HMS Javelin

Javelin (F61/G61)
Ilustracja
Historia
StoczniaJohn Brown & Company, Clydebank
Położenie stępki11 października 1937 jako Kashmir
Wodowanie21 grudnia 1938
 Royal Navy
NazwaJavelin
Wejście do służby10 czerwca 1939
Wycofanie ze służbymaj 1946 (rezerwa)
Los okrętuzłomowany 1949
Dane taktyczno-techniczne
Wypornośćstandardowa: 1760 t
pełna: 2330 t
Długość108,6 m
Szerokość10,8 m
Zanurzenie3,9 m
Napęd
2 turbiny parowe o mocy łącznej 40 000 KM,
2 kotły parowe, 2 śruby
Prędkość36 w
Zasięg5500 mil morskich przy 15 w
Uzbrojenie
6 dział 120 mm (3xII),
4 działka 40 mm plot (1xIV),
8 wkm 12,7 mm plot (2xIV),
10 wt 533 mm (2xV), bg, 2 mbg
(stan na 1939 – szczegóły poniżej)
Załoga218

HMS Javelin – brytyjski niszczyciel z okresu II wojny światowej, należący do typu J (J/K/N), w służbie Royal Navy w latach 1939-1949. Nosił znak taktyczny F61, od czerwca 1940 G61. Był jednym z dwóch niszczycieli typu J, które przetrwały wojnę.

Podczas wojny, "Javelin" otrzymał osiem wyróżnień bitewnych (Battle Honours): za Norwegię 1940, Dunkierkę 1940, Atlantyk 1940, Diego Suarez 1942, Arktykę 1942, Morze Śródziemne 1942, Normandię 1944 i kanał La Manche 1945[1].

Budowa

Okręt zamówiono 25 marca 1937 w ramach programu z 1936 roku. Stępkę pod budowę położono 11 października 1937 w stoczni John Brown & Company w Clydebank w Szkocji, kadłub wodowano 21 grudnia 1938. Budowę rozpoczęto jako niszczyciela typu K o nazwie "Kashmir", lecz przed wodowaniem zamieniono go nazwą z równolegle budowanym niszczycielem "Javelin" (pol. oszczep) identycznego typu J (późniejszy HMS "Kashmir"). Okręt wszedł do służby w Royal Navy jako HMS "Javelin" 10 czerwca 1939 (był to drugi okręt o tej nazwie)[1]. W tej samej stoczni budowano też równocześnie niszczyciel tego typu HMS "Jackal", a następnie HMAS "Nizam" i "Nerissa" (późniejszy polski "Piorun" identycznego typu N. Koszt budowy, bez uzbrojenia i wyposażenia łączności, wyniósł £391.570.[1]

Służba

Północna Europa 1939-1942

Podobnie jak inne okręty typu J, "Javelin" wszedł do służby wkrótce przed wybuchem II wojny światowej, w skład 7. Flotylli Niszczycieli Floty Metropolii. Flotylla ta po wybuchu wojny bazowała w ujściu rzeki Humber, jako część sił Humber Force Dowództwa Nore. Przez pierwsze miesiące wojny niszczyciele flotylli głównie patrolowały na Morzu Północnym i eskortowały tam konwoje przybrzeżne. Podczas pierwszych miesięcy służby, "Javelin" kilkakrotnie atakował okręty podwodne, lecz bezskutecznie.

22 września 1939, podczas operacji SK przeciw niemieckiej żegludze, "Javelin" został poważnie uszkodzony w kolizji z niszczycielem HMS "Jersey" w Skagerraku, lecz zdołał dopłynąć o własnych siłach do Anglii. Przed ukończeniem remontu, został podczas przebazowania ponownie uszkodzony w kolizji z parowcem SS "Mordant" 22 października 1939 pod Whitby (2 zabitych), remont w Middlesbrough trwał łącznie do stycznia 1940[1].

W kwietniu i maju 1940 "Javelin" wziął udział w kampanii w Norwegii. 9 kwietnia wyszedł w morze w eskorcie pancernika HMS "Warspite", dołączając do głównych sił brytyjskiej Home Fleet adm. Forbesa. Następnie głównie eskortował konwoje pomiędzy Norwegią i Wielką Brytanią, często z niszczycielem "Jackal", bazując w Scapa Flow. 22 kwietnia był nieskutecznie atakowany przez lotnictwo w fiordzie Heisse. 29 kwietnia-1 maja 1940 eskortował (wraz z "Jackal") krążownik HMS "Glasgow" ewakuujący króla Norwegii i zapas złota z Molde do Tromsø[2]. 11 maja osłaniał wraz z "Jackal" ewakuację odciętych brytyjskich żołnierzy z Mosjøen do Bodø.

Podporządkowano go następnie w połowie maja do Dowództwa Nore (Nore Command), z bazą w Harwich. Osłaniał m.in. trałowce przecinające kable telefoniczne u wybrzeża francuskiego (operacja Quizote). Wziął następnie udział w kampanii francuskiej, ewakuując 28-29 maja na swoim pokładzie żołnierzy z Dunkierki do Wielkiej Brytanii (operacja Dynamo), m.in. z bliźniaczym "Jaguar". 28 maja został lekko uszkodzony przez niemieckie lotnictwo w Dunkierce[3]. W dniach 6-16 czerwca 1940 był remontowany w Hull, otrzymał wówczas radar Type 286[1]. "Javelin" został następnie przydzielony do 5. Flotylli Niszczycieli kmdra Louisa Mountbattena, operował na Morzu Północnym, na północnych podejściach z bazy Scapa Flow i nad kanałem La Manche.

W październiku został podporządkowany z grupą niszczycieli Dowództwu Zachodnich Podejść. Zajmował się wciąż głównie eskortą konwojów. W nocy 10-11 października 1940 wziął udział w operacji Medium, ostrzeliwując wraz z pancernikiem HMS "Revenge" i niszczycielami 5. Flotylli port w Cherbourgu[a].

24 listopada 1940 uczestniczył w bezskutecznej próbie przechwycenia niemieckich niszczycieli, przeprowadzających rajd pod brytyjskie wybrzeże. W nocy 29 listopada 1940 wziął udział wraz z HMS "Jackal", "Kashmir", "Jersey" i "Jupiter" w potyczce z niemieckimi niszczycielami "Karl Galster", "Hans Lody" i "Richard Beitzen", przeprowadzającymi ponowny rajd. "Javelin" jako jedyny został ciężko uszkodzony dwiema torpedami niszczyciela "Hans Lody", które urwały mu całą część dziobową i rufową, lecz dzięki sprawnej pracy drużyn przeciwawaryjnych zdołał utrzymać się na wodzie. Zginęło 3 oficerów i 43 marynarzy[4].

Remont w Devonport trwał aż do 17 stycznia 1942. Po ukończeniu, pełnił zadania eskortowania okrętów Home Fleet z bazy Scapa Flow, na początku marca osłaniał konwoje arktyczne PQ-12 i QP-8.

Ocean Indyjski 1942

W marcu i kwietniu 1942 "Javelin" brał udział w eskorcie konwoju WS-17 i WS-17A przez Freetown do Durbanu w Południowej Afryce. W maju wziął udział w lądowaniu na Madagaskarze (operacja Ironclad) – 5 maja wspierał ogniem lądowanie w Diego Suarez, pełnił następnie patrole przeciwpodwodne[1].

Morze Śródziemne 1942-1943

"Javelin" został następnie w maju 1942 przeniesiony do 14. Flotylli Niszczycieli Floty Śródziemnomorskiej, bazującej w Aleksandrii, w składzie której działały pozostałe ocalałe niszczyciele tego typu. Brał aktywny udział w działaniach przeciw flocie i żegludze włoskiej i operacjach konwojowych na Maltę. M.in. 14-16 czerwca 1942 brał udział w osłonie konwoju Vigorous, który spotkał się z silnym przeciwdziałaniem lotnictwa wroga. Podczas tej operacji "Javelin" holował 15 czerwca poważnie uszkodzony niszczyciel HMAS "Nestor", lecz z powodu uszkodzeń i obawy ataków lotniczych 16 czerwca rano dobił go bombami głębinowymi, po zdjęciu załogi. 19 lipca 1942 z krążownikami "Dido" i "Euryalus" i niszczycielami "Jervis", "Pakenham" i "Paladin", ostrzeliwał niemieckie pozycje w Marsa Matruh. Od 10 sierpnia 1942 osłaniał pozoracyjny konwój na wschodnim Morzu Śródziemnym, a 13 sierpnia 1942 wraz z krążownikami HMS "Arethusa" i "Cleopatra" i niszczycielami "HMS Kelvin", "Sikh" i "Zulu" bombardował Rodos (operacje dywersyjne dla konwoju operacji Pedestal)[5]. W listopadzie brał udział w osłonie konwoju MW-13 (operacja Portcullis).

Wszedł następnie w skład Zespołu K (Force K), działającego z Malty. 2 grudnia 1942 wziął udział, w składzie Zespołu K, wraz z niszczycielami "Jervis", "Nubian" i "HMS Kelvin" w potyczce, w której zatopiono włoski torpedowiec "Lupo" koło wysp Karkanna, ratujący rozbitków i dobito parowiec "Veloce" (5451 BRT)[6].

17 stycznia 1943 "Javelin" z "Pakenham" zatopił mały okręt pomocniczy. 20 stycznia wraz z "Kelvinem" zatopił pod Trypolisem 11 małych włoskich statków i eskortujących je pomocniczych trałowców. W nocy 22/23 stycznia z krążownikami "Cleopatra" i "Euryalus" oraz niszczycielami "Jervis", "Nubian" i "Kelvin" ostrzeliwał drogi odwrotu włoskich jednostek pancernych pod Zuwara[7].

W czerwcu 1943 "Javelin" wspierał desant na Pantellerii, po czym został skierowany do Wielkiej Brytanii do remontu w Portsmouth, gdzie przybył 15 czerwca[1].

Północna Europa 1944

Po remoncie, w lutym 1944 został włączony w skład 10. Flotylli Niszczycieli Floty Metropolii w Scapa Flow i działał na Morzu Północnym. W maju przeniesiony z flotyllą do Plymouth, brał następnie w czerwcu udział w osłonie lądowania w Normandii. 9 czerwca 1944 wziął udział w bitwie koło wyspy Ushant (Ouessant) z niemieckimi niszczycielami (w składzie półdywizjonu prowadzonego przez ORP Błyskawica).

7 lipca 1944 doznał uszkodzenia rufy w kolizji z HMS "Eskimo" (3 zabitych). Remontowany w Plymouth i Belfaście do końca grudnia 1944.[8].

Morze Śródziemne 1945-1946

W lutym 1945 został ponownie przebazowany do 14. Flotylli na Morze Śródziemne i 19 lutego dotarł do Aleksandrii. Od 9 marca do maja przechodził tam remont kotłów. Działał na Morzu Śródziemnym po zakończeniu wojny w Europie, do kwietnia 1946[1].

Po przybyciu 17 maja 1946 do Portsmouth, został następnie wycofany do rezerwy. 31 lipca 1946 przeniesiono go do Floty Rezerwowej, później był odstawiony w Harwich. 31 października 1948 skreślony z listy floty, po czym używany jako okręt-cel i w końcu sprzedany na złom do West of Scotland Shipbreaking w Troon w Szkocji, gdzie przybył 11 czerwca 1949[1].

Dowódcy[9]

  • 08. 05. 1939 – grudzień 1940: Cdr (kmdr por.) Anthony F. Pugsley
  • 08. 01. 1942 – 30. 09. 1942: Lt. Cdr (kmdr ppor.) Hugh C. Simms
  • 30. 09. 1942 – grudzień 1942: Lt. Cdr (kmdr ppor.) William Frank Niemann Gregory-Smith
  • grudzień 1942 – koniec 1943: Lt.Cdr. John Melvill Alliston
  • 25. 11. 1943 – koniec 1944: Lt.Cdr. Peter Barthrop North Lewis
  • 14. 11. 1944 – koniec wojny: Lt.Cdr. James Bogue Marjoribanks

Opis okrętu i szczegółowe dane – zobacz Niszczyciele typu J/K/N

Dane techniczne

Uzbrojenie i wyposażenie:

Uwaga – dane dotyczące uzbrojenia dotyczą ogólnie okrętów typu J, daty zmian w konkretnym przypadku są orientacyjne.

  • 6 dział 120 mm QF Mk XII na podwójnych podstawach CP Mk XIX, osłoniętych maskami (3xII)
    • długość lufy: L/45 (45 kalibrów), donośność maksymalna 15 520 m, kąt podniesienia +40°, masa pocisku 22,7 kg
  • 1 działo plot 102 mm QF Mk V na podstawie HA Mk III (między 1940/41 a 1942/43 zamiast aparatu torpedowego)
    • długość lufy: L/45, kąt podniesienia +80°, masa pocisku 14,06 kg

Wyposażenie

  • hydrolokator Asdic
  • system kierowania ogniem artylerii: dalocelownik (DCT) i główny dalmierz (na nadbudówce dziobowej)
  • radar dozoru ogólnego Typ 286 (od czerwca 1940, na maszcie dziobowym), później Typ 291
  • radar kierowania ogniem plot Typ 285 (od 1941, na stanowisku dalmierza)
  • radar dozoru nawodnego Typ 271 (w II połowie wojny, na śródokręciu)
  • radar dozoru nawodnego Typ 293 (pod koniec wojny na maszcie głównym)

Uwagi

  1. ↑ Operacja Medium – pancernik HMS "Revenge", niszczyciele HMS "Javelin", "Jaguar", "Jupiter", "Kashmir", "Kelvin", "Kipling", ścigacze okrętów podwodnych MA/SB 40, 42, 43, 44, 45, 46, 51, pod osłoną innych okrętów – Don Kindell, NAVAL EVENTS, OCTOBER 1940, Part 1 of 2 w serwisie naval-history.net [dostęp 10-7-2009]

Przypisy

  1. ↑ a b c d e f g h i Geoffrey B. Mason – HMS JAVELIN – J-class Destroyer
  2. ↑ Don Kindell, NAVAL EVENTS, APRIL 1940, Part 4 of 4 i inne miesiące
  3. ↑ Don Kindell, NAVAL EVENTS, MAY 1940, Part 4 of 4
  4. ↑ Don Kindell, NAVAL EVENTS, NOVEMBER 1940, Part 2 of 2
  5. ↑ Seekrieg 1942, August, www.wlb-stuttgart.de [dostęp 2017-11-23].
  6. ↑ G. Mason, HMS JERVIS – J-class Flotilla Leader
  7. ↑ Seekrieg 1943, Januar, www.wlb-stuttgart.de [dostęp 2017-11-23].
  8. ↑ G. Mason, HMS Javelin.... 2 lipca według G. Mason, MS ESKIMO – Tribal-class Destroyer.
  9. ↑ HMS Javelin (F 61) w serwisie uboat.net [dostęp 14-7-2009]

Bibliografia

Niszczyciele typu J, K i N
Typ J
Typ K
Typ N

Media użyte na tej stronie