HMNZS Achilles

HMNZS Achilles
HMNZS „Achilles”
Klasa	„Leander”
Typ	lekki krążownik
Historia
Stocznia	Cammell Laird, Birkenhead
Położenie stępki	11 czerwca 1931
Wodowanie	1 września 1932
Royal Navy
Nazwa	HMS Achilles
Wejście do służby	10 października 1933
Nowa Zelandia
Nazwa	HMNZS Achilles
Wejście do służby	1 października 1936 – wypożyczony do RNZN
Wycofanie ze służby	17 września 1946
Dane taktyczno-techniczne
Wyporność	standardowa 7270 t pełna: 9740 t
Długość	169,1 m
Szerokość	17 m
Zanurzenie	5,8 m
Napęd
4 turbiny parowe Parsonsa, 6 kotłów Yarrowa, 4 śruby, 73280 KM
Prędkość	32,5 węzła
Zasięg	5730 mil morskich (10 610 km) przy prędkości 13 węzłów (24 km/h)
Sensory
radar artyleryjski SS1
Uzbrojenie
8 dział 152 mm 4 dział 102 mm 12 karabinów maszynowych 12,7 mm wyrzutnie torpedowe:8x533 mm
Opancerzenie
76,2 mm – komory amunicyjne, 25,4 cm – pokład i wieże
Wyposażenie lotnicze
1 wodnosamolot Fairey Seafox/Supermarine Walrus/DH Queen Bee
Załoga	550 (w czasie wojny: 680)

HMNZS Achilles – krążownik lekki typu Leander, który służył w Królewskiej Marynarce Wojennej Nowej Zelandii podczas II wojny światowej. Wcześniej służył w brytyjskiej Royal Navy pod nazwą HMS Achilles. Nazwany imieniem mitycznego bohatera „Iliady”, wsławił się podczas bitwy u ujścia La Platy.

Opis konstrukcji

Drugi z serii krążowników typu Leander, zaprojektowany na podstawie doświadczeń zdobytych przy budowie i eksploatacji krążowników ciężkich typu York jako okręty eskortowe mające zapewnić osłonę dla konwojów przed atakami okrętów nawodnych. W wyniku doświadczeń z eksploatacji pierwszego okrętu klasy, zmodyfikowany do standardu „ulepszony-Leander”. Mógł przenosić wodnopłatowce Supermarine Walrus. Przenosił też bezzałogowe, sterowane radiowo samoloty DH.82 Queen Bee – zmodyfikowane DH.82 Tiger Moth.

Historia

Zbudowany w stoczni Cammell Laird Birkenhead, 1 września 1932. Wszedł do służby w Royal Navy 10 października 1933 pod nazwą HMS Achilles. Wraz z bliźniaczym HMNZS Leander służył w Nowozelandzkim Dywizjonie Royal Navy. W 1941 Dywizjon Nowozelandzki Royal Navy przekształcono w Królewską Marynarkę Wojenną Nowej Zelandii, do której został włączony 1 października 1941 roku jako HMNZS „Achilles”. Załogę w 60% stanowili Nowozelandczycy.

Początek wojny zastał okręt na południowym Atlantyku, gdzie rozpoczął służbę patrolową i poszukiwanie niemieckich statków handlowych. 22 października 1939 przybył na Falklandy, gdzie został przydzielony do Eskadry Południowoamerykańskiej, pod dowództwem komandora Henry Harwooda – wraz z HMS „Exeter” i HMS „Cumberland” utworzył grupę „Force G”.

Bitwa u ujścia La Platy

„Achilles” widziany z „Ajaxa” w pościgu za pancernikiem kieszonkowym „Admiral Graf Spee”.

Rankiem 13 grudnia 1939 roku z okrętów „Force G” („Ajax”, „Achilles”, „Exeter”) wypatrzono o godz. 06:16 dym i maszty okrętu wojennego, który po zbliżeniu rozpoznano jako niemiecki pancernik kieszonkowy „Admiral Graf Spee”. Okręty rozpoczęły bój artyleryjski, początkowo na długim dystansie, który jednak szybko skrócono, ze względu na mniejszą donośność artylerii lekkich krążowników alianckich. W trakcie wymiany ognia Achilles odniósł uszkodzenia, 4 członków załogi zostało zabitych, dowódca jednostki, kapitan W.E. Parry odniósł rany. „Admiral Graf Spee” został wzięty w dwa ognie przez okręty alianckie i odniósł liczne uszkodzenia, zabitych zostało 36 marynarzy niemieckich. W wyniku tego o godz. 7:45 „Admiral Graf Spee” zerwał kontakt bojowy, i skierował się do neutralnego portu Montevideo, do którego zawinął ok. godz. 22. „Ajax” i „Achilles”, bez wsparcia HMS „Exeter”, który doznał ciężkich uszkodzeń i musiał się chwilowo wycofać, cały czas śledziły niemiecki okręt i pilnowały, by nie wymknął się pod osłoną nocy. W rezultacie, dowódca niemiecki, komandor Langsdorff, aby niedopuścić do internowania okrętu i aby uniknąć ofiar w załodze w boju z przeważającymi, jak sądził, siłami alianckimi, zdecydował o samozatopieniu okrętu^[1].

Obszar Pacyfiku

Po bitwie Achilles powrócił do Auckland, do którego dotarł 23 lutego 1940 roku. Tam dokonano niezbędnych napraw i okręt powrócił do służby już w czerwcu. Wskutek nasilenia aktywności niemieckich rajderów na Pacyfiku w roku 1940, okręt odkomenderowano do służby patrolowej – m.in. „Achilles” eskortował pierwszy Trans-Tasmański konwój VK.1, składający się z frachtowców MV „Empire Star”, MV „Port Chalmers”, RMS „Empress of Russia”, TSS „Maunganui”, na trasie pomiędzy Sydney (wyjście z portu 30 grudnia 1940) a Auckland^[2]. Gdy Japonia przystąpiła do wojny „Achilles” ochraniał konwoje wojskowe, później został przydzielony do sił ANZAC operujących na południowo-zachodnim Pacyfiku. W grudniu 1941 okręt dołączył do grupy operacyjnej kontradmirała J.G. Crace’a, stanowiącej eskortę konwoju „Pensacola”^[2]. W trakcie operacji na wodach wokół Nowej Georgii 5 stycznia 1943 roku okręt uległ uszkodzeniom, spowodowanym przez bomby zrzucone przez japoński samolot (uszkodzona wieża X). Pomiędzy kwietniem 1943 a majem 1944 Achilles był dokowany w Portsmouth w Anglii, podczas remontu uszkodzona wieża została wymieniona na 4 pom-pomy. Okręt powrócił do służby w ramach floty nowozelandzkiej i Brytyjskiej Floty Pacyfiku.

Przekazanie okrętu Indiom

Po wojnie okręt zwrócono Royal Navy (17 września 1946, Sheerness w stanie Kent). Później został sprzedany marynarce wojennej Indii (5 lipca 1948). W służbie pozostawał do 30 czerwca 1978 roku, po wycofaniu został pocięty na złom w Bombaju.

Ciekawostki

• HMNZS „Achilles” był pierwszym krążownikiem Royal Navy wyposażonym w radar kierowania ogniem (SS-1), wyprodukowanym nota bene w Nowej Zelandii^[3].
• okręt zagrał samego siebie w filmie Bitwa o ujście rzeki (The Battle of the River Plate) z roku 1956.
• wieża Y okrętu, uchroniona przed złomowaniem, została przekazana przez rząd indyjski jako prezent dla rządu nowozelandzkiego. Stoi ustawiona przy wejściu do bazy marynarki wojennej w Devonport w Auckland.

Przypisy

Bibliografia

• Pertek, Jerzy: Morze w ogniu. Wydawnictwo Lampart, 1996, s. 21–41. ISBN 83-86776-11-0. (pol.)
• Campbell, John: Naval Weapons of World War Two. Naval Institute Press, 1985. ISBN 0-87021-459-4. (ang.)
• Woollard, Mike: The Beekepers’ Honey. Aeroplane Magazine, 2002.
• Lenton, H.T. & Colledge, J.J: British and Dominion Warships of World War Two. Doubleday and Company, 1968. (ang.)
• Jack S. Harker: HMNZS Achilles. William Collins Publishers.
• Ch. 14. W: Gill G. Hermon: Royal Australian Navy 1939–1942. T. 1. Australian War Memorial, Canberra, 1957, seria: Australia in the War of 1939–1945. Series 2 – Navy.
• HMNZS „Achilles” w Uboat.net

Linki zewnętrzne

• Royal New Zealand Navy article
• HMS Achilles – Leander-class Light Cruiser