Habemus papam

Habemus Papam 1415.jpg

Habemus papam (łac. „mamy papieża”) – formuła wygłaszana po dokonaniu wyboru nowego papieża przez konklawe. Formułę tę wypowiada kardynał protodiakon z balkonu bazyliki św. Piotra na Watykanie.

Obecny tekst formuły

Oryginalna wersja łacińska

Annuntio vobis gaudium magnum: habemus Papam,
Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum,
Dominum ... [imię kardynała wybranego na papieża w bierniku, accusativus],
Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem ... [nazwisko kardynała wybranego na papieża w formie nieodmienionej],
qui sibi nomen imposuit ... [imię, które przybrał nowy papież, w bierniku, accusativus].

Polskie tłumaczenie

Oznajmiam wam wielką radość: mamy Papieża,
Najczcigodniejszego i Najprzewielebniejszego Pana,
Pana ... [imię kardynała wybranego na papieża],
Kardynała Świętego Kościoła Rzymskiego ... [nazwisko kardynała wybranego na papieża],
który przybrał sobie imię ... [imię, które przybrał nowy papież].

Błędy gramatyczne

Ogłaszając wybór kardynała Josepha Ratzingera w 2005 roku, kardynał Jorge Medina Estévez popełnił błąd gramatyczny[1], używając niewłaściwego łacińskiego przypadka (dopełniacza, łac. genetivus), mówiąc: qui sibi nomen imposuit Benedicti Decimi Sexti. Podobny błąd popełnił dwukrotnie kardynał Pericle Felici, ogłaszając wybór Albino Lucianiego oraz Karola Wojtyły, mówiąc w pierwszym przypadku: qui sibi nomen imposuit Joannis Pauli Primi, zamiast ...Joannem Paulum Primum, a w drugim przypadku: ...Joannis Pauli, zamiast ...Joannem Paulum Secundum (Felici ominął słowo Secundi / Secundum). W 1958 roku kardynał Canali powiedział: qui sibi nomen imposuit Ioannis Vigesimi Tertii, zamiast Ioannem Vigesimum Tertium. We wszystkich przypadkach oficjalne dokumenty Watykanu wydane po wygłoszeniu formuły habemus papam korygują cytaty kardynałów, przytaczając je poprawnie w bierniku, mimo że faktycznie wygłoszone były błędnie w dopełniaczu.

Historia

Nie wiadomo, kiedy zapoczątkowano zwyczaj ogłaszania wyboru papieża za pomocą tej formuły. Najstarszy odnotowany w źródłach tekst formuły Habemus Papam pochodzi z 1484, kiedy protodiakon Francesco Piccolomini następującymi słowami ogłosił wybór kardynała Giovanniego Battisty Cibo z Molfetty na papieża Innocentego VIII[2]:

Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus cardinalis Melfictensis electus est in summum pontificem et elegit sibi nomen Innocentium Octavum[3].

W źródłach historycznych odnotowano dosłowne brzmienie formuły przy okazji licznych konklawe począwszy od XV wieku. Ich porównanie wskazuje, że przez długi czas nie miała ona ściśle ustalonego tekstu.

DataKardynał diakon wygłaszający formułęWybrany papieżTekst formuły
29 sierpnia 1484Francesco PiccolominiGiovanni Battista Cibo
– jako Innocenty VIII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus cardinalis Melfictensis electus est in summum pontificem et elegit sibi nomen Innocentium Octavum[2]
11 sierpnia 1492Francesco PiccolominiRodrigo Borgia
– jako Aleksander VI		Papam habemus Reverendissimum Dominum Vicecancellarium Alexandrum Sextum[4]
1 listopada 1503Raffaele Sansoni RiarioGiuliano della Rovere
– jako Juliusz II		Papam habemus Reverendissimum Dominum Cardinalem Sancti Petri ad Vincula, qui vocatur Julius Secundus[5]
11 marca 1513Alessandro FarneseGiovanni de Medici
– jako Leon X		Gaudium magnum nuntio vobis! Papam habemus, Reverendissimum Dominum Johannem de Medicis, Diaconum Cardinalem Sanctae Mariae in Domenica, qui vocatur Leo Decimus[6]
13 października 1534Innocenzo CiboAlessandro Farnese
– jako Paweł III		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Reverendissimum Dominum Alexandrum Episcopum Hostiensem, Cardinalem de Farnesio nuncupatum, qui imposuit sibi nomen Paulus Tertius[7]
13 maja 1572Girolamo SimoncelliUgo Boncompagni
– jako Grzegorz XIII		Annuntio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Reverendissimus Dominus Cardinalis Sancti Sixti electus est in Summum Pontificem, et elegit sibi nomen Gregorius Tertius Decimus[8]
24 kwietnia 1585Ferdinando de' MediciFelice Peretti de Montalto
– jako Sykstus V		Annuntio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Illustrissimum et Reverendissimum Dominum Cardinalem de Monte Alto, qui Sixtus Quintus vocatur[9]
15 września 1644Francesco BarberiniGiovanni Battista Pamphili
– jako Innocenty X		Annuncio vobis gaudium magnum, habemus Papam Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Johannem Baptistum Pamphilium, qui sibi nomen imposuit Innocentium Decimum[10]
7 kwietnia 1655Giangiacomo Teodoro TrivulzioFabio Chigi
– jako Aleksander VII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Fabium Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Chisium, qui elegit sibi nomen Alexandrum Septimum[11]
20 czerwca 1667Rinaldo d'EsteGiulio Rospigliosi
- jako Klemens IX		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimus Dominus Julius tituli Sancti Sixti Presbiter Cardinalis Rospigliosus electus est in Summum Pontificem, et imposuit sibi nomen Clemens Nonus![12]
29 kwietnia 1670Francesco MaidalchiniEmilio Altieri
– jako Klemens X		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Aemilius Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyter Cardinalis Alterius electus est in Summum Pontificem, et imposuit sibi nomen Clemens Decimus![13]
21 września 1676Francesco MaidalchiniBenedetto Odescalchi
– jako Innocenty XI		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus Reverendissimum Benedictum Titulo Sancti Honufrii Cardinalem Odeschalcum, qui sibi nomen imposuit Innocentium Undecimum[14]
6 października 1689Francesco MaidalchiniPietro Ottoboni
– jako Aleksander VIII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus, Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Petrum Episcopum Portuensem Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Ottobonum, qui imposuit sibi nomen Alexander Octavus[15]
12 lipca 1691Urbano SacchettiAntonio Pignatelli
– jako Innocenty XII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Antonium Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Pignatellum. Qui imposuit sibi nomen Innocentius Duodecimus[16]
23 listopada 1700Benedetto PamphiljGiovanni Francesco Albani
– jako Klemens XI		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum, Dominum Joannem Franciscum Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Albanum, qui imposuit sibi Nomen: Clemens Undecimus[17]
8 maja 1721Benedetto PamphiljMichelangelo Conti
– jako Innocenty XIII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Michaelem Angelum Tituli Sanctorum Quirici et Iulitta Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem de Comitibus, qui sibi nomen imposuit Innocentius Tertius Decimus[18]
29 maja 1724Benedetto PamphiljVincenzo Maria Orsini
– jako Benedykt XIII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus: Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Fratrem Vincentium Mariam Cardinalem Ursinum Episcopum Portuensem, qui sibi nomen imposuit Benedictus Tertius Decimus[19]
12 lipca 1730Lorenzo AltieriLorenzo Corsini
– jako Klemens XII		Annuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus. Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Laurentium Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Corsinum Episcopum Tusculanum, qui sibi Nomen imposuit Clemens Duodecimus[20]
17 sierpnia 1740Carlo Maria MariniProspero Lambertini – jako Benedykt XIVAnnuncio vobis gaudium magnum: habemus Papam, Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum Prosperum, tituli Sanctae Crucis in Ierusalem, Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Lambertinum, Archiepiscopum Bononiensem,qui sibi nomen imposuit Benedictus Decimusquartus[21]
6 lipca 1758Alessandro AlbaniCarlo Rezzonico
– jako Klemens XIII		Annuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Carolum tituli sancti Marci Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Rezzonicum, Episcopum Patavinum, qui sibi nomen imposuit Clemens Tertius Decimus[22]
19 maja 1769Alessandro AlbaniLorenzo Ganganelli – jako Klemens XIVAnnuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Fratrem Laurentium tituli Sanctorum Duodecim Apostolorum Presbiterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Ganganelli, qui sibi nomen imposuit Clemens Quartus Decimus[23]
15 lutego 1775Alessandro AlbaniGiovanni Angelo Braschi – jako Pius VIAnnuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioannem Angelum, tituli Sancti Onuphrii Presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Braschi, qui sibi Nomen imposuit Pius Sextus[24]
14 marca 1800Antonio Maria Doria PamphiliGregorio Barnaba Chiaramonti – jako Pius VIIAnnuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Gregorium Barnabum, tituli sancti Callixti Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Chiaramonti, qui sibi nomen imposuit Pius Septimus[25]
28 września 1823Fabrizio Dionigi RuffoAnnibale Della Genga – jako Leon XIIAnnuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus, Eminentissimum ac Reverendissimum Dominum Annibalem, tituli Sanctae Mariae Transtiberim, presbyterum Sanctae Romanae Ecclesiae cardinalem Della Genga, qui sibi imposuit nomen Leo Duodecimus[26]
31 marca 1829Giuseppe AlbaniFrancesco Saverio Castiglioni – jako Pius VIIIAnnuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Franciscum Xaverium, episcopum Tusculanum, Sanctae Romanae Ecclesiae Cardinalem Castiglioni, qui sibi imposuit nomen Pius Octavus[27]
2 lutego 1831Giuseppe AlbaniMauro Cappellari – jako Grzegorz XVIAnnuncio Vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Maurum Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem Cappellari, qui sibi nomen imposuit Gregorius Sextus Decimus[28]
17 czerwca 1846Tommaso Riario SforzaGiovanni Maria Mastai Ferretti – jako Pius IXAnnuncio vobis gaudium magnum: Papam habemus! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioannem Mariam Mastai Ferretti, Sanctae Romanae Ecclesiae Presbyterum Cardinalem, qui sibi nomen imposuit Pius Nonus[29]
20 lutego 1878Prospero CateriniGioacchino Pecci
– jako Leon XIII		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et Reverendissimum Dominum Ioachim Pecci, qui sibi nomen imposuit Leonis Decimi Tertii[30]
4 sierpnia 1903Luigi MacchiGiuseppe Sarto
– jako Pius X		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Cardinalem Josephum Sarto, qui sibi nomen imposuit Pius Decimus[31]
3 września 1914Francesco Salesio della VolpeGiacomo Della Chiesa
– jako Benedykt XV		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et reverendissimum Dominum Jacobum Della Chiesa, qui sibi nomen imposuit Benedictum Quintum Decimum[32]
6 lutego 1922Gaetano BisletiAchille Ratti
– jako Pius XI		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum Cardinalem Achillem Ratti, qui sibi nomen imposuit Pius Undecimus[33]
2 marca 1939Camillo Caccia DominioniEugenio Pacelli
– jako Pius XII		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Eugenium Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Pacelli, qui sibi nomen imposuit Pium[34][35]
28 października 1958Nicola CanaliAngelo Giuseppe Roncalli
– jako Jan XXIII		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Angelum Josephum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Roncalli, qui sibi nomen imposuit Ioannis Vigesimi Tertii[36]
21 czerwca 1963Alfredo OttavianiGiovanni Battista Montini
– jako Paweł VI		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum et reverendissimum Dominum, Dominum Ioannem Baptistam Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Montini, qui sibi nomen imposuit Paulum Sextum[37]
26 sierpnia 1978Pericle FeliciAlbino Luciani
– jako Jan Paweł I		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Albinum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Luciani, qui sibi nomen imposuit Ioannis Pauli Primi[38]
16 października 1978Pericle FeliciKarol Wojtyła
– jako Jan Paweł II		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Carolum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Wojtyła, qui sibi nomen imposuit Ioannis Pauli[39][40]
19 kwietnia 2005Jorge Medina EstévezJoseph Ratzinger
– jako Benedykt XVI		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Iosephum Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Ratzinger, qui sibi nomen imposuit Benedicti Decimi Sexti[41]
13 marca 2013Jean-Louis TauranJorge Mario Bergoglio
– jako Franciszek		Annuntio vobis gaudium magnum: Habemus Papam! Eminentissimum ac reverendissimum Dominum, Dominum Georgium Marium Sanctæ Romanæ Ecclesiæ Cardinalem Bergoglio, qui sibi nomen imposuit Franciscum[42]

Przypisy

  1. ↑ Nie jest to żadną miarą błąd gramatyczny. Takie użycie tego przypadka nazywa się genetivus explicativus.
  2. ↑ a b L. Thuasne (red.), Johannis Burchardi Argentinensis Diarium sive Rerum Urbanum commentarii, Vol. I, Paryż 1883, s. 62-63.
  3. ↑ Polskie tłumaczenie: Zwiastuję wam radość wielką. Mamy papieża. Najczcigodniejszy pan kardynał z Molfetty został wybrany na papieża i przybrał sobie imię Innocentego VIII.
  4. ↑ Sigismondo dei Conti da Foligno: Le Storie De Suoi Tempi 1475-1510. T. II. Rzym: 1883, s. 54.
  5. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 309.
  6. ↑ Herbert Vaughan, The Medici popes : Leo X and Clement VII, Londyn 1908, s. 108.
  7. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 328.
  8. ↑ Sacrarum Cæremoniarum, sive Rituum Ecclesiasticorum S. Rom. Ecclesiæ libri tres. Wenecja: 1582, s. 11v.
  9. ↑ Casimiro Tempesti: Storia della vita e geste di Sisto quinto sommo pontefice dell'ordine de' minori conventuali di san Francesco. T. 1. Wenecja: 1754, s. 92. (wł.)..
  10. ↑ Eleanor Herman: Królowa Watykanu. Warszawa: Wydawnictwo JEDEN ŚWIAT, 2009, s. 139. ISBN 978-83-89632-45-6. (pol.).
  11. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 359.
  12. ↑ Carl Valentin Kirchmeyer, Der Cardinal-Hut, Oder Bericht von den Cardinälen: Ihrem Ursprung, Aufnehmen und jetzigem Zustand, Ihrem Ambt, Stand, Verrichtung, Ceremonien und Gebräuchen: Wie auch, Was sich in dem Conclave, oder Wahl-Haus, von zweyhundert und mehr Jahren, Denckwürdiges begeben und zugetragen, Tom 1, 1667, s. 356-357.
  13. ↑ Giacomo Dragondelli: Vera, e compita relazione delle cerimonie fatte per la creatione, e per l'incoronatione di N. Signore Papa Clemente X. alli 29. Aprile, e li 11. di Maggio 1670., etc. Rzym: 1670.
  14. ↑ Giovanni Battista Gattico, Acta Selecta Caeremonialia Sanctae Romanae Ecclesiae. Tomus I, Rzym 1753, s. 361.
  15. ↑ Warhaffte Erzehlung Dessen So bey Erwehlung des neuen Pabsts Alexandri IIX. Ottoboni. Welcher Ein Venetianischer Patricius ist, sowol im Conclave, als in S. Peters-Kirch vorbeygegangen. 1689.
  16. ↑ Relatione dell Cerimonie fatte nell'Elezione del nuovo Sommo Pontefice Innocenzo XII.. Rzym i Neapol: Parrino, 1691.
  17. ↑ Warhafftige Erzählung aller Denckwürdigkeiten und Ceremonien, so sich ereignet, sowohl im Conclavi als in St. Peters-Kirchen, bey Erwählung des neuen Römischen Pabst Clementis XI. Wiedeń: Jo. Bapt. Schönwetter, 1700, s. 4.
  18. ↑ Diario Ordinario. Num. 597, Rzym: 10 maja 1721, s. 9-10.
  19. ↑ Diario ordinaro. Num. 1065, Rzym: 31 maja 1724, s. 7.
  20. ↑ Diario Ordinario. Num. 2020., Rzym: 15 lipca 1730, s. 7.
  21. ↑ Diario Ordinario. Num. 3596, Rzym: 20 sierpnia 1740, s. .
  22. ↑ Diario Ordinario. Num. 6396, Rzym: 8 lipca 1758, s. 20.
  23. ↑ Diario Ordinario. Num. 8059, Rzym: 20 maja 1769, s. 18.
  24. ↑ Diario Ordinario. Num. 14, Rzym: 18 lutego 1775, s. 15.
  25. ↑ Francesco Cancellieri, Storia de' solenni possessi de' Sommi Pontefici, detti anticamente processi o processioni, dopo la loro coronazione, dalla Basilica Vaticana alla Lateranense..., Rzym 1802, s. 436.
  26. ↑ Diario di Roma. Del 1 ottobre 1823. Num. 78, s. 6.
  27. ↑ Diario di Roma. Del 1 aprile 1829. Num. 26, s. 3.
  28. ↑ Diario di Roma. Del 5 Febbrajo 1831. Num. 10, s. 4.
  29. ↑ Diario di Roma. Anno 1846, N. 49, Sabato 20 giugno, s. 1.
  30. ↑ La Civiltà cattolica, Serie XVIII, vol. XI, s. 615
  31. ↑ La Civiltà cattolica, Serie X, vol. V, quad. 1276
  32. ↑ Acta Apostolicae Sedis, vol. 06, Rzym 1914, s. 495.
  33. ↑ Acta Apostolicae Sedis, vol. 14, Rzym 1922, s. 93.
  34. ↑ Habemus Papam – Pope Pius XII. YouTube.
  35. ↑ Habemus Papam! – Pope Pio XII. YouTube.
  36. ↑ Election of Pope John XXIII. YouTube.
  37. ↑ Elezione Papa Paolo VI (1963) . YouTube.
  38. ↑ John Paul I Election and First Blessing. YouTube.
  39. ↑ RAIStoria Elezione Giovanni Paolo II. YouTube.
  40. ↑ Announcement of John Paul II becoming Pope October 1978 . YouTube.
  41. ↑ 19 Aprile 2005 – Elezione di Papa Benedetto XVI YouTube.
  42. ↑ Habemus Papam, Franciscus. YouTube.

Media użyte na tej stronie