HMS Terror (1813)
„Terror” w lodach Arktyki | |
Klasa | moździerzowiec |
---|---|
Typ | Vesuvius |
Historia | |
Stocznia | stocznia Roberta Davy’ego w Topsham |
Wodowanie | 29 czerwca 1813 |
Royal Navy | |
Wejście do służby | 1813 |
Zatonął | porzucony 22 kwietnia 1848, zatonął |
Dane taktyczno-techniczne | |
Wyporność | |
Długość | |
Szerokość | |
Zanurzenie | |
Materiał kadłuba | drewno[2] |
Napęd | |
żaglowy, później także 1 maszyna parowa napędzająca śrubę | |
Uzbrojenie | |
2 moździerze, 10 dział | |
Załoga | 67[2] |
HMS Terror – brytyjski okręt, który został zwodowany w 1813 roku. Zbudowany jako moździerzowiec, uczestniczył w wyprawach badawczych do Antarktyki i Arktyki. Zaginął w trakcie poszukiwań Przejścia Północno-Zachodniego w 1845 roku, jego wrak odnaleziono w 2016 roku.
Budowa i uzbrojenie
Okręt budowano przez dwa lata w stoczni Roberta Davy’ego w Topsham w Anglii, według projektu Henry’ego Peake’a, i zwodowano w czerwcu 1813 roku[1][2][3]. Był to trzymasztowy kecz, żaglowiec uzbrojony w dwa trzytonowe moździerze, jeden kalibru 13 cali (330 mm), a drugi kalibru 10 cali (254 mm) i dziesięć dział: dwa sześciofuntowe i osiem dwudziestoczterofuntowych[2][4]. Jego masywna drewniana konstrukcja została zaprojektowana tak, żeby optymalnie rozkładać naprężenia wywołane odrzutem moździerzy i dział, przez co była wytrzymalsza niż konstrukcja podobnych okrętów epoki; zostało to później wykorzystane, aby stawić opór lodom mórz polarnych[5][4]. W wyprawach polarnych użyteczne były też jego obszerne ładownie, a małe zanurzenie ułatwiało zbliżanie się do brzegów[4].
Pierwsza wyprawa do Arktyki (1836)
HMS „Terror” brał udział w wojnie brytyjsko-amerykańskiej i w trakcie bitwy pod Baltimore uczestniczył w bombardowaniu Fortu McHenry[2][5]. Po wojnie został przeniesiony do rezerwy i powrócił do służby dopiero w 1828 roku. Skierowany na Morze Śródziemne, okręt uległ uszkodzeniu koło Lizbony i po naprawie został wycofany ze służby[2].
W 1836 roku „Terror” wypłynął na wyprawę badawczą do Zatoki Hudsona, pod dowództwem George’a Backa[2][5]. Miał dotrzeć do Repulse Bay, skąd grupy lądowe miały zbadać półwysep Boothia. Okręt nie dotarł jednak do celu, uwięziony przez pak lodowy w pobliżu wyspy Southampton; w zimie spiętrzone lody w pewnym momencie wyniosły okręt na wysokość 12 m. Po 10 miesiącach okręt wyrwał się z lodów i uszkodzony powrócił przez Atlantyk, gdzie osiadł na brzegu Irlandii[2][4].
Wyprawa do Antarktyki
Po koniecznych naprawach okręt został skierowany na wody antarktyczne w wyprawie pod dowództwem Jamesa Clarka Rossa. Kapitanem „Terroru” i zastępcą dowódcy był Francis Crozier, oprócz „Terroru” w wyprawie brał udział także HMS „Erebus”. Ekspedycja wyruszyła na południe 12 listopada 1840 roku z Hobart na Tasmanii i 1 stycznia 1841 roku przekroczyła koło podbiegunowe. 9 stycznia, po kilku dniach przebijania się przez pak lodowy, „Terror” i „Erebus” wpłynęły na otwarte morze, nazwane później Morzem Rossa. Okręty pływały po tym morzu do lutego, prowadząc różnorodne obserwacje, a w kwietniu powróciły do Hobart. Wyprawa odkryła między innymi dwa duże wulkany na Wyspie Rossa, z których mniejszy, nieczynny, został nazwany imieniem okrętu – Mount Terror. Następnego lata okręty powróciły do Antarktyki, lecz pak uwięził je od 18 grudnia do 1 lutego 1842 roku. 19 stycznia lód strzaskał stery okrętów. 13 marca okręty zderzyły się, w wyniku czego „Terror” stracił bukszpryt, ale zdołał wydostać się spomiędzy gór lodowych sprawniej niż druga jednostka. Wreszcie oba okręty odpłynęły ku Falklandom; w grudniu ponownie ruszyły na wody polarne, ale lód nie pozwolił im wpłynąć na Morze Weddella i zmusił do zawrócenia. 4 września 1843 roku „Terror” i „Erebus” powróciły do Folkestone w Anglii[2][4].
Druga wyprawa do Arktyki (1845)
W Anglii „Terror” i „Erebus” zostały wyposażone w silniki parowe z lokomotyw o mocy 20 HP, każdy napędzający pojedynczą śrubę okrętową[2][6]. Śrubę można było schować w kadłubie, aby uchronić ją przed uszkodzeniem przez lód. Innymi nowymi rozwiązaniami technologicznymi, jakie zastosowano w tej wyprawie, było centralne ogrzewanie parowe i dodatkowe wzmocnienia kadłuba. Zapasy miały wystarczyć na trzy lata, dla zapewnienia rozrywki okręt miał także bibliotekę i pianolę z 50 utworami[5]. Dowódcą całej wyprawy został John Franklin, a jego zastępcą i kapitanem „Terroru” ponownie Crozier. 19 maja 1845 roku okręty opuściły Greenhithe w Anglii i wyruszyły do Arktyki, na poszukiwanie Przejścia Północno-Zachodniego. Po postoju na Grenlandii i uzupełnieniu zapasów, oba okręty wypłynęły na Morze Baffina i przez Cieśninę Lancastera wpłynęły na wody Archipelagu Arktycznego w Kanadzie. Okręty spędziły zimę 1845-1846 uwięzione w lodzie w pobliżu wyspy Beechey, a kiedy lody puściły, nie mogąc podążać dalej na zachód, skierowały się na południe. Lód uwięził je w 1846 roku w północnej części Cieśniny Wiktorii i nie wypuścił co najmniej przez następne dwa lata. 22 kwietnia 1848 roku ocalali członkowie ekspedycji porzucili okręty i zginęli, próbując dotrzeć do cywilizacji. Pomimo intensywnych poszukiwań w II połowie XIX wieku, okręty nie zostały odnalezione[2][6].
Wrak
Wrak HMS „Terror” został odnaleziony 3 września 2016 roku przez ekspedycję Arctic Research Foundation. Kluczowych wskazówek udzielił Inuita Sammy Kogvik, który sześć lat wcześniej zauważył duży fragment drewna, przypominający maszt, wystający z wód zatoki Terror Bay na Wyspie Króla Williama[7]. Nazwa zatoki pochodzi od okrętu, ale została nadana w 1910 roku, kiedy nie przypuszczano, że może on właśnie tam spoczywać[8]. 11 września powiadomiono o odkryciu rząd Kanady, a tydzień później potwierdzono, że jest to faktycznie wrak HMS „Terror”. Jest on w bardzo dobrym stanie, stoi na stępce, część luków jest zamknięta, zachowała się nawet część szyb; wraz z „Terrorem” zatonęła jedna z łodzi ratunkowych. Nie wiadomo, jak okręt trafił do zatoki, w której spoczywa, daleko na południe od miejsca, gdzie według dotychczasowej wiedzy został porzucony; wiadomo, że nie został postawiony na kotwicy[7].
Przypisy
- ↑ a b c d e The vessels. W: The Franklin Expedition [on-line]. Parks Canada, 2017-07-19. [dostęp 2018-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-04-24)].
- ↑ a b c d e f g h i j k l m n o Lincoln P. Paine: Ships of Discovery and Exploration. Houghton Mifflin Harcourt, 2000, s. 58, seria: Ships of the World. ISBN 978-0-395-98415-4.
- ↑ HMS Terror Found! (ang.). Devon Museums, 2016-09-13. [dostęp 2018-06-17].
- ↑ a b c d e Terror and Erebus – The Antarctic Expedition 1839-1843, James Clark Ross (ang.). Cool Antarctica. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ a b c d HMS Terror. W: The Franklin Expedition [on-line]. Parks Canada, 2017-04-07. [dostęp 2018-07-08]. [zarchiwizowane z tego adresu (2018-01-04)].
- ↑ a b Terror and Erebus – John Franklin In Search of the North-West Passage (ang.). Cool Antarctica. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ a b Finding HMS Terror. W: The Franklin Expedition [on-line]. Parks Canada, 2017-09-01. [dostęp 2018-07-08].
- ↑ Terror Bay (ang.). Natural Resources Canada. [dostęp 2018-07-06].
Media użyte na tej stronie
"Perilous Position of HMS 'Terror', Captain Back, in the Arctic Regions in the Summer of 1837".