Hadar (gwiazda)
| β Centauri | |||||||||||||||||
Beta Centauri to jasna gwiazda po prawej, po lewej Alfa Centauri | |||||||||||||||||
| Dane obserwacyjne (J2000) | |||||||||||||||||
| Gwiazdozbiór | |||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Rektascensja | 14h 03m 49,405s[1] | ||||||||||||||||
| Deklinacja | −60° 22′ 22,93″[1] | ||||||||||||||||
| Paralaksa (π) | |||||||||||||||||
| Odległość | |||||||||||||||||
| Wielkość obserwowana | |||||||||||||||||
| Ruch własny (RA) | |||||||||||||||||
| Ruch własny (DEC) | −23,16 ± 0,41[1] mas/rok | ||||||||||||||||
| Prędkość radialna | 5,9 ± 3,8[1] km/s | ||||||||||||||||
| Charakterystyka fizyczna | |||||||||||||||||
| Rodzaj gwiazdy | |||||||||||||||||
| Typ widmowy | |||||||||||||||||
| Wielkość absolutna | |||||||||||||||||
| Wiek | 14,1 ± 0,6 mln lat[4] | ||||||||||||||||
| Charakterystyka orbitalna | |||||||||||||||||
| Krąży wokół | |||||||||||||||||
| Półoś wielka | 6960 pc[2] | ||||||||||||||||
| Mimośród | 0,0557[2] | ||||||||||||||||
| Alternatywne oznaczenia | |||||||||||||||||
| |||||||||||||||||
Hadar (Beta Centauri, β Cen) – druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Centaura, jedenasta co do jasności gwiazda nocnego nieba (obserwowana wielkość gwiazdowa: 0,61m)[3]. Odległa od Słońca o około 390 lat świetlnych[2]. Jej wielkość absolutna to −4,78m[2].
Nazwa
Tradycyjna nazwa Hadar wywodzi się od arabskiego أرض Ḥaḍar, „ziemia”. Nazwy Hadar i Wezen lub Wazn były dawniej niekonsekwentnie przypisywane gwiazdom Beta Centauri, Alfa Centauri i innym z gwiazdozbiorów Gołębia i Wielkiego Psa[3][5]. Inna nazwa, Agena, wywodzi się od łac. genus, „kolano” i odnosi do położenia w gwiazdozbiorze Centaura[3]. Międzynarodowa Unia Astronomiczna zaleca użycie nazwy Hadar dla określenia tej gwiazdy[6].
Charakterystyka obserwacyjna
Hadar to druga co do jasności gwiazda w gwiazdozbiorze Centaura i jedna z najjaśniejszych gwiazd nocnego nieba[3]. Alfa i Beta Centauri są nazywane „wskaźnikami południa”, bo pomagają znaleźć na niebie pozbawiony jasnych gwiazd południowy biegun niebieski. Znajduje się on blisko punktu przecięcia prostej prostopadłej do linii łączącej te gwiazdy i linii będącej przedłużeniem dłuższej „poprzeczki” Krzyża Południa. Co więcej, biegun południowy znajduje się bardzo blisko połowy wyimaginowanego odcinka łączącego na niebie Hadar i Achernara, inną jasną gwiazdę południowego nieba[7].
Charakterystyka fizyczna
Hadar jest gwiazdą potrójną[3][8].
Składnik A to ciasny układ spektroskopowo podwójny[4], składający się z dwóch gwiazd należących do typu widmowego B1 (zob. diagram Hertzsprunga-Russella), obiegających wspólny środek masy układu po mocno wydłużonych orbitach; jeden pełny obieg zajmuje im 357 dni[3]. Temperatura tych gwiazd jest rzędu 25 000 K, ich promienie są równe około 9 promieni Słońca, a masa każdej z nich jest ok. 14,7 razy większa od słonecznej[3] (według innej pracy, zakładającej odległość 352 lat świetlnych od układu, masy tych gwiazd wynoszą odpowiednio 10,7 ± 0,1 M☉ i 10,3 ± 0,1 M☉[4]. Jedna z tych gwiazd, a być może nawet obie, jest gwiazdą zmienną typu Beta Cephei[3]. Są sklasyfikowane jako olbrzymy, ale prawdopodobnie są to wciąż gwiazdy ciągu głównego, które dopiero staną się czerwonymi olbrzymami; ich późniejszy los zależy od rzeczywistej masy, obecne oszacowania wskazują, że obie gwiazdy zakończą życie w eksplozji supernowej, lecz jeśli masy byłyby dostatecznie małe (bliżej 8 mas Słońca), mogą stać się masywnymi białymi karłami[3].
Wokół tego układu podwójnego w odległości co najmniej 120 au krąży składnik B, a obieg wokół centralnej pary zajmuje mu co najmniej 225 lat[3]. Jest on gwiazdą typu widmowego B[3] o wielkości gwiazdowej 3,95m[8]. Na niebie dzieli go od centralnej pary odległość 0,4 sekundy kątowej (pomiar z 2014 roku)[8].
Z terenów Polski nie można obserwować tej gwiazdy, należy do obiektów widocznych jedynie z południowej półkuli.
Zobacz też
- lista gwiazd w gwiazdozbiorze Centaura
- lista najjaśniejszych gwiazd według jasności wizualnej
- lista najjaśniejszych gwiazd w poszczególnych gwiazdozbiorach
Przypisy
- ↑ a b c d e f g Beta Centauri w bazie SIMBAD (ang.)
- ↑ a b c d e f Anderson E., Francis C.: HIP 68702 (ang.). W: Extended Hipparcos Compilation (XHIP) [on-line]. VizieR, 2012. [dostęp 2014-05-05].
- ↑ a b c d e f g h i j k l Jim Kaler: HADAR (Beta Centauri) (ang.). W: STARS [on-line]. 2009-07-10. [dostęp 2014-05-05].
- ↑ a b c M. Ausseloos, C. Aerts, K. Lefever, J. Davis, P. Harmanec. High-precision elements of double-lined spectroscopic binaries from combined interferometry and spectroscopy Application to the β Cephei star β Centauri. „Astronomy & Astrophysics”. 455 (1), s. 259-269, sierpień 2006. DOI: 10.1051/0004-6361:20064829 (ang.).
- ↑ Richard Hinckley Allen: Star Names Their Lore and Meaning. Dover Publishing, 1963, s. 154.
- ↑ Naming Stars. Międzynarodowa Unia Astronomiczna, 2017-02-01. [dostęp 2017-06-22].
- ↑ Brian Ventrudo: How to Find the South Celestial Pole (ang.). One-Minute Astronomer, 2011-03-21. [dostęp 2017-07-12]. [zarchiwizowane z tego adresu (2016-12-27)].
- ↑ a b c Mason et al.: WDS J14038-6022AB. W: The Washington Double Star Catalog [on-line]. VizieR, 2014.
Media użyte na tej stronie
Autor: Szczureq, Licencja: CC0
Diagram ukazujący, jak Krzyż Południa i najjaśniejsze gwiazdy Centaura pomagają znaleźć południowy biegun niebieski. Hadar i Achernar ułatwiają wskazanie jego położenia, jako że leży on z grubsza w połowie drogi między nimi.
.jpg)
(c) Skatebiker z angielskiej Wikipedii, CC BY-SA 3.0
The two bright stars are (left) Alpha Centauri and (right) Beta Centauri, both binaries. The faint red star in the center of the red circle, to the lower left from the center point between Alpha and Beta, and southwest of Alpha, is Proxima Centauri, intensely red, smaller in size, weaker in brightness and a distant third element in a triple star system with the main close pair forming Alpha Centauri. Taken with Canon 85mm f/1.8 lens with 11 frames stacked, each frame exposed 30 seconds.