Hańcza (jezioro)

Hańcza

Widok na jezioro
Położenie
Państwo	Polska
Miejscowości nadbrzeżne	Błaskowizna, Mierkinie, Stara Hańcza, Przełomka
Region	Pojezierze Wschodniosuwalskie
Wysokość lustra	227,3[1] m n.p.m.
Morfometria
Powierzchnia	311,4 ha[1]
Wymiary • max długość • max szerokość	4550 m[2] 1150 m[2]
Głębokość • średnia • maksymalna	38,7[1] m 108,5[2][3] m
Długość linii brzegowej	11750 m[2]
Objętość	0,1204 km³[1]
Hydrologia
Klasa jakości wody	I (2006)[2]
Rzeki zasilające	Czarna Hańcza
Rzeki wypływające	Czarna Hańcza
Rodzaj jeziora	rynnowe
Położenie na mapie gminy Przerośl Hańcza
Położenie na mapie Polski Hańcza
Położenie na mapie województwa podlaskiego Hańcza
Położenie na mapie powiatu suwalskiego Hańcza
54°16′18,1″N 22°48′51,5″E/54,271694 22,814306

Najgłębsze jezioro w Polsce

Hańcza – jezioro położone na Pojezierzu Wschodniosuwalskim. Najgłębsze jezioro w Polsce^[4] i w całej środkowej części Niżu Europejskiego. Najczęściej podawana w literaturze maksymalna głębokość jeziora wynosi 108,5 m^[2][3] (według różnych badań wynosi: 106,1 m^[1], 111,5 m, 113 m^[5], 105,55 m^[6]). Przepływa przez nie rzeka Czarna Hańcza.

Charakterystyka

Nazwa pochodzi z wymarłego języka jaćwińskiego z grupy bałtyckiej^[7] (por. lit. antis – ‛kaczka’^[8]).

Jest to polodowcowe jezioro rynnowe o niskiej trofii (jezioro oligo-mezotroficzne). Na brzegach są liczne głazy, niektóre o kilkumetrowej szerokości. Nagromadzenie głazów jest tak znaczne, że sprawiają wrażenie celowo ułożonych (niekiedy grubość warstwy przekracza 2 m). Dno jeziora o znacznym nachyleniu (około 12°).

Wody jeziora Hańcza zaliczają się do I klasy czystości, przezroczystość (widzialność krążka Secchiego) dochodzi do 6 m^[2]. Dno piaszczysto-żwirowe. W litoralu roślinność wynurzona słabo rozwinięta (z powodu niskiej trofii i charakteru dna), podobnie jak roślinność zanurzona.

Jezioro ma powierzchnię 311,4 ha, średnią głębokość 38,7 m, długość 4530 m. Położone jest na wysokości 227 m n.p.m. Jest jednym z największych na Suwalszczyźnie^[2][1].

Jezioro ma średnio rozwiniętą linię brzegową z kilkoma malowniczymi zatokami. Poza obniżeniami na krańcach północnym i południowym brzegi akwenu są strome, a nawet bardzo strome: wschodnie tworzą moreny czołowe zarośnięte dorodnym borem świerkowym; zachodnie, ukształtowane w pagórkowatą wyżynę lodowcową, zajmują pola orne i pastwiska. Jedynie w okolicy wsi Hańcza zachował się fragment lasów liściastych z dużym udziałem lipy.

Zlewnia jeziora, odwadniana przez sieć cieków i rowów melioracyjnych, zdominowana jest przez tereny rolnicze z fragmentami borów świerkowych i lasów mieszanych oraz niewielkimi obszarami zarośli na terenach podmokłych i nieużytkach. W zlewni zbiornika znajdują się mniejsze zbiorniki wodne: Oklinek, Boczniel, Jegliniszki.

W 1974 Hańcza została wpisana na listę Projektu Aqua UNESCO, z powodu głębokości, a zarazem dzięki wysokim, podwodnym ścianom, utworzonym ze zwięzłych osadów polodowcowych.

Jezioro jest atrakcyjnym miejscem do nurkowania.

Ochrona przyrody

Jezioro leży na terenie Suwalskiego Parku Krajobrazowego. W całości jest objęte ochroną jako rezerwat przyrody Jezioro Hańcza. Od 1963 r. jezioro Hańcza wraz ze skarpą jest rezerwatem krajobrazowo-wodnym.

Roślinność

Roślinność zanurzona reprezentowana jest głównie przez ramienicowce:

• ramienica szorstka Chara aspera,
• ramienica zwyczajna C. rudis,
• ramienica przeciwstawna C. contraria,
• ramienica grzywiasta C. jubata,
• ramienica szczeciniasta C. strigosa,
• rdestnica Potamogeton.

Roślinność wynurzona (helofity) reprezentowana jest przez:

• trzcina pospolita Phragmites australis,
• oczeret jeziorny Schoenoplectus lacustris,
• pałka wąskolistna Typha angustifolia,
• skrzyp bagienny Equisetum limosum,
• tatarak zwyczajny Acorus calamus,
• turzyca błotna Carex acutiformis.

Fauna

W jeziorze występują gatunki ryb charakterystyczne dla zimnych wód północnych oraz potoków górskich, takie jak: miętus pospolity oraz głowacz pręgopłetwy i głowacz białopłetwy, a także sieja wigierska, sielawa, stynka. Jezioro Hańcza jest jedynym zbiornikiem, gdzie zachowała się jeszcze w czystej formie populacja siei wigierskiej Coregonus lavaretus maraena natio vigrensis. Występują także bardzo rzadko spotykane chłodno- i tlenolubne skorupiaki: Eurythemora lacustris, Cyclops abyssorum, Heterocope appendiculate i Bosmina obtusirostis, Eurythemora gracilis (gatunek syberyjski, po raz pierwszy wykazany dla Polski przez Turskiego w 1994 r.) i reliktowa Pallasea quadrispinosa^[9].

Przypisy

Bibliografia

• Aleksander W.A.W. Sokołowski Aleksander W.A.W., JacekJ. Kot JacekJ., Przyroda województwa suwalskiego, Suwałki 1996, ISBN 83-900714-2-8 .
• StefanS. Maciejewski StefanS., Szlakami północnej Suwalszczyzny, Suwałki: Jaćwież, 2001, ISBN 83-903140-6-1 .
• K. Groblewski („Rzeczpospolita”), Przygoda z Polską – Suwalszczyzna dodatek do „Rzeczpospolita”
• Grzegorz Rąkowski: Polska egzotyczna. Cz. 1. Pruszków: Rewasz, 1999. ISBN 83-85557-63-6.

Linki zewnętrzne

• Strona z mapą batygraficzną