Hadżar

Kabaa (January 2003).jpg
Pielgrzymi dotykający czarnego kamienia (2009)
Hadżar (2013)

Hadżar, Al-Hadżar al-Aswad (arab. الحجر الأسود, Al-Ḥajar al-Aswad, tłum. czarny kamień[1]) – kamień wbudowany w południowo-wschodni narożnik świątyni Al-Kaba w Mekce, największa świętość muzułmanów i cel pielgrzymek (tzw. hadżdżu) wyznawców islamu.

Opis

Hadżar to współcześnie kilka fragmentów skały złożonych razem i oprawionych w srebrną ramę[a], wbudowanych na wysokości 1,5 metra w południowo-wschodni narożnik świątyni Al-Kaba w Mekce[2][3][4].

Pochodzenie kamienia nie jest znane – z uwagi na jego znaczenie religijne nie przeprowadzano jego naukowej analizy[2]. Na przestrzeni ostatnich stuleci powstało wiele teorii na temat jego proweniencji – spekulowano, że jest to meteoryt, bazalt, agat lub szkło impaktowe powstałe wskutek uderzenia meteorytu w Wabar na pustyni Ar-Rab al-Chali[2].

Oryginalna wielkość kamienia nie jest znana[3]. Powierzchnia kamienia eksponowana w srebrnej ramie ma wymiary 20×16 cm[b][5]. Największy z fragmentów ma mieć wielkość daktyla[5]. Pierwotną wielkość kamienia szacowano na przynajmniej 25 × 20 × 20 cm[5].

Kamień ma nieregularny, owalny kształt i jest wypolerowany wskutek dotykania przez miliony pielgrzymów[3]. Jego barwa opisywana jest jako brązowawa czerń lub głęboki czerwonawy brąz[2], a także jako czerniawy brąz czy czerwonawa czerń[5]. Niektóre opisy wspominają o białych lub żółtych punkcikach przypominających kryształki[2]. Wnętrze kamienia opisywane jest jako szare lub „białe jak mleko”[5].

Ponadto kamień ma nie tonąć, lecz utrzymywać się na powierzchni wody, co pozwoliło na jego identyfikację dwadzieścia lat po rabunku w 930 roku[2][5]. Według Elsebeth Thomsen (1980), ani meteoryt żelazny czy kamienny, ani bazalt czy agat nie utrzymują się na powierzchni wody[5]. Meteoryt żelazny nie rozpadłby się na kawałki[5]. Stąd Thomsen zaproponowała teorię, że „czarny kamień” może być szkłem powstałym wskutek uderzenia meteorytu w Wabar, które mogło zostać przyniesione do Mekki przez karawanę[5]. Alex Bevan (2002) przytacza wyniki nowszych badań kraterów w Wabar, według których ich wiek szacowany jest jedynie na 450 lat, co wykluczałoby Wabar jako miejsce pochodzenia kamienia[2].

Współcześnie przyjmuje się, że „czarny kamień” jest najprawdopodobniej impaktytem – fragmentem gruntu przeobrażonym w wyniku zderzenia meteorytu z ziemią[1][3].

Tradycja islamska

Ilustracja z Dżami at-tawarich (ok. 1315), przedstawiająca proroka Mahometa z czterema wodzami transportującego czarny kamień do Al-Kaby

Hadis Mahometa mówi, że kamień pochodzi z nieba[4].

Według jednej z tradycji islamskich kamień miał Adam, który wzniósł pierwszą Al-Kabę na ziemi[4][5]. Po zakończeniu budowy Allah zesłał mu z raju namiot z czerwonego hiacyntu oraz biały hiacynt, który służył Adamowi jako krzesło, zaś później stał się czarnym kamieniem[5]. Adam umieścił kamień w Al-Kabie, gdzie pozostawał aż do zniszczenia świątyni przez potop[c][5]. Bóg powierzył odbudowę Al-Kaby Abrahamowi w pobliżu studni Zamzam[6]. Abraham wraz z synem Izmaelem wznieśli Al-Kabę około 2130 roku p.n.e.[6] Wówczas pojawił się archanioł Gabriel, który przyniósł Abrahamowi czarny kamień[4][7][5][6], a ten umieścił go we wschodnim narożniku Al-Kaby[6]. Według innej tradycji islamskiej to Abraham był pierwszym budowniczym Al-Kaby[5].

Jeszcze inna tradycja muzułmańska mówi, że to Kurajszyci podjęli decyzję o rozbudowie Al-Kaby (lub jej odbudowie po potopie)[3]. Czterech wodzów nie mogło zgodzić się, który z nich miał dostąpić zaszczytu przeniesienia czarnego kamienia[3]. Uzgodnili, że poproszą o rozstrzygnięcie pierwszą osobę przechodzącą przez bramę sanktuarium[3][8]. Okazał się nią Mahomet, który zdjął płaszcz i położył na nim kamień, a każdego z wodzów poprosił o schwycenie płaszcza i wspólne przeniesienie kamienia[3][8]. Następnie Mahomet własnoręcznie umieścił kamień na wyznaczonym miejscu[8].

Pierwotnie kamień miał być nieskalanie białym i zmienił barwę na czarną pod wpływem wchłaniania grzechów i zmazywania win składających mu hołd pielgrzymów[1][5].

Historia

Al-Kaba istniała przynajmniej od roku 200 n.e. i służyła jako miejsce kultu bogów pogańskich[5]. Wiadomo również, że „czarny kamień” był przedmiotem kultu w czasach przedislamskich[3]. Zapisy historyczne wzmiankują wiele kamieni czczonych w regionie, m.in. kamień w Nadżranie czy biały kamień w Tabali koło Mekki[3]. Arabowie w czasach przedislamskich muskali kamień w celu uzyskania błogosławieństwa bóstw[3]. Odcinek pomiędzy czarnym kamieniem a drzwiami Al-Kaby był miejscem składania obietnic, zawierania przymierzy i zanoszenia próśb nazywanym al-multazam[3].

Kult kamienia był kontynuowany po przybyciu Mahometa, który miał stwierdzić, że kamień pochodzi z raju[3]. Prorok miał również zaczynać i kończyć swój tawaf przy kamieniu[3]. Tradycja ta jest kontynuowana przez muzułmanów do dziś[3].

Podczas oblężenia Mekki w 623 roku Al-Kaba spłonęła po trafieniu płonącą strzałą, a kamień pod wpływem gorąca miał rozpaść się na trzy większe części i kilka mniejszych fragmentów[3]. W 930 roku został zrabowany przez karmatów i był przez 20 lat ukrywany w Bahrajnie[1]. W 951 roku został zwrócony – wrzucony do meczetu w Al-Kufie[4].

Kamień został ponownie uszkodzony około 1050 roku, kiedy to kalif z Egiptu wysłał najemnika, by zniszczyć obiekt[5]. W 1626 roku podczas powodzi, która nawiedziła Mekkę, zawaliły się trzy ściany Al-Kaby i mogło dojść do kolejnego uszkodzenia kamienia[5].

Praktyki religijne

Czarny kamień jest największą świętością muzułmanów i celem pielgrzymek (tzw. hadżdżu) milionów wyznawców islamu[1].

Podczas tawafu – siedmiokrotnego okrążania Al-Kaby w kierunku przeciwnym do ruchu wskazówek zegara – pielgrzymi dotykają, całują lub pozdrawiają kamień poprzez uniesienie prawej ręki w jego kierunku w celu uzyskania boskiego błogosławieństwa[4].

Uwagi

  1. ↑ Thomsen (1980) i Bevan (2002) podają, że jest to osiem fragmentów. Przekazują również, że według arabskiego historyka Al-Kurdiego, piszącego w 1875 roku, 50 lat wcześniej kamień składał się z piętnastu fragmentów. Część tych fragmentów została albo przesłonięta srebrną ramą albo zgubiona.
  2. ↑ Glassé (2003) podaje, że wyeksponowana powierzchnia ma wymiary 38 × 28 cm.
  3. ↑ Glassé (2003) podaje, że kamień miał być ukryty w górach.

Przypisy

  1. ↑ a b c d e czarny kamień, [w:] Encyklopedia PWN [online] [dostęp 2017-07-30].
  2. ↑ a b c d e f g Alex Bevan, John De Laeter, John Robert De Laeter: Meteorites: A Journey Through Space and Time. UNSW Press, 2002, s. 14–15. ISBN 978-0-86840-490-5. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
  3. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p Cenap Çakmak: Islam: A Worldwide Encyclopedia. ABC-CLIO, 2017, s. 262–263. ISBN 978-1-61069-217-5. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
  4. ↑ a b c d e f Cyril Glassé, Huston Smith: The New Encyclopedia of Islam. Rowman Altamira, 2003, s. 91–92. ISBN 978-0-7591-0190-6. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
  5. ↑ a b c d e f g h i j k l m n o p q r Thomsen, E. New Light on the Origin of the Holy Black Stone of the Ka’ba. „Meteoritics”. 1, s. 87–91, 03/1980. 15. (ang.). 
  6. ↑ a b c d Cenap Çakmak: Islam: A Worldwide Encyclopedia. ABC-CLIO, 2017, s. 987. ISBN 978-1-61069-217-5. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).
  7. ↑ Tajemnice Wszechświata. Jak odkrywaliśmy kosmos. Paul Murdin. Warszawa: Albatros, 2010, s. 85. ISBN 978-83-7659-067-7. (pol.).
  8. ↑ a b c Muhammad Mustafa Al-A’zami: he History of The Qur’anic Text: From Revelation to Compilation: A Comparative Study with the Old and New Testaments. UK Islamic Academy, 2003, s. 24. ISBN 978-1-872531-65-6. [dostęp 2017-07-31]. (ang.).

Media użyte na tej stronie

The Blackstone.jpg
Autor: Amerrycan Muslim, Licencja: CC BY-SA 3.0
A close up of the Blackstone on the corner of the Kaba
Mohammed kaaba 1315.jpg
The Islamic prophet Muhammad solves a dispute over lifting the black stone into position at al-Kaaba. Note from pp. 100-101 of "The illustrations to the World history of Rashid al-Din / David Talbot Rice ; edited by Basil Gray. Edinburgh : Edinburgh University Press, c1976." - In the center, Prophet Muhammad, with two long hair plaits, places the stone on a carpet held at the four corners by representatives of the four tribes, so that all have the honor of lifting it. The carpet is a kelim from Central Asia. Behind, two other men lift the black curtain which conceals the doors of the sanctuary. This work may be assigned to the Master of the Scenes from the Life of the Prophet.
Kabaa (January 2003).jpg
Autor: "Al-Fassam", Licencja: CC BY 2.0
The Ka'aba in Mecca. From comments by the photographer on the Flikr page [1]: the photo was originally taken on 1 January 2003 (in Hajj season) from the 3rd floor with a Nikon small camera; The photographer states that it is not allowed to take pictures in Masjid al-Haram (Grand Mosque), but you can take pictures by your phone.
Coveting the Black Stone.jpg
Autor: omar_chatriwala, Licencja: CC BY 2.0
Muslims jostle for a chance to touch the black stone embedded in the eastern corner of the Kaaba.