, Gzyne, Gdzyn[2].

Charakterystyka

Gzin jest miejscowością sołecką w gminie Dąbrowa Chełmińska. Przez obrzeża wsi przebiega linia kolejowa nr 209 Bydgoszcz WschódBrodnica z przystankiem kolejowym Gzin. Miejscowość z Czarżem łączy malownicza droga biegnąca zboczem doliny Wisły o deniwelacji sięgającej 50 m. U podnóża doliny znajduje się wieś zwana Gzinem Dolnym. Zlokalizowany jest tu m.in. zakład górniczy wydobywający piasek i żwir ze skarpy doliny Wisły.

Demografia

Według Narodowego Spisu Powszechnego (III 2011 r.) Gzin liczył 611 mieszkańców[1]. Jest czwartą co do wielkości miejscowością gminy Dąbrowa Chełmińska.

Przyroda i rekreacja

Wieś położona jest na obszarze o wysokich walorach przyrodniczych. Jest otoczona dużym kompleksem leśnym. W bezpośrednim sąsiedztwie znajduje się rezerwat przyrody Linje, chroniący torfowisko, a pewnym oddaleniu trzy inne rezerwaty przyrody: Las Mariański, Wielka Kępa Ostromecka oraz Reptowo. W 2003 tereny otaczające wieś włączono w obszar Zespołu Parków Krajobrazowych Chełmińskiego i Nadwiślańskiego.

Szlaki turystyczne

Przez Gzin przebiegają szlaki turystyczne:

  • szlak turystyczny żółty pieszy szlak turystyczny (48,4 km) „Rezerwatów Chełmińskich”, wiodący z Bydgoszczy-Fordonu do Chełmna[3]
  • szlak rowerowy czarny szlak rowerowy „Po Dolinie Dolnej Wisły” Cierpice-Bydgoszcz-Świecie-Nowe-Gniew-Tczew-Kwidzyn-Grudziądz-Świecie-Ostromecko-Zamek Bierzgłowski

Grodzisko

Na zachód od miejscowości, około 500 m na południe od polnej drogi z Gzina do Czarża i na północ od drogi z Gzina do Czemlewa znajduje się grodzisko kultury łużyckiej z okresu halsztackiego i wczesnego okresu lateńskiego[2]. Położone jest na północnym skraju wysoczyzny morenowej, przechodzącej w głęboki parów w zboczu doliny Wisły. Grodzisko ma wymiary 180 x 112 m, o wałach tworzących czworobok o wysokości 1–11 m. Badania archeologiczne przeprowadzono w latach 1968-1969 (J. Chudziakowa) i 1970-1972 (O. Romanowska-Grabowska)[2]. Odkryto warstwy kulturowe o miąższości od 3,9 do 5 m. Stwierdzono dwie fazy budowy wału: w pierwszej fazie konstrukcje drewniane uległy całkowitemu spaleniu, a następnie zasypano je warstwą piasku, co spowodowało poszerzenie wału w drugiej fazie. Wykopaliska odkryły również istnienie fosy od strony zachodniej. W majdanie (wnętrzu) grodzisko odsłonięto ok. 50 jam śmietnikowych z licznymi kośćmi zwierzęcymi i ludzkimi[2]. Konstrukcje obronna miała prawdopodobnie formę osieku, który istniał tu jeszcze przed wzniesieniem osady obronnej, potem grodu warownego z załogą[2]. Zniszczenie grodu wiązało się z najazdem Scytów (500 lat p.n.e.) lub później Prusów[2]. Domostwa półziemiankowe koncentrowały się wokół wału, tworząc pośrodku pusty plac. Wśród znalezisk znajdowały się narzędzia żelazne, ozdoby brązowe oraz znaczne ilości przedmiotów wykonanych z kości i poroży. Nie zarejestrowano znalezisk z okresu prasłowiańskiego[2].

W latach 60. XX wieku w Gzinie znaleziono duży skarb monetarny w Polsce (monety z czasów Zygmunta III Wazy)[4].

Dawne cmentarze

Na terenie wsi zlokalizowany jest nieczynny cmentarz ewangelicki[5].

Historia

Nazwę miejscowości (Gzyne) wymieniono 5 sierpnia 1222 roku w akcie nadania przez księcia Konrada Mazowieckiego rozległych posiadłości w ziemi chełmińskiej na rzecz biskupa misyjnego Prus Chrystiana[2]. Z 1405 roku znany jest ze źródeł pisanych rycerz Mikołaj z Gzina. W 1408 w wyniku zamiany gruntów wieś dostaje się we własność kapituły chełmińskiej, a w 1505 – biskupstwa chełmińskiego[2]. Od drugiej połowy XVI w. Gzin stanowił własność szlachecką Działyńskich. W I połowie XVII w. właścicielem był starosta bratiański Paweł Jan Działyński, późniejszy wojewoda pomorski. Po katastrofalnych zniszczeniach w wyniku wojen szwedzkich wieś zasiedlono na nowo w ustroju czynszowym, opartym na długoterminowej dzierżawie[2]. W 1772 w wyniku I rozbioru Polski szlachecka własność ziemi w Gzinie przeszła pod zarząd pruski. W 1823 na podstawie pruskiej ustawy uwłaszczeniowej nastąpiła separacja gruntów chłopskich i folwarcznych. Własność dworska należała do Józefa Stefańskiego, którego łączny majątek sięgał 1172 ha wraz z folwarkami: Kijewo Szlacheckie (242 ha), Klęczkowo (312 ha), Kosowizna (175 ha), Lisewo (113 ha) [2]. W 1881 we wsi istniało 20 budynków, w tym 9 mieszkalnych. Miejscowość zamieszkiwały 144 osoby, w tym 124 katolików. Przeważali mało- i średniorolni chłopi[2]. W 1945 roku własność dworską w Gzinie przejął Skarb Państwa, a większość gruntów w wyniku reformy rolnej rozparcelowano[2].

Galeria

Przypisy

  1. a b GUS: Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.
  2. a b c d e f g h i j k l m Zdzisław Raszeja: Ostromecko i okolice. Bydgoszcz: Wydawnictwo Margrafsen, 2002, s. 25-28. ISBN 83-87070-78-5. (pol.).
  3. Włodzimierz Bykowski: Weekend w drodze – interaktywny przewodnik rowerowy okolic Bydgoszczy. Bydgoszcz: Wydawnictwo Aperion, 1999, s. 51-88. ISBN 83-911441-0-0.
  4. Darcie pierza i inne rytuały w Gzinie
  5. lapidaria.wikidot.com. [dostęp 2011-12-29].

Linki zewnętrzne

Media użyte na tej stronie

Dąbrowa Chełmińska (gmina) location map.png
Autor:
OpenStreetMap contributors
, Licencja: CC BY-SA 2.0
Mapa gminy Dąbrowa Chełmińska, Polska
Kuyavian-Pomeranian Voivodeship location map.svg
(c) SANtosito, CC BY-SA 4.0
Location map of Kuyavian-Pomeranian Voivodeship. Geographic limits of the map:
  • N: 53.83 N
  • S: 52.28 N
  • W: 17.16 E
  • E: 19.88 E
Bydgoszcz County location map02.svg
Autor: SANtosito, Licencja: CC BY-SA 4.0
Location map of Bydgoszcz County with urbanized area highlighted. Geographic limits of the map:
  • N: 53.46 N
  • S: 52.91 N
  • W: 17.65 E
  • E: 18.42 E
POL Szlak żółty.svg
Żółty szlak turystyczny.
Szlak rowerowy czarny.svg
Czarny szlak rowerowy
DDW Gzin-Czarze9 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Widok na zachodnie zbocze Doliny Fordońskiej (część Doliny Dolnej Wisły) z drogi Gzin-Czarże
Gzin staw 1 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin, gmina Dąbrowa Chełmińska
Gzin Dolny 3 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin Dolny, gmina Dąbrowa Chełmińska
Gzin kolej 2 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin przystanek kolejowy, gmina Dąbrowa Chełmińska, linia kolejowa nr 209 Bydgoszcz-Chełmża
DDW Gzin-Czarze droga4 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin, gmina Dąbrowa Chełmińska, widok na Dolinę Dolnej Wisły
Gzin staw 2 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin, gmina Dąbrowa Chełmińska
Gzin Dolny 4 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin Dolny, gmina Dąbrowa Chełmińska
Gzin kolej 1 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin przystanek kolejowy, gmina Dąbrowa Chełmińska, linia kolejowa nr 209 Bydgoszcz-Chełmża
Gzin 4 8-2015.jpg
Autor: Pit1233, Licencja: CC0
Gzin, gmina Dąbrowa Chełmińska