HMS Prize

HMS Prize

Klasa	statek-pułapka
Historia
Stocznia	Smit and Zoon w Westerbrock
Wodowanie	1901
Zamówiony dla  Cesarstwo Niemieckie
Nazwa	SY „Else”
Royal Navy
Nazwa	HMS Prize
Wejście do służby	luty 1917
Zatopiony	14 sierpnia 1917 przez UB-48
Dane taktyczno-techniczne
Długość	34,31 m
Materiał kadłuba	stal i żelazo
Napęd
żaglowy, z silnikiem pomocniczym
Uzbrojenie
działa 2 × 12lb (76 mm), 2 × km Lewis

HMS Prize – brytyjski statek-pułapka z czasów I wojny światowej, który wsławił się w bitwie z niemieckim okrętem podwodnym SM U-93 30 kwietnia 1917 roku. W wyniku starcia obie jednostki odniosły poważne uszkodzenia, niemiecki dowódca dostał się do niewoli, a brytyjski został odznaczony Victoria Cross^[1]. W tym samym roku HMS „Prize” starł się z U-bootami jeszcze dwukrotnie; podczas ostatniej walki został storpedowany i zatonął z całą załogą.

HMS „Prize” został zwodowany w 1901 roku w stoczni Smit and Zoon w Westerbrock, jako „Else”, trójmasztowy szkuner o żelazno-stalowym kadłubie^[a]. Jego portem macierzystym było Leer^[2]. Jednostka miała 34,3 m długości i pojemność netto 199 ton^[2] (inne źródła: 227 GRT^[3]).

W 1914, na samym początku I wojny światowej szkuner został przechwycony i zajęty przez okręty Royal Navy, a następnie sprzedany jako pryz Marine Navigation Company. Ponieważ była to pierwsza zdobyta jednostka niemiecka podczas tej wojny, została przemianowana z „Else” na „First Prize” (ang. pierwsza zdobycz, pierwszy pryz). 6 listopada 1916^[3] okręt przejęła Admiralicja z przeznaczeniem na przebudowę na statek pułapkę (Q-ship) (armator zrezygnował z odszkodowania ze względów patriotycznych)^[2]. Żaglowiec został wybrany, ponieważ niemieckie okręty podwodne, po atakach ze strony Q-shipów, nauczyły się bardzo ostrożnie podchodzić do większych jednostek parowych, natomiast często atakowały ogniem artyleryjskim małe żaglowce^[4]. W lutym 1917 okręt, o nazwie skróconej do „Prize”, otrzymał numer Q-21 i był gotów do akcji; dowódcą mianowano por. Williama E. Sandersa, R.N.R.^[2] Szkuner uzbrojono w dwa zamaskowane działa 12-funtowe (76 mm) – przednie w fałszywej nadbudówce i tylne na podnoszonej platformie, oraz dwa karabiny maszynowe Lewisa^[1].

26 kwietnia 1917 okręt wypłynął z Milford na patrol. O 20:35, 30 kwietnia, na pozycji 49,44 N, 11,42 W, przy dobrej pogodzie i łagodnym wietrze nadającym „Prize” prędkość dwóch węzłów, Brytyjczycy zauważyli okręt podwodny w odległości ok. 2 Mm. Niemiecka jednostka, SM U-93 pod dowództwem kpt. Edgara von Spiegel von und zu Peckelsheima zmieniła kurs na zbliżeniowy i otwarła ogień z dział 105 mm, poważnie uszkadzając „Prize” – zniszczeniu uległa radiostacja, uszkodzony został kadłub na linii wodnej, maszt i silnik pomocniczy. Por. Sanders, weteran operacji okrętów-pułapek, wytrzymał nerwowo ostrzał (z „Prize” uciekła jedynie wyznaczona „grupa paniki”) i odczekał aż U-boot podejdzie na dystans poniżej 70 jardów (ok. 65 metrów). Dopiero wtedy Brytyjczycy zrzucili maskowanie i otwarli ogień z dział i karabinów maszynowych^[1].

Minimalny dystans nie pozwolił U-93 na próbę taranowania i pod ciężkim ogniem U-boot pogrążył się w falach; Brytyjczycy stracili go z oczu w zapadających ciemnościach po godz. 21^[1]. U-93 zanurzył się i zdołał ujść – dowództwo przejął Wilhelm Ziegner, który doprowadził uszkodzony okręt na Sylt^[5]. Od otwarcia ognia do „zatonięcia” U-93 minęło zaledwie cztery minuty^[4], ale „Prize” zdołał wystrzelić w tym czasie 36 granatów, kilkukrotnie trafiając okręt podwodny^[1]. „Uciekinierzy” z Q-shipa uratowali kapitana niemieckiego okrętu i dwóch podoficerów. Jeńcy dali słowo honoru, że nie będą próbować uciekać i wspomogli brytyjską załogę w naprawach uszkodzeń, które groziły zatopieniem jednostki. Po pierwszej nieudanej próbie, która zakończyła się pożarem, z pomocą niemieckiego podoficera udało się uruchomić silnik pomocniczy (wiatr tymczasem ucichł) i powoli dopłynąć do wybrzeży Irlandii. 2 maja „Prize” został zauważony przez patrolowiec HM ML-161 i doholowany do Kinsale^[1].

W uznaniu zimnej krwi i dyscypliny, dzięki której – jak błędnie uznano – zatopiła ona wrogi okręt podwodny, załoga HMS „Prize” została odznaczona: por. Sanders otrzymał Krzyż Wiktorii i awans, drugi oficer, D. Beaton – Distinguished Service Order (DSO), dwaj podoficerowie – Distinguished Service Cross, a pozostali członkowie załogi – Distinguished Service Medal. Dopiero po wojnie okazało się, że U-93, aczkolwiek poważnie uszkodzony, z przestrzelonymi zbiornikami balastowymi i kioskiem, dotarł do bazy. Ppor. Ziegler otrzymał za to osiągnięcie awans na pełnego porucznika^[6].

Po naprawach szkuner wrócił do służby i 12 czerwca napotkał niemiecki okręt podwodny SM UC-75, który otworzył ogień z działa pokładowego, trafiając „Prize” kilkakrotnie; Niemcy, być może uprzedzeni przez raport z U-93 nie próbowali się zbliżyć, więc Sanders wydał rozkaz otwarcia ognia z dystansu ok. 1800 yardów. U-boot szybko się zanurzył, ale wynurzał się jeszcze kilkakrotnie później, prawdopodobnie próbując wypracować pozycję do ataku torpedowego, w czym przeszkodziła mu zła pogoda. Za akcję z 12 czerwca, podczas której został ranny, Sanders otrzymał DSO^[1][7].

13 sierpnia HMS „Prize” został ostrzelany przez SM UB-48. Brytyjska jednostka nie była w stanie odpowiedzieć, dopóki nieprzyjaciel nie zbliżył się do powtórnego ataku. Niemiecki dowódca, który prawdopodobnie wcześniej zaobserwował „Prize” z wywieszoną banderą wojenną i obsadzonymi działami, nocą wykonał atak torpedowy spod powierzchni. Druga torpeda całkowicie zniszczyła nieduży szkuner, zabijając całą jego załogę^[1].

Uwagi

Przypisy

Linki zewnętrzne

• HMS „Prize” w serwisie U-boat.net
• Strona o bitwie między HMS „Prize” i U-93, z ilustracjami. lzdream.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-27)]. (fr.)